Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tənbəl ayı (Melursus ursinus) — Ayıkimilər fəsiləsinə daxil olan məməıi növü. Bu növ öz cinsinin yeganə nümayəndəsidir. Bu növün özünə məxsus görünüşü sayəsinədə tənbəl ayı adını almışdır.
| Tənbəl ayı | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Tənbəl ayı | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
Xarici görünüş
Tənbəl ayılar xarici görünüş və həyat tərzi baxımından əsl ayılrdan kəskin fərqləndiyindən onları ayrıca cinsə daxil edirlər. Bu canlıların dodaqları tüksüz olması ilə yanaşı uzun olur.
Bu canlıların ölçüləri elədə iri olmur. Tənbəl ayıların uzunluğu 180 sm, quyruqları 10-12 sm, dik durduqda 60—90 sm; çəkiləri isə 54—140 kq (adətən 90—115 kq) təşkil edir. Erkəklər diçilərdən 30—40 % iri olurlar.
Ümümi görünüş ayıları xartırladır. Ayaq üstə bədəni əzələlidir. Başı iridir. Sifəti isə uzundur. Bu canlıları digər ayılardan fərqləndirən əsas xüsusiyyət uzun tüklü xəzə sahib olmalarıdır. Rəngi parlaq qara olsa da adətən boz, qəhvəyi və qırmızımtıl qarışıqlı olurlar. Burnunun sonucu həmişə kirli boz rəngdə olur. Sinə nahiyyətində ayrıca parlaq ləkələr olur. Bu ləkələr V və ya Y hərflərini xatırladır.
Qidalanması
Tənbəl ayılar əsasən Qarışqayeyənləri xatırladırlar. Qidalarının əsasını qarışqa və termitlər təşkil edir. Caynaqları əsasən ağaca dırmanmaq və termit yuvalarını dağıtmğa xıdmət edir. Dişləri qısadır. Üstəlik iki mərkəzi dişləri yoxdur. Damaqları boşdur, dil isə çox uzundur. Bu xüsusiyyət onların həşərat ovuna xidmət edir.
Yayılması
Tənbəl ayılar əsasən Pakistan, Hindistan, Şri-Lanka, Banqladeş, Nepal, Butan kimi ölkələrdə yayılmışlar. Onlar XX əsrin ortalarına qədər olduqca geniş ərazidə müşühidə edilirdilər. Hazırda isə nadir canlıdırlar.
Həyat tərzi
Bu canlılar əsasən tropik və subtropik meşələrdə yayılmışlar. Əsasən təpəli əraziləri xoşlayırlar. Hündür yerlərə qalxmırlar. Nəmli yerlərdən qaçırlar. Əsasən gecə həyat tərzi keçirirlər. Gündüz iri otların üzərində və ya mağaralarda yatırlar. Adətən balalı dişilər gecə yırtıcıları ilə qarşılaşmamaq üçün gündüz həyat tərzinə keçirlər.
Tənbəl ayılar il boyu aktiv olurlar. Qış yuxusuna getmirlər. Ancaq yağışlar mövsümü az aktiv həyat tərzinə keçirlər.
Hər şeylə qıdalanırlar Qıdalarının əsdasını həşəratlar təşkil edir. Ancaq bala olan sevgiləri səbəbindən Melursus yəni «bal ayısı» adını almışlar. Martdan iyuna qədər meyvə mövsümü olduğundan qıdasının 50 % meyvələr təşkil edir. İlin qalan vaxtı isə qarışqa, termit, arı ilə qadalanırlar. Sıx məskunlaşılmış ərazilərdə şəkər qamışı və qarğıdalıda yeyirlər.
Yaxşı anlayış qabiliyyəti olsa da görmə və eşitməsi zəifdir. Onun görkəmin başqa şey desədə onlar insandan daha iti qaça bilirlər. Ağaclara meyvə üşün qalxsalar da müşməndən qaşmaq məqsədi ilə ğaca çıxmırlar. Onlar bir qayda olaraq aqresiv canlılardır. Bununla belə 1989-cu ilin aprel ayından 1994-cü ilin mart ayına olan məlumata görə 735 hücum faktı qeydə alınmış və bunlardan 48 ölümlə nəticələnmişdir.
Tənbəl ayılara ancaq iri canlılar hücüm edir: Pələng və bəbir.
Çoxalması
Hindistanda yayılmış tənbəl ayılar əsasən maydan iyula qədər çütləşmə dönəmi keçirirlər. Şri-Lanka ayıları isə il boyu. 7 aydan sonra balalar doğulur. Əsasən 1-2 və ya nadir hallarda 3 bala verirlər. Doğulduqdan 2-3 ay sonra ayı balaları kahanı tərk edirlər. Balalar adətən analarının belində səyahət edirlər. Balaların yetişdirilməsi anaların üzərinə düşür.
Qapalı şəraitdə 40 il yaşaya bilirlər.
Populyasiyasının statusu və insan üçün əhəmiyyəti
Onlar Beynəlxalq Təbiəti mühafizə birliyinin Qırmızı kitabına daxil edilmişdir. Nadir zoolojoi növ sayılırlar. 1975-ci ilə olan məlumata görə sayları 10 000 başı keçirdi.
Tənbəl ayılar Şəkər qamışı, Xurma palması, Qarğıdalı zəmilərinə vurduqları zərər və aqrissiv olmaları səbəbindən ovlanılırlar. Onların xəzi qiymətli sayılsa da əti yeyilmir. Müəyyən hissəsi ənənəvi asiya tibbində istifadə edilir. Onların sayına təsir göstərən əsas amillərdən biri yaşayış ərazilərinin insanlar tərəfindən mənimsənilməsidir.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2003.
- Mammal Species of the World (ing.): A Taxonomic and Geographic Reference. / D. E. Wilson, D. M. Reeder 3 Baltimore: JHU Press, 2005. 35, 2142 p.
- "Sloth Bear". The Animal Files. 29 September 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 18 April 2011.
- "Sloth Bear". Arktofile.net. 31 August 2011 tarixində . İstifadə tarixi: 18 April 2011.
- "San Diego Zoo's Animal Bytes: Sloth Bear". Sandiegozoo.org. 12 June 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 18 April 2011.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tenbel ayi Melursus ursinus Ayikimiler fesilesine daxil olan memeii novu Bu nov oz cinsinin yegane numayendesidir Bu novun ozune mexsus gorunusu sayesinede tenbel ayi adini almisdir Tenbel ayiElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir Tenbel ayiBeynelxalq elmi adiMelursus ursinus G Shaw 1791Sekil axtarisiITIS 621848NCBI 9636EOL 328075FW 104032Xarici gorunusTenbel ayilar xarici gorunus ve heyat terzi baximindan esl ayilrdan keskin ferqlendiyinden onlari ayrica cinse daxil edirler Bu canlilarin dodaqlari tuksuz olmasi ile yanasi uzun olur Bu canlilarin olculeri elede iri olmur Tenbel ayilarin uzunlugu 180 sm quyruqlari 10 12 sm dik durduqda 60 90 sm cekileri ise 54 140 kq adeten 90 115 kq teskil edir Erkekler dicilerden 30 40 iri olurlar Umumi gorunus ayilari xartirladir Ayaq uste bedeni ezelelidir Basi iridir Sifeti ise uzundur Bu canlilari diger ayilardan ferqlendiren esas xususiyyet uzun tuklu xeze sahib olmalaridir Rengi parlaq qara olsa da adeten boz qehveyi ve qirmizimtil qarisiqli olurlar Burnunun sonucu hemise kirli boz rengde olur Sine nahiyyetinde ayrica parlaq lekeler olur Bu lekeler V ve ya Y herflerini xatirladir Qidalanmasi Tenbel ayilar esasen Qarisqayeyenleri xatirladirlar Qidalarinin esasini qarisqa ve termitler teskil edir Caynaqlari esasen agaca dirmanmaq ve termit yuvalarini dagitmga xidmet edir Disleri qisadir Ustelik iki merkezi disleri yoxdur Damaqlari bosdur dil ise cox uzundur Bu xususiyyet onlarin heserat ovuna xidmet edir YayilmasiTenbel ayilar esasen Pakistan Hindistan Sri Lanka Banqlades Nepal Butan kimi olkelerde yayilmislar Onlar XX esrin ortalarina qeder olduqca genis erazide musuhide edilirdiler Hazirda ise nadir canlidirlar Heyat terziBu canlilar esasen tropik ve subtropik meselerde yayilmislar Esasen tepeli erazileri xoslayirlar Hundur yerlere qalxmirlar Nemli yerlerden qacirlar Esasen gece heyat terzi kecirirler Gunduz iri otlarin uzerinde ve ya magaralarda yatirlar Adeten balali disiler gece yirticilari ile qarsilasmamaq ucun gunduz heyat terzine kecirler Tenbel ayilar il boyu aktiv olurlar Qis yuxusuna getmirler Ancaq yagislar movsumu az aktiv heyat terzine kecirler Her seyle qidalanirlar Qidalarinin esdasini heseratlar teskil edir Ancaq bala olan sevgileri sebebinden Melursus yeni bal ayisi adini almislar Martdan iyuna qeder meyve movsumu oldugundan qidasinin 50 meyveler teskil edir Ilin qalan vaxti ise qarisqa termit ari ile qadalanirlar Six meskunlasilmis erazilerde seker qamisi ve qargidalida yeyirler Yaxsi anlayis qabiliyyeti olsa da gorme ve esitmesi zeifdir Onun gorkemin basqa sey desede onlar insandan daha iti qaca bilirler Agaclara meyve usun qalxsalar da musmenden qasmaq meqsedi ile gaca cixmirlar Onlar bir qayda olaraq aqresiv canlilardir Bununla bele 1989 cu ilin aprel ayindan 1994 cu ilin mart ayina olan melumata gore 735 hucum fakti qeyde alinmis ve bunlardan 48 olumle neticelenmisdir Tenbel ayilara ancaq iri canlilar hucum edir Peleng ve bebir Tenbel ayi Bondl zooparkinda Hindistan Tenbel ayi Moskva zooparkindaCoxalmasiHindistanda yayilmis tenbel ayilar esasen maydan iyula qeder cutlesme donemi kecirirler Sri Lanka ayilari ise il boyu 7 aydan sonra balalar dogulur Esasen 1 2 ve ya nadir hallarda 3 bala verirler Dogulduqdan 2 3 ay sonra ayi balalari kahani terk edirler Balalar adeten analarinin belinde seyahet edirler Balalarin yetisdirilmesi analarin uzerine dusur Qapali seraitde 40 il yasaya bilirler Populyasiyasinin statusu ve insan ucun ehemiyyetiOnlar Beynelxalq Tebieti muhafize birliyinin Qirmizi kitabina daxil edilmisdir Nadir zoolojoi nov sayilirlar 1975 ci ile olan melumata gore saylari 10 000 basi kecirdi Tenbel ayilar Seker qamisi Xurma palmasi Qargidali zemilerine vurduqlari zerer ve aqrissiv olmalari sebebinden ovlanilirlar Onlarin xezi qiymetli sayilsa da eti yeyilmir Mueyyen hissesi enenevi asiya tibbinde istifade edilir Onlarin sayina tesir gosteren esas amillerden biri yasayis erazilerinin insanlar terefinden menimsenilmesidir IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 2003 Mammal Species of the World ing A Taxonomic and Geographic Reference D E Wilson D M Reeder 3 Baltimore JHU Press 2005 35 2142 p ISBN 978 0 8018 8221 0 Sloth Bear The Animal Files 29 September 2022 tarixinde Istifade tarixi 18 April 2011 Sloth Bear Arktofile net 31 August 2011 tarixinde Istifade tarixi 18 April 2011 San Diego Zoo s Animal Bytes Sloth Bear Sandiegozoo org 12 June 2013 tarixinde Istifade tarixi 18 April 2011