Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalənin şübhə doğurur. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Təzə Pir məscidi — Abşeron ərazisində yerləşən, bütün Şərqdə nadir gözəlliyi ilə diqqəti cəlb edən, yaşı bir əsrdən çox olan tikili.
| Təzəpir məscidi | |
|---|---|
 Təzəpir məscidinin fasadı | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər |  Bakı |
| Yerləşir | Yasamal, Mirzə Fətəli küçəsi, |
| Aidiyyatı | Qafqaz Müsəlmanları İdarəsi |
| Memar | Zivərbəy Əhmədbəyov |
| Sifarişçi | Nabat Aşurbəyova |
| Tikilmə tarixi | 1905—1914 |
| Üslubu | Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbi |
| Minarələri | 2 |
| Günbəzləri | 1 |
| Vəziyyəti | Restavrasiya olunub (2006—2009) |
| Rəsmi sayt | www.qafqazislam.com (az.) (ing.) (rus.) |
| İstinad nöm. | 173 |
| Kateqoriya | Məscid |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
| Təzəpir məscidi, Bakı | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bu abidə təkcə Azərbaycanın deyil, bütün Qafqazın dini mərkəzi hesab olunur. Təsadüfi deyil ki, Qafqaz Müsəlmanları İdarəsi də məhz burada yerləşir. Bu əzəmətli tikilinin həm də maraqlı tarixçəsi var. Bu tarix isə bir daha sübut edir ki, Təzəpir məscidi ziyarətgah timsallı memarlıq abidəsidir. Buranın müqəddəsliyinə tapınan insanlar zaman-zaman bu yeri ziyarət ediblər. Qəbrin itməsinə baxmayaraq həmin türbə bu günə qədər də qorunub-saxlanılır. Müqəddəs türbəyə daxil olmaq üçün pilləkənlərlə məscidin altına düşmək lazım gəlir.
Tarixi
Ziyarətgahın tarixi olduqca qədimlərə, XIV-XV əsrlərə gedib çıxır. Tədqiqatçılar təsdiq edirlər ki, məscidin dərin suxur qatları altında mövcud olan türbəsi, zəmanəsinin görkəmli alimi və övliyası Əbu Seyid Abdullaya məxsus olub. Ziyarətgahın yerləşdiyi məkan ötən əsrin ortalarına qədər "Xəlfədam" adı ilə tanınırdı. Hazırda isə bu yer Təzəpir məscidinin yerləşdiyi ərazidir. Zaman keçdikcə Əbu Seyid Abdullanın türbəsi dağıntılara məruz qalıb. Lakin pirin kəramətinə böyük etiqad göstərən insanlar onun tamamilə dağılmasına imkan verməyiblər.
Ziyarətgah zaman-zaman Bakı əsilzadələri tərəfindən təmir olunub. 1817-ci ildə sonuncu Bakı xanı Hüseynqulu xanın kürəkəni Qasım bəy məscidi əsaslı bərpa etdirib. İbadətgahın əsl tikintisi isə XX əsrin əvvəllərində başlayıb. Belə ki, məscidin əsaslı bərpasından təxminən 90 il sonra zəngin möminlərdən sayılan Nabat xanım Xocabəy qızı Aşurbəyli-Rzayeva birmərtəbəli məscid binasının yerində yeni ibadətgahın tikintisinə başlayır. Deyilənlərə görə, Seyid Yəhya Bakuvinin nəslindən olan bu qadın belə bir məscid tikdirməyi əhd edibmiş və əhdinə sadiq qalaraq, sonunucu zinət əşyasına qədər satıb binanın inşa etdirir. Türbə üzərində yeni məscid tikildiyinə görə xalq arasında bu günə qədər də bu tikili Təzəpir məscidi adlanır.
Məscid Nabat Aşurbəyli-Rzayevanın vəsaiti ilə Zivərbəy Əhmədbəyovun layihəsi əsasında 23 iyul 1905-ci ildə tikilib.
Layihəsi
Məscidin ən cəlbedici yeniliyi onun interyeridir. Burada ümumi sahəsi 1400 kvadratmetr olan divarlarda və günbəz altında Azərbaycan nəqqaşlıq məktəbinin və Şərq ornamentinin nadir nümunələrindən istifadə olunub. Mehrab kaşı və mərmərdən yığılmış, günbəzin pəncərə konstruksiyaları təzələnərək şəbəkəli taxta pəncərələrlə əvəzlənib. Qeyd edək ki, günbəzə ağırlıq gətirən iki tonluq çilçıraq əvəzinə müasir texnologiyalı işiqlandırma sistemləri quraşdırılıb. Eyni zamanda, əsas zalda 52, qadınların ibadət etdiyi hissədə 5 divar çilçırağı asılıb.
Məscidin tamamlayıcı dekorativ elementlərinin üstü, minarələrin başı və kəmərbənd yazıları ən yüksək əyarlı qızıl lövhələrdəndir. Günbəzin üstü isə Qızılqaya daşı ilə üzlənmiş, burada dekorativ elementlərlə bərabər, yuxarı hissədə "La İlahə İlləllah" kəlməsi 6 dəfə təkrar olunub. Dekorativ oyma detallarının və yazılı kəlmələrin üzəri yüksək əyarlı qızıl təbəqə ilə örtülüb. Günbəzin üstü isə hündürlüyü 1,6 metr olan daş sancaqla tamamlanıb.
Təzəpir məscid kompleksinin ərazisindəki birmərtəbəli yöndəmsiz tikililər sökülərək yerində Qafqaz Müsəlmanları İdarəsi üçün beşmərtəbəli inzibatı bina inşa edilib.
Ümumi sahəsi 4100 kvadratmetr olan inzibati binada xidməti otaqlar, 50 yerlik kiçik konfrans zalı yerləşir. Birinci mərtəbədə sahəsi 340 kvadratmetr olan 6000 kitablıq kitabxana var. Kitabxananın interyeri ağac materialı ilə bəzədilmiş, tavanda 32 çilçıraq quraşdırılıb. Kitabxananın bir hissəsində dini verilişlərin hazırlanması üçün ministudiya da qurulub. Kompyuterlərlə təchiz edilmiş kitabxananın zəngin kitab fondu var.
Ərazidə 900 kvadratmetr sahəsi olan 250 yerlik müasir tipli konfrans zalı inşa edilib. Zalın ayrıca havalandırma sistemi var. Tavan və günbəzin altı dekorativ ağac detallarla bəzədilib.
Məscidin qarşısında sürüşmənin qarşısını almaq üçün xüsusi dəmir-beton konstruksiya quraşdırılıb və torpaq qatı yol səviyyəsindən 1 metrə qədər götürülüb.
Memarlıq incisi
Mustafa Sübhi küçəsində baş portala yaxın hissədə bir sıra köhnə tikililər sökülərək ibadətə gələnlərin rahatlığı üçün 50 yerlik avtomobil dayanacağı yaradılıb. 2000 kvadratmetrə yaxın divar Ağlay daşı ilə üzlənib və boşaldılmış ərazidə müasir elektrik şəbəkəsi binası inşa edilib. Yöndəmsiz hala düşmüş Lev Tolstoy küçəsi yenidən qurularkən 4000 kubmetrə yaxın torpaq işi görülmüş, qonşu binaların 1400 kvadratmetr fasadı bərpa edilmiş, yerə 2500 kvadratmetrə yaxın səki daşı döşənib. Məscidin ərazisinə iri avtomobillərin girişi üçün Mustafa Sübhi və Bəşir Səfəroğlu küçələrinin kəsişməsində ayrıca metal darvaza quraşdırılıb. Bir sözlə, Təzəpir məscid kompleksi əsrarəngiz memarlıq incisinə çevrilib.
Bu abidə özünün həcm-məkan memarlıq həllinə görə tək Bakının şəhərsalma strukturunda deyil, həm də Abşeronun dini tikililəri arasında xüsusi yerlərdən birini tutur. Təzəpir məscidi digər yerli memarların yaradıcılığından fərqli olaraq, Avropa təhsili görmüş, yüksək təfəkkürə malik peşəkar bir memarın əməyidir. Ona görə də bu abidə dini tikililər arasında özünəməxsusluğu ilə seçilir.
Ölkə prezidenti İlham Əliyevin sərəncamı ilə məsciddə aparılan əsaslı təmir-bərpa işlərindən sonra isə abidə daha da gözəlləşərək əsl memarlıq incisinə çevrilib .
İstinadlar
- "Təzəpir məscid-kompleksi açıldı". 2022-03-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-06-18.
- Mədəniyyət obyektləri: Təzəpir 2015-04-05 at the Wayback Machine. mct.gov.az (az.)
- "Bir əsrlik Təzəpir". 2017-02-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-11-28.
- . 2009-10-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-11-28.
Xarici keçidlər
- Misilsiz memarlıq incisi Təzəpir
- Təzəpir məscidi scwra.gov.az
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqalenin neytralligi subhe dogurur Meqalede teref tutma ve ya pislemek meqsedi dasiyan ve dogrulugu subut edilmeyen fikirlerin oldugu iddia edilir Xahis olunur bu mesele ile elaqedar muzakirelerde istirak edesiniz Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun meqalenin muzakire sehifesine diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Teze Pir mescidi Abseron erazisinde yerlesen butun Serqde nadir gozelliyi ile diqqeti celb eden yasi bir esrden cox olan tikili Tezepir mescidiTezepir mescidinin fasadi40 22 19 sm e 49 49 43 s u Olke AzerbaycanSeher Baki BakiYerlesir Yasamal Mirze Feteli kucesi Aidiyyati Qafqaz Muselmanlari IdaresiMemar Ziverbey EhmedbeyovSifarisci Nabat AsurbeyovaTikilme tarixi 1905 1914Uslubu Sirvan Abseron memarliq mektebiMinareleri 2Gunbezleri 1Veziyyeti Restavrasiya olunub 2006 2009 Resmi sayt www qafqazislam com az ing rus Azerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 173KateqoriyaMescidEhemiyyetiOlke ehemiyyetliTezepir mescidi Baki Vikianbarda elaqeli mediafayllar Bu abide tekce Azerbaycanin deyil butun Qafqazin dini merkezi hesab olunur Tesadufi deyil ki Qafqaz Muselmanlari Idaresi de mehz burada yerlesir Bu ezemetli tikilinin hem de maraqli tarixcesi var Bu tarix ise bir daha subut edir ki Tezepir mescidi ziyaretgah timsalli memarliq abidesidir Buranin muqeddesliyine tapinan insanlar zaman zaman bu yeri ziyaret edibler Qebrin itmesine baxmayaraq hemin turbe bu gune qeder de qorunub saxlanilir Muqeddes turbeye daxil olmaq ucun pillekenlerle mescidin altina dusmek lazim gelir TarixiPoct markasi 1997 Ziyaretgahin tarixi olduqca qedimlere XIV XV esrlere gedib cixir Tedqiqatcilar tesdiq edirler ki mescidin derin suxur qatlari altinda movcud olan turbesi zemanesinin gorkemli alimi ve ovliyasi Ebu Seyid Abdullaya mexsus olub Ziyaretgahin yerlesdiyi mekan oten esrin ortalarina qeder Xelfedam adi ile taninirdi Hazirda ise bu yer Tezepir mescidinin yerlesdiyi erazidir Zaman kecdikce Ebu Seyid Abdullanin turbesi dagintilara meruz qalib Lakin pirin kerametine boyuk etiqad gosteren insanlar onun tamamile dagilmasina imkan vermeyibler Ziyaretgah zaman zaman Baki esilzadeleri terefinden temir olunub 1817 ci ilde sonuncu Baki xani Huseynqulu xanin kurekeni Qasim bey mescidi esasli berpa etdirib Ibadetgahin esl tikintisi ise XX esrin evvellerinde baslayib Bele ki mescidin esasli berpasindan texminen 90 il sonra zengin mominlerden sayilan Nabat xanim Xocabey qizi Asurbeyli Rzayeva birmertebeli mescid binasinin yerinde yeni ibadetgahin tikintisine baslayir Deyilenlere gore Seyid Yehya Bakuvinin neslinden olan bu qadin bele bir mescid tikdirmeyi ehd edibmis ve ehdine sadiq qalaraq sonunucu zinet esyasina qeder satib binanin insa etdirir Turbe uzerinde yeni mescid tikildiyine gore xalq arasinda bu gune qeder de bu tikili Tezepir mescidi adlanir Mescid Nabat Asurbeyli Rzayevanin vesaiti ile Ziverbey Ehmedbeyovun layihesi esasinda 23 iyul 1905 ci ilde tikilib LayihesiMescidin en celbedici yeniliyi onun interyeridir Burada umumi sahesi 1400 kvadratmetr olan divarlarda ve gunbez altinda Azerbaycan neqqasliq mektebinin ve Serq ornamentinin nadir numunelerinden istifade olunub Mehrab kasi ve mermerden yigilmis gunbezin pencere konstruksiyalari tezelenerek sebekeli taxta pencerelerle evezlenib Qeyd edek ki gunbeze agirliq getiren iki tonluq cilciraq evezine muasir texnologiyali isiqlandirma sistemleri qurasdirilib Eyni zamanda esas zalda 52 qadinlarin ibadet etdiyi hissede 5 divar cilciragi asilib Mescidin tamamlayici dekorativ elementlerinin ustu minarelerin basi ve kemerbend yazilari en yuksek eyarli qizil lovhelerdendir Gunbezin ustu ise Qizilqaya dasi ile uzlenmis burada dekorativ elementlerle beraber yuxari hissede La Ilahe Illellah kelmesi 6 defe tekrar olunub Dekorativ oyma detallarinin ve yazili kelmelerin uzeri yuksek eyarli qizil tebeqe ile ortulub Gunbezin ustu ise hundurluyu 1 6 metr olan das sancaqla tamamlanib Tezepir mescid kompleksinin erazisindeki birmertebeli yondemsiz tikililer sokulerek yerinde Qafqaz Muselmanlari Idaresi ucun besmertebeli inzibati bina insa edilib Umumi sahesi 4100 kvadratmetr olan inzibati binada xidmeti otaqlar 50 yerlik kicik konfrans zali yerlesir Birinci mertebede sahesi 340 kvadratmetr olan 6000 kitabliq kitabxana var Kitabxananin interyeri agac materiali ile bezedilmis tavanda 32 cilciraq qurasdirilib Kitabxananin bir hissesinde dini verilislerin hazirlanmasi ucun ministudiya da qurulub Kompyuterlerle techiz edilmis kitabxananin zengin kitab fondu var Erazide 900 kvadratmetr sahesi olan 250 yerlik muasir tipli konfrans zali insa edilib Zalin ayrica havalandirma sistemi var Tavan ve gunbezin alti dekorativ agac detallarla bezedilib Mescidin qarsisinda surusmenin qarsisini almaq ucun xususi demir beton konstruksiya qurasdirilib ve torpaq qati yol seviyyesinden 1 metre qeder goturulub Memarliq incisiTezepir mescidinin heyetinde Nabat xanimin qebirustu das kitabesi Erebce metn Allah Mehemmed Eli Fatime Hesen Huseyn Bu qebir Xace bey Badkubenin qizi merhume Nabat xanimin qebridir O 17 ci esrde dogulmusdur Mustafa Subhi kucesinde bas portala yaxin hissede bir sira kohne tikililer sokulerek ibadete gelenlerin rahatligi ucun 50 yerlik avtomobil dayanacagi yaradilib 2000 kvadratmetre yaxin divar Aglay dasi ile uzlenib ve bosaldilmis erazide muasir elektrik sebekesi binasi insa edilib Yondemsiz hala dusmus Lev Tolstoy kucesi yeniden qurularken 4000 kubmetre yaxin torpaq isi gorulmus qonsu binalarin 1400 kvadratmetr fasadi berpa edilmis yere 2500 kvadratmetre yaxin seki dasi dosenib Mescidin erazisine iri avtomobillerin girisi ucun Mustafa Subhi ve Besir Seferoglu kucelerinin kesismesinde ayrica metal darvaza qurasdirilib Bir sozle Tezepir mescid kompleksi esrarengiz memarliq incisine cevrilib Bu abide ozunun hecm mekan memarliq helline gore tek Bakinin sehersalma strukturunda deyil hem de Abseronun dini tikilileri arasinda xususi yerlerden birini tutur Tezepir mescidi diger yerli memarlarin yaradiciligindan ferqli olaraq Avropa tehsili gormus yuksek tefekkure malik pesekar bir memarin emeyidir Ona gore de bu abide dini tikililer arasinda ozunemexsuslugu ile secilir Olke prezidenti Ilham Eliyevin serencami ile mescidde aparilan esasli temir berpa islerinden sonra ise abide daha da gozelleserek esl memarliq incisine cevrilib Istinadlar Tezepir mescid kompleksi acildi 2022 03 30 tarixinde Istifade tarixi 2015 06 18 Medeniyyet obyektleri Tezepir 2015 04 05 at the Wayback Machine mct gov az az Bir esrlik Tezepir 2017 02 02 tarixinde Istifade tarixi 2009 11 28 2009 10 24 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2009 11 28 Xarici kecidlerMisilsiz memarliq incisi Tezepir Tezepir mescidi scwra gov az