Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tar səhrası (hind. थार मरुस्थल) (və ya Marustxalli, Böyük hind səhrası) — Hindistanın şimal-qərbində və Pakistanın cənub-şərqində yerləşir. Sahəsi 446-min km² təşkil edir. Səhranın uzunluğu 850 km, eni 485 km təşkil edir. Səhra Hindistanın Pacastxan, Bikaner, Çuru, Şri-Qanqanaqar, Xanumanqarx vilayətləri və Xaryana və Pəncab ştatları ərazisini əhatə edir. Pakistanın isə Sind və Pakistan Pəncabı ərazilərini əhatələyir. Pakistanda səhra Xolistan səhrası adlandırılır.
| Tar səhrası | |
|---|---|
| hind. थार मरुस्थल | |
 Tar səhrası | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Mütləq hündürlüyü | 457 m, 61 m |
| Sahəsi | 446,000 km² |
| Uzunluğu | 850 km |
| Eni | 485 km |
| Yerləşməsi | |
| Ölkələr | |
| | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tropik iqlimə malikdir. İl ərzində 90 mm yağıntı düşür. Şərqdə isə mussonlar zamanı 200 mm yağıntı düşə bilir. Qum tufanları müşahidə edilir. Səhrada olan göllərin suyunun səviyəsi isti aylarda kəskin enir və quruyaraq takırlar əmələ gətirir. Qrunt sularının səthə yaxınlığı səbəbindən soranlıqlar üstünlük təşkil edir. Səhrada əsasən akasiyalar, cuzqunlar və digər bitkilər bitir. Hind çayının axdığı düzənlik boyunca oazislərə rast gəlinir. Tar səhrasında bitki örtüyü dihər səhralara nisbətən zəngindir
Relyefi
Hindistanda Tar səhrasının sərhədləri: şimal-qərbdə Satlec düzənliyi, şimal-şərqdə Aravalli silsiləsi, cənubda Böyük Kaç Ranna şoranlıqları, qərbdə Hind çayı. Şimal hissədə çöllüklərlə əhatələnir. Pakistanda isə Tarparkar rayonu ərazisində yerləşir (bu isə «Tar səhrasının digər hissəsi» anlamında işlədilir). Parkarın qərb hissəsi əkin sahələri ilə zəngin olsa da, şərq hissədə bir damcı belə su yoxdur. Bu hissədə 100–500 mm arası yağıntı düşür. Yağıntılar iyun-sentyabr aylarına təsadüf edir.
Tar səhrası qumlu səhralara aiddir. Səhranın şimalı subtropik, cənub hissə isə subtropikdir. Ərazisi demək olar ki, düzənlik ərazilərdən ibarətdir. Onun ərazisi Hind düzənliyi və Kaç Ranna soranlıqlarını əhatə edir. Şərqdən qərbə hündürlük ardır və 175 m təşkil edir. Orta hündürlük 100–200 m arasında dəyişir.
Səhra alleyuvial qumluqlardan ibarətdir. Səhranın səthini üç tipə bölmək olar. Birinci tip: dyunlər düz xətt üzrə uzanır. Bu tipə daxil ərazilər əsasən cənub, qərb ərazilərdə müşahidə edilir. İkinci tip: dyunlər doqquşmalar əmələ gətirir. Bu tip səhranın şərq, cənub hissələrinə xasdır. Bu tiplərin yaranmasının əsas səbəbi küləklər və onların əsdiyi istiqamətdir. Barxanlar isə səhranın mərkəz hissəlırində yayılmışdır. Dyunlər cənubda 154 metr hündürlüyə malik olduğu halda şimalda cəmi 15 metr təşkil edir.
Səhrda iki əsas dyun xətti vardır. Onlardan birincisi 50–100 km enə malik olaraq Hindistanın Anupqarx şəhərinə qədər istiqamətlənir. Bu xəttin dyunləri 10–15 m hündürlüyə malik olur. İkinci xətt isə 75–125 km məsafədə izanır.
İqlimi
İqlimi quru, kontunental subtropik iqlimə malikdir. İllik günəş radiasiyasının miqdarı 200-220 kkal/kv təşkil edir. Yayda temperatur +40° S təşkil etdiyi halda qışda +22...28° S olur. Orta temperatur yauda +24° S, qışda + 4° S olur.
Havada olan rütübət yayda 36-50% olduğu halda mussonlar dönəmində 66-78 % təşkil edir. Buxarlanmanın miqdarı il ərzində 3000 mm olur. İllik yağıntınnın miqdarı 105-500 arasında dəyişir. Yağıntılar əsasən iyun-sentyabr ayları ərzində baş verir. Bəzi hissələr vardır ki, iki il müddətində yağıntı düşmür. Qum fırtınaları şimal-qərbdə iyunda, cənub və cənub-şərqdə may ayı ərzində baş verir. Qum fırtınaları il ərzində ortalama 27 gün davam edir.
Hidroqrafiya
Güclü buxarlanma və yağıntının azlığı faktiki səthdə suyun daimi qalmasını mümkünsüz edir. Üstəlik qrunt suları çox dərində yerləşir (30–120 m). Bəzi hissələrdə şor göllər və şoranlıqlar vardır. Bəzi rayonlarda artezian quyularından istifadə edirlər. Səhranın 24% İndira Qandi adı verilən kanalı vastəsi ilə suvarılır.
Səhranın xüsusiyyətləri
Tar səhrasının yaranması haqqında müxtəlif fikirlər vardır. Bəzi alimlər səhranın 1 milyon il öncə yaranmışdır. Bəzi alimlər isə aridliyin yaranmasını daha əvvəllərə aid edirlər.
İstinadlar
- Sinha, R. K., Bhatia, S., & Vishnoi, R. (1996). Desertification control and rangeland management in the Thar desert of India. RALA Report No. 200: 115–123.
- "Tar səhrasının təbiəti". 2014-08-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-11-07.
- "Dyunlar". 2014-07-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-11-07.
Mənbə
- Dharssi.org.uk 2016-03-02 at the Wayback Machine, Photos of the Thar desert
- Avgustin.net Tar səhrasının Pakistan hissəsinin şəkilləri 2008-02-16 at the Wayback Machine
- MIT.gov[ölü keçid], आपणो राजस्थान
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Tar deqiqlesdirme Tar sehrasi hind थ र मर स थल ve ya Marustxalli Boyuk hind sehrasi Hindistanin simal qerbinde ve Pakistanin cenub serqinde yerlesir Sahesi 446 min km teskil edir Sehranin uzunlugu 850 km eni 485 km teskil edir Sehra Hindistanin Pacastxan Bikaner Curu Sri Qanqanaqar Xanumanqarx vilayetleri ve Xaryana ve Pencab statlari erazisini ehate edir Pakistanin ise Sind ve Pakistan Pencabi erazilerini ehateleyir Pakistanda sehra Xolistan sehrasi adlandirilir Tar sehrasihind थ र मर स थलTar sehrasiUmumi melumatlarMutleq hundurluyu 457 m 61 mSahesi 446 000 km Uzunlugu 850 kmEni 485 kmYerlesmesi26 59 00 sm e 71 00 00 s u Olkeler Hindistan PakistanTar sehrasiTar sehrasi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Tropik iqlime malikdir Il erzinde 90 mm yaginti dusur Serqde ise mussonlar zamani 200 mm yaginti duse bilir Qum tufanlari musahide edilir Sehrada olan gollerin suyunun seviyesi isti aylarda keskin enir ve quruyaraq takirlar emele getirir Qrunt sularinin sethe yaxinligi sebebinden soranliqlar ustunluk teskil edir Sehrada esasen akasiyalar cuzqunlar ve diger bitkiler bitir Hind cayinin axdigi duzenlik boyunca oazislere rast gelinir Tar sehrasinda bitki ortuyu diher sehralara nisbeten zengindirRelyefiHindistanda Tar sehrasinin serhedleri simal qerbde Satlec duzenliyi simal serqde Aravalli silsilesi cenubda Boyuk Kac Ranna soranliqlari qerbde Hind cayi Simal hissede colluklerle ehatelenir Pakistanda ise Tarparkar rayonu erazisinde yerlesir bu ise Tar sehrasinin diger hissesi anlaminda isledilir Parkarin qerb hissesi ekin saheleri ile zengin olsa da serq hissede bir damci bele su yoxdur Bu hissede 100 500 mm arasi yaginti dusur Yagintilar iyun sentyabr aylarina tesaduf edir Tar sehrasi qumlu sehralara aiddir Sehranin simali subtropik cenub hisse ise subtropikdir Erazisi demek olar ki duzenlik erazilerden ibaretdir Onun erazisi Hind duzenliyi ve Kac Ranna soranliqlarini ehate edir Serqden qerbe hundurluk ardir ve 175 m teskil edir Orta hundurluk 100 200 m arasinda deyisir Sehra alleyuvial qumluqlardan ibaretdir Sehranin sethini uc tipe bolmek olar Birinci tip dyunler duz xett uzre uzanir Bu tipe daxil eraziler esasen cenub qerb erazilerde musahide edilir Ikinci tip dyunler doqqusmalar emele getirir Bu tip sehranin serq cenub hisselerine xasdir Bu tiplerin yaranmasinin esas sebebi kulekler ve onlarin esdiyi istiqametdir Barxanlar ise sehranin merkez hisselirinde yayilmisdir Dyunler cenubda 154 metr hundurluye malik oldugu halda simalda cemi 15 metr teskil edir Sehrda iki esas dyun xetti vardir Onlardan birincisi 50 100 km ene malik olaraq Hindistanin Anupqarx seherine qeder istiqametlenir Bu xettin dyunleri 10 15 m hundurluye malik olur Ikinci xett ise 75 125 km mesafede izanir IqlimiIqlimi quru kontunental subtropik iqlime malikdir Illik gunes radiasiyasinin miqdari 200 220 kkal kv teskil edir Yayda temperatur 40 S teskil etdiyi halda qisda 22 28 S olur Orta temperatur yauda 24 S qisda 4 S olur Havada olan rutubet yayda 36 50 oldugu halda mussonlar doneminde 66 78 teskil edir Buxarlanmanin miqdari il erzinde 3000 mm olur Illik yagintinnin miqdari 105 500 arasinda deyisir Yagintilar esasen iyun sentyabr aylari erzinde bas verir Bezi hisseler vardir ki iki il muddetinde yaginti dusmur Qum firtinalari simal qerbde iyunda cenub ve cenub serqde may ayi erzinde bas verir Qum firtinalari il erzinde ortalama 27 gun davam edir HidroqrafiyaGuclu buxarlanma ve yagintinin azligi faktiki sethde suyun daimi qalmasini mumkunsuz edir Ustelik qrunt sulari cox derinde yerlesir 30 120 m Bezi hisselerde sor goller ve soranliqlar vardir Bezi rayonlarda artezian quyularindan istifade edirler Sehranin 24 Indira Qandi adi verilen kanali vastesi ile suvarilir Sehranin xususiyyetleriTar sehrasinin yaranmasi haqqinda muxtelif fikirler vardir Bezi alimler sehranin 1 milyon il once yaranmisdir Bezi alimler ise aridliyin yaranmasini daha evvellere aid edirler IstinadlarSinha R K Bhatia S amp Vishnoi R 1996 Desertification control and rangeland management in the Thar desert of India RALA Report No 200 115 123 Tar sehrasinin tebieti 2014 08 10 tarixinde Istifade tarixi 2015 11 07 Dyunlar 2014 07 29 tarixinde Istifade tarixi 2015 11 07 MenbeDharssi org uk 2016 03 02 at the Wayback Machine Photos of the Thar desert Avgustin net Tar sehrasinin Pakistan hissesinin sekilleri 2008 02 16 at the Wayback Machine MIT gov olu kecid आपण र जस थ न