Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Tac boşalması sərbəst boşalmadır. Bu halda elektronların yaratdıgı zərbə ionlaşması bütun aralıqda deyil, yalnız onun elektroda yaxın hissəsində baş verir.
Tac boşalmasının sel və strimer forması olur. Bu boşalma gedən aralıqda deşilmə gərginliyinin qiyməti başlangıc gərginlikdən çox olduğu halda baş verir.
Tac boşalması EVX-də enerji itkiləri yaradır. Məsələn, ifrat yüksəkgərginlikli xətlərdə pis hava şəraitində tac boşalmasında enerji itkisi 100 – 200 kVt/km və daha çox ola bilər. Bundan başqa, havanın ionlaşma məhsulları izolyasiyaya və metal armatura dağıdıcı təsir göstərir. Tac boşalması həm də radio və televiziya verilişlərinin yayılmasına və qəbulunamaneə törədən akustik səs-küy və yuksəktezlikli elektromaqnit şüalanma (tezlik spektri 0,154 − 100 MHs) mənbəyidir.
Tac boşalmasında havanın ionlaşması baş verir və naqilin səthində işarəsi gərginliyinn polyarlığına uyğun olan həcmi yük yaranır. Elektrik sahə quvvələrinin təsiri ilə həcmi yükü təşkil edən ionlar naqildən hərəkət edir. Onların hərəkəti üçün enerji sərf edilməlidir ki, bu da, əsas etibarilə, tacın enerji itkilərini təyin edir, çünki havanın ionlaşmasına enerji sərfi xeyli azdır.
Sabit gərginlikdə taclanma unipolyar və bipolyar olur. Əgər taclanma bir naqildə olursa o unipolyardır. Unipolyar taclanmada yükü taclanan naqilin işarəsinə uyğun olan tacın generasiya etdiyi yüklər elektrik sahəsinin təsiri ilə yerə tərəf səmtlənir və orada neytrallaşır. Bipolyar taclanmada müxtəlif polyarlıqlı naqillərin həcmi yükləri bir-birinə qarşı hərəkət edir. Qarşılaşmada əks içarəli ionların rekombinasiyası baş verir. İonların bir hissəsi qarşı tərəfdə olan naqilin fəzasına daxil olur və taclanmanın intensivliyi güclənir. Bu isə tac itkilərini artırır.
Dəyişən gərginlikdə tac boşalması t1 vaxtında tacın başlanğıc gərginliyinə bərabər olan ilkin gərginliyə (Ub) çatdıqda yaranır (şəkil 1 a). Naqilin ətrafında tacın örtüyü adlanan ionlşma zonası yaranır (şəkil 1 c). Müsbət yüklər (şəkil 1 c) tacın örtüyündən ətraf fəzaya çıxır və xarici həcmi yük yaradır. Taclanma prosesi t2 vaxtında gərginliyin Umak qiymətinə çatmasına qədər davam edir.
Gərginliyin Umak qiymətinə qədər artmasına baxmayaraq həcmi yükün təsiri nəticəsində naqildə sahə gərginliyi Eb sabit olaraq qalır. Sonra gərginlik azalmağa başlayır. Naqildə gərginlik sahəsi də sinxron azalır ki, bu da tacın sönməsinə səbəb olur. Lakin tac söndükdən sonra (t2-dən sonra) naqilin ətrafındakı fəzada naqildən uzaqlaşan müsbət xarici həcmi yük qalır (şəkil 1 c). Həcmi yükün uzaqlaşdığı məsafə naqildəki gərginlikdən asılı olub ~ 40 −100sm təşkil edir. Naqildə gərginlik t3 vaxtına qədər azaldıqca naqillə həcmi yüklər arasında potensiallar fərqi artır. Gərginliyin U0-a çatdığı t4 vaxtında (şəkil 1.18,a, c) onun qiyməti əhəmiyyətli dərəcədə Ub-dan çox kiçik olur, mənfi mənfi işarəli tac yaranır. Bu halda mənfi yüklənmiş hissəciklər naqildən xarici fəzaya doğru hərəkət etməyə başlayır, naqilə tərəf isə xarici həcmi yukdən müsbət yüklü hissəciklər hərəkət edirlər. Bu yüklü hissəciklərin müsbət xarici həcmi yüküntamkompensasiyasınaqədər rekombinasiyası baş verir. Sonra xarici fəzada mənfi həcmi yük yığılır. Bütün bunlar t4 və t5 vaxtları arasında baş verir (şəkil 1 a, c). t5 vaxtında (gərginliyin azalmasının başlangıcında) mənfi işarəli tac sönür. Sonra bütün bu dövrlər təkrarlanır və tacın yanması hər iki polyarlıqda U0 gərginliyində baş verir.
Naqillə yer arasında dəyişən cərəyan tezliyində yüklənən və boşalan C tutumu yaranır. Bu halda naqillə yer arasında tutum cərəyanı ic (şəkil 1 b) axır:
t1 anında tac boşalmasının yaranması xəttin tutum cərəyanının üzərinə düşən və cərəyanın sinusoidasını təhrif edən tac cərəyanının(it) yaranmasına səbəb olur (şəkil 1 b). Tac cərəyanının dikliklərinin muddəti onun yanma müddətinə, yəni t1-dən t2-yə qədər (və ya t4−t5, t6−t7) olan vaxta bərabərdir.
Dəyişən gərginlikdə naqillərin taclanması sabit gərginlikdə olduğundan daha intensivdir və digər eyni şərtlər daxilində tac itkiləri olduqca çox olur.
Tac boşalmasının xarakteristikalarına (ilkin gərginlik, enerji itkiləri, radiomaneələr, küy) hava şəraitinin təsiri böyükdür. Atmosfer çöküntüləri tacın başlangıc yaranma gərginliyini kəskin azaldır.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Tac bosalmasi serbest bosalmadir Bu halda elektronlarin yaratdigi zerbe ionlasmasi butun araliqda deyil yalniz onun elektroda yaxin hissesinde bas verir 500 kV gerginlikli hava elektrik verilis xettinin muhafize halqasinda tac bosalmasi Tac bosalmasinin sel ve strimer formasi olur Bu bosalma geden araliqda desilme gerginliyinin qiymeti baslangic gerginlikden cox oldugu halda bas verir Tac bosalmasi EVX de enerji itkileri yaradir Meselen ifrat yuksekgerginlikli xetlerde pis hava seraitinde tac bosalmasinda enerji itkisi 100 200 kVt km ve daha cox ola biler Bundan basqa havanin ionlasma mehsullari izolyasiyaya ve metal armatura dagidici tesir gosterir Tac bosalmasi hem de radio ve televiziya verilislerinin yayilmasina ve qebulunamanee toreden akustik ses kuy ve yuksektezlikli elektromaqnit sualanma tezlik spektri 0 154 100 MHs menbeyidir Tac bosalmasinda havanin ionlasmasi bas verir ve naqilin sethinde isaresi gerginliyinn polyarligina uygun olan hecmi yuk yaranir Elektrik sahe quvvelerinin tesiri ile hecmi yuku teskil eden ionlar naqilden hereket edir Onlarin hereketi ucun enerji serf edilmelidir ki bu da esas etibarile tacin enerji itkilerini teyin edir cunki havanin ionlasmasina enerji serfi xeyli azdir Sabit gerginlikde taclanma unipolyar ve bipolyar olur Eger taclanma bir naqilde olursa o unipolyardir Unipolyar taclanmada yuku taclanan naqilin isaresine uygun olan tacin generasiya etdiyi yukler elektrik sahesinin tesiri ile yere teref semtlenir ve orada neytrallasir Bipolyar taclanmada muxtelif polyarliqli naqillerin hecmi yukleri bir birine qarsi hereket edir Qarsilasmada eks icareli ionlarin rekombinasiyasi bas verir Ionlarin bir hissesi qarsi terefde olan naqilin fezasina daxil olur ve taclanmanin intensivliyi guclenir Bu ise tac itkilerini artirir Tacin deyisen gerginlikde inkisafi Deyisen gerginlikde tac bosalmasi t1 vaxtinda tacin baslangic gerginliyine beraber olan ilkin gerginliye Ub catdiqda yaranir sekil 1 a Naqilin etrafinda tacin ortuyu adlanan ionlsma zonasi yaranir sekil 1 c Musbet yukler sekil 1 c tacin ortuyunden etraf fezaya cixir ve xarici hecmi yuk yaradir Taclanma prosesi t2 vaxtinda gerginliyin Umak qiymetine catmasina qeder davam edir Gerginliyin Umak qiymetine qeder artmasina baxmayaraq hecmi yukun tesiri neticesinde naqilde sahe gerginliyi Eb sabit olaraq qalir Sonra gerginlik azalmaga baslayir Naqilde gerginlik sahesi de sinxron azalir ki bu da tacin sonmesine sebeb olur Lakin tac sondukden sonra t2 den sonra naqilin etrafindaki fezada naqilden uzaqlasan musbet xarici hecmi yuk qalir sekil 1 c Hecmi yukun uzaqlasdigi mesafe naqildeki gerginlikden asili olub 40 100sm teskil edir Naqilde gerginlik t3 vaxtina qeder azaldiqca naqille hecmi yukler arasinda potensiallar ferqi artir Gerginliyin U0 a catdigi t4 vaxtinda sekil 1 18 a c onun qiymeti ehemiyyetli derecede Ub dan cox kicik olur menfi menfi isareli tac yaranir Bu halda menfi yuklenmis hissecikler naqilden xarici fezaya dogru hereket etmeye baslayir naqile teref ise xarici hecmi yukden musbet yuklu hissecikler hereket edirler Bu yuklu hisseciklerin musbet xarici hecmi yukuntamkompensasiyasinaqeder rekombinasiyasi bas verir Sonra xarici fezada menfi hecmi yuk yigilir Butun bunlar t4 ve t5 vaxtlari arasinda bas verir sekil 1 a c t5 vaxtinda gerginliyin azalmasinin baslangicinda menfi isareli tac sonur Sonra butun bu dovrler tekrarlanir ve tacin yanmasi her iki polyarliqda U0 gerginliyinde bas verir Naqille yer arasinda deyisen cereyan tezliyinde yuklenen ve bosalan C tutumu yaranir Bu halda naqille yer arasinda tutum cereyani ic sekil 1 b axir ic Cdudt displaystyle i c C frac du dt t1 aninda tac bosalmasinin yaranmasi xettin tutum cereyaninin uzerine dusen ve cereyanin sinusoidasini tehrif eden tac cereyaninin it yaranmasina sebeb olur sekil 1 b Tac cereyaninin dikliklerinin muddeti onun yanma muddetine yenit1 den t2 ye qeder ve ya t4 t5 t6 t7 olan vaxta beraberdir Deyisen gerginlikde naqillerin taclanmasi sabit gerginlikde oldugundan daha intensivdir ve diger eyni sertler daxilinde tac itkileri olduqca cox olur Tac bosalmasinin xarakteristikalarina ilkin gerginlik enerji itkileri radiomaneeler kuy hava seraitinin tesiri boyukdur Atmosfer cokuntuleri tacin baslangic yaranma gerginliyini keskin azaldir