Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Beynəlxalq Vahidlər Sistemi (BS, beynəlxalq abreviaturada: SI; ing. International System of Units, fr. Le Système International d'Unités) — gündəlik həyatda eləcə də, elm və texnikanın bütün sahələrində istifadə olunan ən geniş yayılmış vahidlər sistemi. Beynəlxalq Vahidlər sistemi 1960-cı ildə yaranmışdır.
Əsas vahidlər
Beynəlxalq vahidlər sistemində əsas vahidlərin sayı yeddidir və bunlardır:
- uzunluq vahidi – metr (m) — platin-iridium xəlitəsindən hazırlanmış tircik üzərinə çəkilmiş iki cizgi arasındakı məsafədir. 1799-cu ildə Fransada hazırlanmış bu etalon Paris şəhəri yaxınlığındakı Sevr şəhərində saxlanılır. 1983-cü ildən Beynəlxalq razılaşmaya görə metr – işığın vakuumda 1/299792458 saniyədə yayıldığı məsafə kimi müəyyənləşdirilir.
- zaman vahidi – saniyə (san) — sezium-133 atomunun şüalanma periodunun 9192631770 mislinə bərabər zamandır.
- kütlə vahidi – kiloqram (kq) — platin-iridium xəlitəsindən hazırlanmış silindirşəkilli etalonun kütləsidir.
- maddə miqdarı – mol (mol) — kütləsi 0,012 kq olan karbondakı atomların sayı qədər molekullardan və ya atomlardan təşkil olunmuş maddə miqdarıdır.
- temperatur vahidi – kelvin (K) — 1954-cü ilə qədər "mütləq dərəcənin" qiyməti suyun qaynama və buzun ərimə temperaturları fərqinin 1/100-i qəbul olunurdu. Termometrin ilk başlanğıc nöqtəsi mütləq sıfır, ikinci əsas nöqtəsi isə suyun üçlük nöqtəsi (273,16K) qəbul olunan Kelvin şkalasından istifadə olunur. Kelvin T və selsi t şkalaları arasındakı əlaqə: T=t+273, 15 və ya hesablamaları sadələşdirmək üçün T=t+273 kimidir. Kelvin şkalasının ΔT=1K,Selsi şkalasının Δt=1 °C-ə bərabərdir.
- cərəyan şiddəti vahidi – amper (A) — elə cərəyanın şiddətidir ki, bu cərəyan vakuumda bir-birindən 1m məsafədə və bir-birinə paralel yerləşmiş sonsuz uzun naqillərdən keçdikdə onların hər bir metr uzunluqları arasında 2·10−7Nqarşılıql təsir yaransın.
- işıq şiddəti vahidi – kandela (kd) — götürülür.
Beynəlxalq vahidlər sistemində (BS) əlavə vahidlərin sayı ikidir:
- müstəvi bucaq vahidi – radian (rad) — qövsünün uzunluğu radiusa bərabər olan bucaqdır.
- cisim bucağı vahidi – steradian (strad)
Qalan bütün kəmiyyətlərin vahidləri törəmə vahidlər adlanır.
Mənbə
- M.Murquzov, S.Abdullayev və başqaları. "Fizika" (X sinif). Bakı. 2005.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Beynelxalq Vahidler Sistemi BS beynelxalq abreviaturada SI ing International System of Units fr Le Systeme International d Unites gundelik heyatda elece de elm ve texnikanin butun sahelerinde istifade olunan en genis yayilmis vahidler sistemi Beynelxalq Vahidler sistemi 1960 ci ilde yaranmisdir Esas vahidlerBeynelxalq vahidler sisteminde esas vahidlerin sayi yeddidir ve bunlardir uzunluq vahidi metr m platin iridium xelitesinden hazirlanmis tircik uzerine cekilmis iki cizgi arasindaki mesafedir 1799 cu ilde Fransada hazirlanmis bu etalon Paris seheri yaxinligindaki Sevr seherinde saxlanilir 1983 cu ilden Beynelxalq razilasmaya gore metr isigin vakuumda 1 299792458 saniyede yayildigi mesafe kimi mueyyenlesdirilir zaman vahidi saniye san sezium 133 atomunun sualanma periodunun 9192631770 misline beraber zamandir kutle vahidi kiloqram kq platin iridium xelitesinden hazirlanmis silindirsekilli etalonun kutlesidir madde miqdari mol mol kutlesi 0 012 kq olan karbondaki atomlarin sayi qeder molekullardan ve ya atomlardan teskil olunmus madde miqdaridir temperatur vahidi kelvin K 1954 cu ile qeder mutleq derecenin qiymeti suyun qaynama ve buzun erime temperaturlari ferqinin 1 100 i qebul olunurdu Termometrin ilk baslangic noqtesi mutleq sifir ikinci esas noqtesi ise suyun ucluk noqtesi 273 16K qebul olunan Kelvin skalasindan istifade olunur Kelvin T ve selsi t skalalari arasindaki elaqe T t 273 15 ve ya hesablamalari sadelesdirmek ucun T t 273 kimidir Kelvin skalasinin DT 1K Selsi skalasinin Dt 1 C e beraberdir cereyan siddeti vahidi amper A ele cereyanin siddetidir ki bu cereyan vakuumda bir birinden 1m mesafede ve bir birine paralel yerlesmis sonsuz uzun naqillerden kecdikde onlarin her bir metr uzunluqlari arasinda 2 10 7Nqarsiliql tesir yaransin isiq siddeti vahidi kandela kd goturulur Beynelxalq vahidler sisteminde BS elave vahidlerin sayi ikidir mustevi bucaq vahidi radian rad qovsunun uzunlugu radiusa beraber olan bucaqdir cisim bucagi vahidi steradian strad Qalan butun kemiyyetlerin vahidleri toreme vahidler adlanir MenbeM Murquzov S Abdullayev ve basqalari Fizika X sinif Baki 2005 Xarici kecidlerVikianbarda Beynelxalq vahidler sistemi ile elaqeli mediafayllar var