Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Teya (ing. Theia) — Günəş sisteminin ilkin dövrlərində mövcud olduğuna inanılan və Böyük toqquşma fərziyyəsinə görə bundan 4,31 milyard il əvvəl Yerlə toqquşaraq yox olan planet. Fərziyyəyə görə Teya təqribən Mars ölçüsündə idi və 6000 km diametri vardı. Los-Anceles Kaliforniya Universitetində geoloq olan Eduard Yanq Apollon 12, Apollon 15 və Apollon 17 missiyaları zamanı gətirilən süxur nümunələrini müşahidə edərək, əvvəl təklif olunan fərziyyənin əksinə olan Teya planetinin Yerə üstdən dəydiyi düşüncəsini ortaya atmışdır. Təklif olunan toqquşma modelinə görə Teyanın qalıqları Yerin ətrafında toplanaraq tədricən Ayı formalaşdırmışdır. Bəzi alimlər düşünür ki, Yer ətrafı orbitə saçılan qalıqlardan əvvəlcə iki peyk formalaşdı və sonradan onlar birləşərək bu gün bildiyimiz Ayı meydana gətirdi. Böyük toqquşma fərziyyəsi Yerin nüvəsinin gözləniləndən daha böyük olmasının səbəbini də açıqlayır. Belə ki, toqquşma nəticəsində Teyanın mantiya və nüvəsi Yerlə qarışmışdır. Teya adı yunan mifologiyası ilə bağlıdır. Belə ki, yunan mifologiyasında Ay ilahəsi hesab olunan Selenanın anasıdır.
 | |
Şərəfinə adlandırılıb | Teya |
|---|---|
Böyük yarımoxu | 149.597.870.700 m |
| Nəyin peykidir | Günəş |
| Kütləsi | 600.000.000.000.000.000.000.000 kq |
Orbiti
Teyanın Günəş sistemində Yerin L4 və L5 Laqranj nöqtələrindən keçən orbitinin olduğunu düşünürlər. Belə olacağı halda Teya Marsla müqayisə oluna biləcək şəkildə böyüyə bilərdi. Astronomlar belə hesab edir ki, Veneranın cazibə qüvvəsi Teyaya təsir edərək onu Yerlə toqquşma səviyyəsinə gətirmişdir.
Toqquşma
Böyük toqquşma fərziyyəsinə görə Teya Yerin L4 və L5 Laqranj nöqtələrində olan planetdi və Venera ya da Yupiterin cazibə qüvvəsinin təsirindən Yerlə toqquşmuşdur. Toqquşma baş verdikdən sonra orbitə saçılan maddələrdən Ay meydana gəlmişdir. Bəzi astronomların düşüncəsinə görə ilk vaxtlar Teyanın qalıqlarından Mars və Veneranın orbitləri arasında ikinci asteroid qurşağı da vardı. Buna baxmayaraq alimlər əsasən Teyanın qalıqlarının ətrafa saçılmadığını və Ayla Yerin tərkibinə qarışdığı düşüncəsini qəbul edirlər.Ayın formalaşması ilə bağlı yaranan əsas suallardan biri də Ayın daha çox Teyanın yoxsa, Teyanın Yerlə toqquşması nəticəsində Yerdən qopan hissələrin qalıqlarından meydana gəlməsi idi.Apollon proqramı çərçivəsində Aydan gətirilən süxur nümunələrinin izotop tərkiblərinin öyrənilməsi nəticəsində Aydakı izotop tərkiblərinin Yerdəki ilə demək olar ki, eyni olduğu məlum oldu. Bu da Ayın daha çox Yerdən ayrılan hissələrdən yaranması düşüncəsini möhkəmlətmişdir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Canup R. M., Asphaug E. Origin of the Moon in a giant impact near the end of the Earth's formation (ing.). // Nature / M. Skipper NPG, Springer Science+Business Media, 2001. Vol. 412, Iss. 6848. P. 708–712. ISSN 1476-4687; 0028-0836 doi:10.1038/35089010 PMID:11507633
- "The Theia Hypothesis: New Evidence Emerges that Earth and Moon Were Once the Same" 2018-06-16 at the Wayback Machine. The Daily Galaxy. 2007–07-05.
- Nace, Trevor (2016–01-30). "New Evidence For 4.5 Billion Year Old Impact Formed Our Moon" 2018-06-16 at the Wayback Machine. Forbes
- Jutzi, M.; Asphaug, E. (2011). "Forming the lunar farside highlands by accretion of a companion moon". Nature. 476 (7358): 69–72. Bibcode:2011Natur.476…69J. doi:10.1038/nature10289. PMID 21814278.
- "Faceoff! The Moon's oddly different sides", Astronomy.
- "Faceoff! The Moon's oddly different sides" 2017-07-27 at the Wayback Machine, Astronomy,
- "STEREO Hunts for Remains of an Ancient Planet near Earth" 2013-11-13 at the Wayback Machine. NASA. 2009–04-09.
- Reufer, Andreas; Meier, Matthias M. M.; Benz, Willy; Wieler, Rainer (2012). "A hit-and-run giant impact scenario". Icarus. 221 (1): 296–299. arXiv:1207.5224free to read. Bibcode:2012Icar..221..296R. doi:10.1016/j.icarus.2012.07.021.
- Wolpert, Stuart (January 28, 2016). "Moon was produced by a head-on collision between Earth and a forming planet" 2019-11-24 at the Wayback Machine. UCLA newsroom. UCLA.
- Daniel Clery (11 October 2013). "Impact Theory Gets Whacked". Science. 342 (6155): 183–185. Bibcode:2013Sci…342..183C. doi:10.1126/science.342.6155.183.
- Wiechert, U.; et al. (October 2001). "Oxygen Isotopes and the Moon-Forming Giant Impact" 2021-08-15 at the Wayback Machine. Science. Science (journal). 294 (12): 345–348. Bibcode:2001Sci…294..345W. doi:10.1126/science.1063037. PMID 11598294.
- Pahlevan, Kaveh; Stevenson, David (October 2007). "Equilibration in the Aftermath of the Lunar-forming Giant Impact". EPSL. 262 (3–4): 438–449. arXiv:1012.5323free to read. Bibcode:2007E&PSL.262..438P. doi:10.1016/j.epsl.2007.07.055.
- "Titanium Paternity Test Says Earth is the Moon's Only Parent (University of Chicago)" 2016-01-31 at the Wayback Machine. Astrobio.net.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Teya ing Theia Gunes sisteminin ilkin dovrlerinde movcud olduguna inanilan ve Boyuk toqqusma ferziyyesine gore bundan 4 31 milyard il evvel Yerle toqqusaraq yox olan planet Ferziyyeye gore Teya teqriben Mars olcusunde idi ve 6000 km diametri vardi Los Anceles Kaliforniya Universitetinde geoloq olan Eduard Yanq Apollon 12 Apollon 15 ve Apollon 17 missiyalari zamani getirilen suxur numunelerini musahide ederek evvel teklif olunan ferziyyenin eksine olan Teya planetinin Yere ustden deydiyi dusuncesini ortaya atmisdir Teklif olunan toqqusma modeline gore Teyanin qaliqlari Yerin etrafinda toplanaraq tedricen Ayi formalasdirmisdir Bezi alimler dusunur ki Yer etrafi orbite sacilan qaliqlardan evvelce iki peyk formalasdi ve sonradan onlar birleserek bu gun bildiyimiz Ayi meydana getirdi Boyuk toqqusma ferziyyesi Yerin nuvesinin gozlenilenden daha boyuk olmasinin sebebini de aciqlayir Bele ki toqqusma neticesinde Teyanin mantiya ve nuvesi Yerle qarismisdir Teya adi yunan mifologiyasi ile baglidir Bele ki yunan mifologiyasinda Ay ilahesi hesab olunan Selenanin anasidir TeyaSerefine adlandirilibTeyaBoyuk yarimoxu149 597 870 700 mNeyin peykidirGunesKutlesi600 000 000 000 000 000 000 000 kqOrbitiTeyanin Gunes sisteminde Yerin L4 ve L5 Laqranj noqtelerinden kecen orbitinin oldugunu dusunurler Bele olacagi halda Teya Marsla muqayise oluna bilecek sekilde boyuye bilerdi Astronomlar bele hesab edir ki Veneranin cazibe quvvesi Teyaya tesir ederek onu Yerle toqqusma seviyyesine getirmisdir ToqqusmaBoyuk toqqusma ferziyyesine gore Teya Yerin L4 ve L5 Laqranj noqtelerinde olan planetdi ve Venera ya da Yupiterin cazibe quvvesinin tesirinden Yerle toqqusmusdur Toqqusma bas verdikden sonra orbite sacilan maddelerden Ay meydana gelmisdir Bezi astronomlarin dusuncesine gore ilk vaxtlar Teyanin qaliqlarindan Mars ve Veneranin orbitleri arasinda ikinci asteroid qursagi da vardi Buna baxmayaraq alimler esasen Teyanin qaliqlarinin etrafa sacilmadigini ve Ayla Yerin terkibine qarisdigi dusuncesini qebul edirler Ayin formalasmasi ile bagli yaranan esas suallardan biri de Ayin daha cox Teyanin yoxsa Teyanin Yerle toqqusmasi neticesinde Yerden qopan hisselerin qaliqlarindan meydana gelmesi idi Apollon proqrami cercivesinde Aydan getirilen suxur numunelerinin izotop terkiblerinin oyrenilmesi neticesinde Aydaki izotop terkiblerinin Yerdeki ile demek olar ki eyni oldugu melum oldu Bu da Ayin daha cox Yerden ayrilan hisselerden yaranmasi dusuncesini mohkemletmisdir Hemcinin baxBoyuk toqqusma ferziyyesi Gunes sistemi Yer AyIstinadlarCanup R M Asphaug E Origin of the Moon in a giant impact near the end of the Earth s formation ing Nature M Skipper NPG Springer Science Business Media 2001 Vol 412 Iss 6848 P 708 712 ISSN 1476 4687 0028 0836 doi 10 1038 35089010 PMID 11507633 The Theia Hypothesis New Evidence Emerges that Earth and Moon Were Once the Same 2018 06 16 at the Wayback Machine The Daily Galaxy 2007 07 05 Nace Trevor 2016 01 30 New Evidence For 4 5 Billion Year Old Impact Formed Our Moon 2018 06 16 at the Wayback Machine Forbes Jutzi M Asphaug E 2011 Forming the lunar farside highlands by accretion of a companion moon Nature 476 7358 69 72 Bibcode 2011Natur 476 69J doi 10 1038 nature10289 PMID 21814278 Faceoff The Moon s oddly different sides Astronomy Faceoff The Moon s oddly different sides 2017 07 27 at the Wayback Machine Astronomy STEREO Hunts for Remains of an Ancient Planet near Earth 2013 11 13 at the Wayback Machine NASA 2009 04 09 Reufer Andreas Meier Matthias M M Benz Willy Wieler Rainer 2012 A hit and run giant impact scenario Icarus 221 1 296 299 arXiv 1207 5224free to read Bibcode 2012Icar 221 296R doi 10 1016 j icarus 2012 07 021 Wolpert Stuart January 28 2016 Moon was produced by a head on collision between Earth and a forming planet 2019 11 24 at the Wayback Machine UCLA newsroom UCLA Daniel Clery 11 October 2013 Impact Theory Gets Whacked Science 342 6155 183 185 Bibcode 2013Sci 342 183C doi 10 1126 science 342 6155 183 Wiechert U et al October 2001 Oxygen Isotopes and the Moon Forming Giant Impact 2021 08 15 at the Wayback Machine Science Science journal 294 12 345 348 Bibcode 2001Sci 294 345W doi 10 1126 science 1063037 PMID 11598294 Pahlevan Kaveh Stevenson David October 2007 Equilibration in the Aftermath of the Lunar forming Giant Impact EPSL 262 3 4 438 449 arXiv 1012 5323free to read Bibcode 2007E amp PSL 262 438P doi 10 1016 j epsl 2007 07 055 Titanium Paternity Test Says Earth is the Moon s Only Parent University of Chicago 2016 01 31 at the Wayback Machine Astrobio net