Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tarla qatırquyruğu (lat. Equisetum arvense) — bitkilər aləminin qıjıkimilər şöbəsinin qıjılar sinfinin qatırquyruğu dəstəsinin fəsiləsinin qatırquyruğu cinsinə aid bitki növü.
| Tarla qatırquyruğu | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Şöbə: Sinif: Yarımsinif: Dəstə: Fəsilə: Cins: Növ: Tarla qatırquyruğu | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Kökümsovları uzun, sürünən, budaqlanandır, qaramtıl-qonur rənglidir, torpağın dərinliyinə kök salır, çox vaxt diametri 1 sm olan şarşəkilli kökyumrusu olan bitkidir. Veqetativ zoğlarının hündürlüyü 15-30 (50) sm, qalınlığı 1–3 mm-dir, yaşıl rəngli, şırımlıdır və 6-10 (19) sayda qabırğası vardır. Üçkünc-neştərşəkilli, qaramtıl və ağ-haşiyələnmiş dişcikləri (hansıki qının borucuğundan ikiqat qısadır) olan silindrik formalı qın, gövdəni çox da sıxmamış, uzunluğu 5–12 mm-dir. Budaqları 3-4 tillidir, möhkəm və kələ-kötürdür, yuxarı hissədə çox vaxt bayır tərəfə əyimiş dışciklərə malikdir. Spordaşıyan zoğları sadədir və hündürlüyü 15-30 sm olub, qırmızımtıl və yaxud qonurtəhər rəngdədirdir və lətlidir. Sünbülcüklər nazik, silindrik və uzunluğu 3,5 sm olan saplaq üzərində oturmuşlar. Çoxillikdir.
Botaniki təsviri
Hündürlüyü 15-30(50) sm olan çoxillik ot bitkisidir. İki cür gövdə əmələ gətirir. İlkin olaraq yazda əmələ gələn meyvələyən gövdələri sadə, budaqsız, solğun qonur rənglidir, köbə şəklində birləşmiş yarpaq yataqları ilə əhatə olunmuşdur. Gövdənin zirvəsindəki silindrik formalı sünbüldə qatırquyruğunun törəyib artmasını təmin edən sporlar yetişir. Bitkinin şaquli istiqamətdə dərinə gedən qaratəhər rəngli kökü bir neçə təbəqədə yanlara inkişaf edərək, barsız zoğlar verir. Sonradan əmələ gələn digər gövdələr budaqvari-köbə şəklində birləşmiş uzun, yaşıl, iynəvari yarpaqlarla örtülmüşdür. Qurudulmuş bitkinin iyi yoxdur, rəngi bozumtul-yaşıl, dadı isə turştəhərdir. Sporlar mart-aprel aylarında yetişir.
Çoxillik sporlu ot bitkisidir. Kökümsovu incə, zərif olmaqla, horizontal istiqamlətdə dayanır. İki tip gövdəsi vardır. Erkən yazda qonur, boz və ya qırmızımtıl, şirəli, budaqlanmayan gövdəsinin hündürlüyü 20sm-ə qədər olmaqla, zirvəsində sporlar daşıyan sünbülcükləri olur. Sporlar yetişdikdən sonra gövdəsi tədricən məhv olurlar. Əvəzində yaşıl budaqlı, hündürlüyü 50-60sm olan vegetativ gövdə əmələ gəlir. Vegetativ gövdəsi qaba, silindrik, qabırğalı, buğumlu budaqlardan ibarət olur. Qol-budaqları buğumlu, yuxarıya doğru istiqamlətli olub, 4-5 qabırğalıdır. Yarpaqları kifayət qədər inkişaf etməyən, boruşəkilli və dişcikli qından ibarətdir. Dişcikli qını üçbucaq-neştərşəkilli, qara-qonur rəngli, 2-3 ədəd olub, bitişikdir. Budaqları yaşıl və uzun itiucludur. Alaq otu kimi geniş yayılmışdır.
Zəif iyli olub, özünəməxsus azacıq turş dadlıdır.
Mədəni çöl qatırquyruğunun yerüstü vegetativ orqanları toplanılır və keyfiyyətli dərman bitki xammalı kimi istifadə edilir. Yaşıl vegetativ gövdəsi torpaq səthindən 5-10 sm hündürlükdə toplanılmalıdır. Xammal yayda quru havalarda rəngi qaralmağa başladıqda toplanılır. Toplanıldıqdan sonra nazik qatla kölgəli yerlərdə sərilməli, çardax və naveslərdə, yaxşı ventiliyasiyalı yerlərdə və ya 40-500Ctemperaturda quruducu şkafda qurudulmalıdır.
Yaxşı preslənmiş ot tayları şəklində 50kq çəkidə quru, yaxşı hava keçirən yerlərdə saxlanılır. Xammalda 15-16%-dən çox nəmlik olduqda özünəməxsus iy hiss olunur. Saxlanılma müddəti 4 ildir.
Tərkibi və təsiri
Bitkinin tərkibində apigenin törəmələri, aşı maddələr, flavonoidlər (lyuteolin, kempferol, kverçetin), acı, qatran, akonit, quzuqulağı və alma turşuları, saponin (ekvizetrin, izokverçitrin, lyuteolin, silikat turşusu (10%), kempferol 7-diqlükozid), karotin, askorbin turşusu (190mq%), az miqdarda alkoloidlər, silikat turşusu (10%) sitosterin və dimetil sulfat vardır.
Diuretik və urolitik dərmandır. Bitkinin kökündə flavonoidlər (kemperol, apigenin, saponaretin, naringenin, dihidrokempferol, dihidrokverçetin), fenol-karbol turşusu, askorbin turşusu, karotin maddələri vardır. Külünün tərkibi 80% silikat turşusundan ibarətdir. Yaxşı sidikqovucu, qankəsici və orqanizmdən qurğuşunu çıxaran dərman bitkisidir. Silikat turşusu və onun duzları sümük toxuması olan kollagenin yaranmasında iştirak edir.
Vegetativ gövdə və budaqları istifadə edilir. İltihabsorucu, dezinfeksiyaedici, sidikqovucu, qankəsici, kardiotonik, orqanizm möhkəmləndirici, yara sağaldıcı və büzücü xüsusiyyətləri vardır. Qatırquyruğu su-duz mübadiləsini normallaşdırır, xolesterini azaldır və orqanizmdən toksiki şlakları (xüsusən qurğuşunla zəhərlənmələrdə) kənar edir. Hipertoniya xəstəliyi, ateroskleroz, podaqra və çətin sağalan yaraların müalicəsində, revmatizm, göz, öddaşı və böyrəkdaşı xəstəliklərində, mədə və bağırsağın şişində, daxili və xarici qanaxmalarda, aşağı ətrafların ödemlərində, istifadə edilir. Xaricə təyini dərinin xroniki çətin sağalan xorasında və şaçın kəpək verməsində (seborreya) göstəriş sayılır. Sidikqovucu çayların tərkibinə daxildir. Orqanizmin çoxlu ödemli hallarında (plevrit, ürək, böyrək, vərəm, qurğuşunla xronik zəhərlənmələrdə) və podaqrada istifadə edilir. N.A.Traskova və M.N.Zdrenkonun tədqiqatlarına görə bu bitkidən hazırlanan mikstura astma və xərçəng əleyhinə qarşı ən yaxşı vasitədir. 1-2 xörək qaşığı bitkini 2 stəkan qaynar suda dəmləyərək (termosda) qəbul etmək (sutqalıq doza) lazımdır. Təbabət praktikasında bitkinin dəmləmə və bişirməsindən ürək xəstəliklərində sidik kisəsi və sidik yollarının iltihabında yaxşı dərman vasitəsi hesab edilir. Böyrəyin qlomerulonefrit xəstəliyində qəbul edilməsi əks göstərişdir. Dəri səpkilərində, piylənmələrdə, mikrohematuriya, xüsusən vərəm etiologiyalı qanhayxırmada və ağciyər-ürək çatmamazlıqlarında tətbiqi göstəriş sayılır.
Qatırquyryğu 10q, neştərşəkilli bağayarpağı 10q, razyana 5q, kəndalaş çiçəkləri 5q və kəklikotu 5q.
2 çay qaşığı 250 ml suda 15 dəqiqə ərzində dəmləyərək hər gün 2-3 fincan içmək lazımdır.
Xaricə tətbiq etmək üçün məhlul: 4-5 xörək qaşığı bitki 2 stəkan qaynar suda dəmlənilir.
Qatırquyruğu bitkisi: 1,5 qablaşdırılmış bitki suya əlavə edilərək qaynadılır (30 dəqiqə) sonra isə soyudulur və 1 xörək qaşığı gündə 3-4 dəfə qəbul edilir.
Qatırquyruğunun qranulası: 10q qranul (1 xörək qaşığı) qaynar suya əlavə edilərək zəif od üzərində 15 dəqiqə ərzində qızdırılır. 1 xörək qaşığı gündə 3-4 dəfə qəbul edilir.
Xalq təbabəti böyrək və sidikyolu xəstəliyində, müxtəlif etiologiyalı ödemlərdə, podaqra və ağciyər xəstəliklərinin (plevrit, vərəm) müalicəsində işlədilir.
Mənşəyi və yayılması
Çöl qatırquyruğu boreal coğrafi tipinin qolarktik sinfinin qolarktik-meşə qrupuna aiddir. Şimal yarımkürəsinin mülayim iqlimli ərazilərində, o cümlədən Rusiya, Orta Asiya və Qafqazda, habelə Cənubi Afrikada yayılmışdır. Azərbaycanda çöl qatırquyruğu Böyük Qafqazın Quba massivi, Kiçik Qafqazın şimal və cənub rayonları, Qobustan, Xəzəryanı və Kür- Araz ovalıqları, Kür düzənliyi və Naxçıvanda yayılmışdır. Arandan subalp qurşağına kimi (dəniz səviyyəsindən 2600 m qədər) bitir.
Ekoloji qrup və bitdiyi yerlər
Hiqromezofitdir, dağ-çəmən, alaq və çala-çəmən bitkilik tiplərində rast gəlir. Əsasən rütübətli yerlərdə, çay kanarlarında, çəmənlərdə, bağlarda, əkinlərdə və dincə qoyulmuş torpaqlarda qrup şəklində bitir, bəzən böyük ləkələr əmələ gətirir.
Kimyəvi tərkibi
C vitamini, qlukozid, alkaloid, saponin, flavonoid, piyli yağlar, aşı və acı maddələr, eləcə də steroid, karotinoid və qətranlarla zəngindir.
Təsiri və tətbiqi
Farmakopeyaya daxil olan ofisinal dərman bitkisidir. Elmi, praktiki və xalq təbabətində, eləcə də kliniki sınaqlarda və baytarlıqda geniş tətbiq edilir. Əsasən sidik kisəsi, nəfəs yolları, ağciyər vərəmi, bronxit, əsəb-sinir, ürək, dəri, qadın, mədə və onikibarmaq bağırsaq xoraları, malyariya, revmatizm, öd kisəsi daşları xəstəlikləri, habelə qanaxma, babasil, podaqra, şiş, ağız və burun boşluğunda iltihab prosesləri zamanı istifadə olunur. Antihelmint, sidikqovucu, yarasağaldıcı, qansaxlayıcı və iltihab proseslərinə qarşı təsirə malikdir.
Əks təsirləri
Böyrəklərin kəskin iltihabı zamanı zərərlidir.
İstifadə olunan hissələri
Müalıcə məqsədi ilə bitkinin yerüstü hissəsi istifadə edilir.
İstifadə formaları
Cövhər, dəmləmə və vannalar.
Digər faydalı xüsüsiyyətləri və istifadəsi
Çöl qatırquyruğunun yumrucuqları nişasta ilə, sporlu zoğları isə şəkərlə zəngindir. Yeməlidir, tər və bişmiş halda müxtəlif qida məhsullarının hazırlanmasında istifadə olunur. Qıdalarda bişmiş və tər vəziyyətdə, həmçinin doğramac, souslar və piroqların içi kimi istifadə olunur. Boyaq bitkisidir.
Sporlaması
Mart-Aprel.
Azərbaycanda yayılması
Xəzəryanı, Qobustan, BQ (Quba), Kür düz., Kür-Araz oval., KQ şimal, KQ cənub. Ovalıqdan, subalp qurşağına qədər.
Yaşayış mühiti
Rütubətli yerlərdə, çayların sahilində, dağ yamaclarında, əkin sahələrində, bağlarda və dincə qoyulmuş torpaqlarda rast gəlinir.
Təsərrüfat əhəmiyyəti
Qatırquyruğununkök yumrularında nişasta boldur, yeyilir.Budaqlarında və gövdəsində kremnezem olduğuna görə ondan ağac məmulatlarını parıldtamaq üçün istifadə olunur. Eyni zamanda qatırquyruğu boyaq üçün, xalq təbabətində dərman kimi istifadə olunur.
Sinonimləri
Homotipik sinonimləri
- Allostelites arvensis (L.) Börner
- Presla arvensis (L.) Dulac
Heterotipik sinonimləri
- Equisetum alpestre (Wahlenb.) Landolt
- Equisetum arcticum Rupr.
- Equisetum arvense var. agreste (Klinge) Brause
- Equisetum arvense f. agreste Klinge
- Equisetum arvense subsp. agreste (Klinge) Á.Löve
- Equisetum arvense f. alpestre (Wahlenb.) Döll
- Equisetum arvense subsp. alpestre (Wahlenb.) Arcang.
- Equisetum arvense var. alpestre Wahlenb.
- Equisetum arvense var. arcticum Rupr.
- Equisetum arvense f. arcticum (Rupr.) M.Broun
- Equisetum arvense var. arenicola Goiran
- Equisetum arvense f. atratidens Lepage
- Equisetum arvense var. boreale (Bong.) Rupr.
- Equisetum arvense subsp. boreale (Bong.) Tolm.
- Equisetum arvense f. boreale (Bong.) Asch.
- Equisetum arvense f. caespitosum J.Rousseau
- Equisetum arvense f. campestre (Schultz) Milde
- Equisetum arvense var. campestre (Schultz) Rupr.
- Equisetum arvense var. coaetaneum Schur
- Equisetum arvense subvar. decumbens G.Mey.
- Equisetum arvense var. decumbens Hayne
- Equisetum arvense var. decumbens Döll
- Equisetum arvense f. decumbens W.D.J.Koch
- Equisetum arvense f. diffusum (A.A.Eaton) Clute
- Equisetum arvense var. diffusum A.A.Eaton
- Equisetum arvense var. duffortianum Hy
- Equisetum arvense var. elatum Schur
- Equisetum arvense var. elongatum Gray
- Equisetum arvense var. erectum Opiz
- Equisetum arvense var. erectum Hayne
- Equisetum arvense var. fagetinum Schur
- Equisetum arvense var. frondescens Döll
- Equisetum arvense var. granulatum G.Lawson
- Equisetum arvense var. intermedium Milde
- Equisetum arvense var. irriguum Milde
- Equisetum arvense f. microstachyum A.A.Eaton
- Equisetum arvense var. nanum A.Braun ex Döll
- Equisetum arvense f. nanum (A.Braun ex Döll) M.Broun
- Equisetum arvense var. nemorosum (A.Braun ex Döll) A.Braun & Engelm.
- Equisetum arvense f. nemorosum A.Braun ex Döll
- Equisetum arvense var. nudum Milde ex Farw.
- Equisetum arvense f. polystachyon (A.A.Eaton) M.Broun
- Equisetum arvense var. polystachyon A.A.Eaton
- Equisetum arvense var. proliferum (Luerss.) Farw.
- Equisetum arvense monstr. proliferum Luerss.
- Equisetum arvense f. proliferum (Luerss.) M.Broun
- Equisetum arvense var. prostratum Opiz
- Equisetum arvense f. pseudoalpestre Vict.
- Equisetum arvense f. pseudonemorosum B.Boivin
- Equisetum arvense var. pseudosilvaticum Milde
- Equisetum arvense f. pseudovarium Vict.
- Equisetum arvense var. ramosissimum Schur
- Equisetum arvense subsp. ramulosum (Rupr.) W.F.Rapp
- Equisetum arvense f. ramulosum (Rupr.) Klinge ex Scoggan
- Equisetum arvense var. riparium (Fr.) Milde
- Equisetum arvense subsp. riparium (Fr.) Nyman
- Equisetum arvense f. riparium (Fr.) Asch.
- Equisetum arvense var. robustum Schur
- Equisetum arvense var. serotinum G.Mey.
- Equisetum arvense subvar. serotinum G.Mey.
- Equisetum arvense var. serotinum (G.Mey.) A.Braun & Engelm.
- Equisetum arvense var. subalpinum Schur
- Equisetum arvense var. triangulare Waters
- Equisetum arvense var. varium Milde
- Equisetum boreale Bong.
- Equisetum calderi B.Boivin
- Equisetum campestre Schultz
- Equisetum duffortianum Hy
- Equisetum nemorosum (A.Braun ex Döll) Bellynck
- Equisetum pratense f. ramulosum (Rupr.) Asch.
- Equisetum pratense var. ramulosum Rupr.
- Equisetum riparium Fr.
- Equisetum saxicola Suksd.
İstinadlar
- Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 2. S. 1061.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tarla qatirquyrugu lat Equisetum arvense bitkiler aleminin qijikimiler sobesinin qijilar sinfinin qatirquyrugu destesinin fesilesinin qatirquyrugu cinsine aid bitki novu Tarla qatirquyruguElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Sobe PolypodiophytaSinif QijilarYarimsinif Deste QatirquyruguFesile Cins QatirquyruguNov Tarla qatirquyruguBeynelxalq elmi adiEquisetum arvense L 1753Sekil axtarisiITIS 17152NCBI 3258EOL 597765 Kokumsovlari uzun surunen budaqlanandir qaramtil qonur renglidir torpagin derinliyine kok salir cox vaxt diametri 1 sm olan sarsekilli kokyumrusu olan bitkidir Veqetativ zoglarinin hundurluyu 15 30 50 sm qalinligi 1 3 mm dir yasil rengli sirimlidir ve 6 10 19 sayda qabirgasi vardir Uckunc nestersekilli qaramtil ve ag hasiyelenmis discikleri hansiki qinin borucugundan ikiqat qisadir olan silindrik formali qin govdeni cox da sixmamis uzunlugu 5 12 mm dir Budaqlari 3 4 tillidir mohkem ve kele koturdur yuxari hissede cox vaxt bayir terefe eyimis disciklere malikdir Spordasiyan zoglari sadedir ve hundurluyu 15 30 sm olub qirmizimtil ve yaxud qonurteher rengdedirdir ve letlidir Sunbulcukler nazik silindrik ve uzunlugu 3 5 sm olan saplaq uzerinde oturmuslar Coxillikdir Botaniki tesviriHundurluyu 15 30 50 sm olan coxillik ot bitkisidir Iki cur govde emele getirir Ilkin olaraq yazda emele gelen meyveleyen govdeleri sade budaqsiz solgun qonur renglidir kobe seklinde birlesmis yarpaq yataqlari ile ehate olunmusdur Govdenin zirvesindeki silindrik formali sunbulde qatirquyrugunun toreyib artmasini temin eden sporlar yetisir Bitkinin saquli istiqametde derine geden qarateher rengli koku bir nece tebeqede yanlara inkisaf ederek barsiz zoglar verir Sonradan emele gelen diger govdeler budaqvari kobe seklinde birlesmis uzun yasil iynevari yarpaqlarla ortulmusdur Qurudulmus bitkinin iyi yoxdur rengi bozumtul yasil dadi ise tursteherdir Sporlar mart aprel aylarinda yetisir Coxillik sporlu ot bitkisidir Kokumsovu ince zerif olmaqla horizontal istiqamletde dayanir Iki tip govdesi vardir Erken yazda qonur boz ve ya qirmizimtil sireli budaqlanmayan govdesinin hundurluyu 20sm e qeder olmaqla zirvesinde sporlar dasiyan sunbulcukleri olur Sporlar yetisdikden sonra govdesi tedricen mehv olurlar Evezinde yasil budaqli hundurluyu 50 60sm olan vegetativ govde emele gelir Vegetativ govdesi qaba silindrik qabirgali bugumlu budaqlardan ibaret olur Qol budaqlari bugumlu yuxariya dogru istiqamletli olub 4 5 qabirgalidir Yarpaqlari kifayet qeder inkisaf etmeyen borusekilli ve discikli qindan ibaretdir Discikli qini ucbucaq nestersekilli qara qonur rengli 2 3 eded olub bitisikdir Budaqlari yasil ve uzun itiucludur Alaq otu kimi genis yayilmisdir Zeif iyli olub ozunemexsus azaciq turs dadlidir Medeni col qatirquyrugunun yerustu vegetativ orqanlari toplanilir ve keyfiyyetli derman bitki xammali kimi istifade edilir Yasil vegetativ govdesi torpaq sethinden 5 10 sm hundurlukde toplanilmalidir Xammal yayda quru havalarda rengi qaralmaga basladiqda toplanilir Toplanildiqdan sonra nazik qatla kolgeli yerlerde serilmeli cardax ve naveslerde yaxsi ventiliyasiyali yerlerde ve ya 40 500Ctemperaturda quruducu skafda qurudulmalidir Yaxsi preslenmis ot taylari seklinde 50kq cekide quru yaxsi hava keciren yerlerde saxlanilir Xammalda 15 16 den cox nemlik olduqda ozunemexsus iy hiss olunur Saxlanilma muddeti 4 ildir Terkibi ve tesiriBitkinin terkibinde apigenin toremeleri asi maddeler flavonoidler lyuteolin kempferol kvercetin aci qatran akonit quzuqulagi ve alma tursulari saponin ekvizetrin izokvercitrin lyuteolin silikat tursusu 10 kempferol 7 diqlukozid karotin askorbin tursusu 190mq az miqdarda alkoloidler silikat tursusu 10 sitosterin ve dimetil sulfat vardir Diuretik ve urolitik dermandir Bitkinin kokunde flavonoidler kemperol apigenin saponaretin naringenin dihidrokempferol dihidrokvercetin fenol karbol tursusu askorbin tursusu karotin maddeleri vardir Kulunun terkibi 80 silikat tursusundan ibaretdir Yaxsi sidikqovucu qankesici ve orqanizmden qurgusunu cixaran derman bitkisidir Silikat tursusu ve onun duzlari sumuk toxumasi olan kollagenin yaranmasinda istirak edir Vegetativ govde ve budaqlari istifade edilir Iltihabsorucu dezinfeksiyaedici sidikqovucu qankesici kardiotonik orqanizm mohkemlendirici yara sagaldici ve buzucu xususiyyetleri vardir Qatirquyrugu su duz mubadilesini normallasdirir xolesterini azaldir ve orqanizmden toksiki slaklari xususen qurgusunla zeherlenmelerde kenar edir Hipertoniya xesteliyi ateroskleroz podaqra ve cetin sagalan yaralarin mualicesinde revmatizm goz oddasi ve boyrekdasi xesteliklerinde mede ve bagirsagin sisinde daxili ve xarici qanaxmalarda asagi etraflarin odemlerinde istifade edilir Xarice teyini derinin xroniki cetin sagalan xorasinda ve sacin kepek vermesinde seborreya gosteris sayilir Sidikqovucu caylarin terkibine daxildir Orqanizmin coxlu odemli hallarinda plevrit urek boyrek verem qurgusunla xronik zeherlenmelerde ve podaqrada istifade edilir N A Traskova ve M N Zdrenkonun tedqiqatlarina gore bu bitkiden hazirlanan mikstura astma ve xerceng eleyhine qarsi en yaxsi vasitedir 1 2 xorek qasigi bitkini 2 stekan qaynar suda demleyerek termosda qebul etmek sutqaliq doza lazimdir Tebabet praktikasinda bitkinin demleme ve bisirmesinden urek xesteliklerinde sidik kisesi ve sidik yollarinin iltihabinda yaxsi derman vasitesi hesab edilir Boyreyin qlomerulonefrit xesteliyinde qebul edilmesi eks gosterisdir Deri sepkilerinde piylenmelerde mikrohematuriya xususen verem etiologiyali qanhayxirmada ve agciyer urek catmamazliqlarinda tetbiqi gosteris sayilir Qatirquyrygu 10q nestersekilli bagayarpagi 10q razyana 5q kendalas cicekleri 5q ve keklikotu 5q 2 cay qasigi 250 ml suda 15 deqiqe erzinde demleyerek her gun 2 3 fincan icmek lazimdir Xarice tetbiq etmek ucun mehlul 4 5 xorek qasigi bitki 2 stekan qaynar suda demlenilir Qatirquyrugu bitkisi 1 5 qablasdirilmis bitki suya elave edilerek qaynadilir 30 deqiqe sonra ise soyudulur ve 1 xorek qasigi gunde 3 4 defe qebul edilir Qatirquyrugunun qranulasi 10q qranul 1 xorek qasigi qaynar suya elave edilerek zeif od uzerinde 15 deqiqe erzinde qizdirilir 1 xorek qasigi gunde 3 4 defe qebul edilir Xalq tebabeti boyrek ve sidikyolu xesteliyinde muxtelif etiologiyali odemlerde podaqra ve agciyer xesteliklerinin plevrit verem mualicesinde isledilir Menseyi ve yayilmasiCol qatirquyrugu boreal cografi tipinin qolarktik sinfinin qolarktik mese qrupuna aiddir Simal yarimkuresinin mulayim iqlimli erazilerinde o cumleden Rusiya Orta Asiya ve Qafqazda habele Cenubi Afrikada yayilmisdir Azerbaycanda col qatirquyrugu Boyuk Qafqazin Quba massivi Kicik Qafqazin simal ve cenub rayonlari Qobustan Xezeryani ve Kur Araz ovaliqlari Kur duzenliyi ve Naxcivanda yayilmisdir Arandan subalp qursagina kimi deniz seviyyesinden 2600 m qeder bitir Ekoloji qrup ve bitdiyi yerlerHiqromezofitdir dag cemen alaq ve cala cemen bitkilik tiplerinde rast gelir Esasen rutubetli yerlerde cay kanarlarinda cemenlerde baglarda ekinlerde ve dince qoyulmus torpaqlarda qrup seklinde bitir bezen boyuk lekeler emele getirir Kimyevi terkibiC vitamini qlukozid alkaloid saponin flavonoid piyli yaglar asi ve aci maddeler elece de steroid karotinoid ve qetranlarla zengindir Tesiri ve tetbiqiFarmakopeyaya daxil olan ofisinal derman bitkisidir Elmi praktiki ve xalq tebabetinde elece de kliniki sinaqlarda ve baytarliqda genis tetbiq edilir Esasen sidik kisesi nefes yollari agciyer veremi bronxit eseb sinir urek deri qadin mede ve onikibarmaq bagirsaq xoralari malyariya revmatizm od kisesi daslari xestelikleri habele qanaxma babasil podaqra sis agiz ve burun boslugunda iltihab prosesleri zamani istifade olunur Antihelmint sidikqovucu yarasagaldici qansaxlayici ve iltihab proseslerine qarsi tesire malikdir Eks tesirleriBoyreklerin keskin iltihabi zamani zererlidir Istifade olunan hisseleriMualice meqsedi ile bitkinin yerustu hissesi istifade edilir Istifade formalariCovher demleme ve vannalar Diger faydali xususiyyetleri ve istifadesiCol qatirquyrugunun yumrucuqlari nisasta ile sporlu zoglari ise sekerle zengindir Yemelidir ter ve bismis halda muxtelif qida mehsullarinin hazirlanmasinda istifade olunur Qidalarda bismis ve ter veziyyetde hemcinin dogramac souslar ve piroqlarin ici kimi istifade olunur Boyaq bitkisidir SporlamasiMart Aprel Azerbaycanda yayilmasiXezeryani Qobustan BQ Quba Kur duz Kur Araz oval KQ simal KQ cenub Ovaliqdan subalp qursagina qeder Yasayis muhitiRutubetli yerlerde caylarin sahilinde dag yamaclarinda ekin sahelerinde baglarda ve dince qoyulmus torpaqlarda rast gelinir Teserrufat ehemiyyetiQatirquyrugununkok yumrularinda nisasta boldur yeyilir Budaqlarinda ve govdesinde kremnezem olduguna gore ondan agac memulatlarini parildtamaq ucun istifade olunur Eyni zamanda qatirquyrugu boyaq ucun xalq tebabetinde derman kimi istifade olunur SinonimleriHomotipik sinonimleri Allostelites arvensis L Borner Presla arvensis L DulacHeterotipik sinonimleri Equisetum alpestre Wahlenb Landolt Equisetum arcticum Rupr Equisetum arvense var agreste Klinge Brause Equisetum arvense f agreste Klinge Equisetum arvense subsp agreste Klinge A Love Equisetum arvense f alpestre Wahlenb Doll Equisetum arvense subsp alpestre Wahlenb Arcang Equisetum arvense var alpestre Wahlenb Equisetum arvense var arcticum Rupr Equisetum arvense f arcticum Rupr M Broun Equisetum arvense var arenicola Goiran Equisetum arvense f atratidens Lepage Equisetum arvense var boreale Bong Rupr Equisetum arvense subsp boreale Bong Tolm Equisetum arvense f boreale Bong Asch Equisetum arvense f caespitosum J Rousseau Equisetum arvense f campestre Schultz Milde Equisetum arvense var campestre Schultz Rupr Equisetum arvense var coaetaneum Schur Equisetum arvense subvar decumbens G Mey Equisetum arvense var decumbens Hayne Equisetum arvense var decumbens Doll Equisetum arvense f decumbens W D J Koch Equisetum arvense f diffusum A A Eaton Clute Equisetum arvense var diffusum A A Eaton Equisetum arvense var duffortianum Hy Equisetum arvense var elatum Schur Equisetum arvense var elongatum Gray Equisetum arvense var erectum Opiz Equisetum arvense var erectum Hayne Equisetum arvense var fagetinum Schur Equisetum arvense var frondescens Doll Equisetum arvense var granulatum G Lawson Equisetum arvense var intermedium Milde Equisetum arvense var irriguum Milde Equisetum arvense f microstachyum A A Eaton Equisetum arvense var nanum A Braun ex Doll Equisetum arvense f nanum A Braun ex Doll M Broun Equisetum arvense var nemorosum A Braun ex Doll A Braun amp Engelm Equisetum arvense f nemorosum A Braun ex Doll Equisetum arvense var nudum Milde ex Farw Equisetum arvense f polystachyon A A Eaton M Broun Equisetum arvense var polystachyon A A Eaton Equisetum arvense var proliferum Luerss Farw Equisetum arvense monstr proliferum Luerss Equisetum arvense f proliferum Luerss M Broun Equisetum arvense var prostratum Opiz Equisetum arvense f pseudoalpestre Vict Equisetum arvense f pseudonemorosum B Boivin Equisetum arvense var pseudosilvaticum Milde Equisetum arvense f pseudovarium Vict Equisetum arvense var ramosissimum Schur Equisetum arvense subsp ramulosum Rupr W F Rapp Equisetum arvense f ramulosum Rupr Klinge ex Scoggan Equisetum arvense var riparium Fr Milde Equisetum arvense subsp riparium Fr Nyman Equisetum arvense f riparium Fr Asch Equisetum arvense var robustum Schur Equisetum arvense var serotinum G Mey Equisetum arvense subvar serotinum G Mey Equisetum arvense var serotinum G Mey A Braun amp Engelm Equisetum arvense var subalpinum Schur Equisetum arvense var triangulare Waters Equisetum arvense var varium Milde Equisetum boreale Bong Equisetum calderi B Boivin Equisetum campestre Schultz Equisetum duffortianum Hy Equisetum nemorosum A Braun ex Doll Bellynck Equisetum pratense f ramulosum Rupr Asch Equisetum pratense var ramulosum Rupr Equisetum riparium Fr Equisetum saxicola Suksd IstinadlarLinnaei C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 2 S 1061 Hemcinin bax