Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sultan Raziyə bəyim (Farsca/Urduca: رضیہ سلطانہ, Hindcə: रज़िया सुल्ताना), (1205–1240), Dehli sultanlığının sultanı, (1236–1240) şairə. İlk qadın sultan
| Sultan Raziyə bəyim | |
|---|---|
 | |
Dehli sultanı[d] | |
| 10 noyabr 1236 – 13 oktyabr 1240 | |
| Əvvəlki | Sultan Rüknəddin Firuz |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1205 və ya 1211 |
| Vəfat tarixi | 13 oktyabr 1240 |
| Fəaliyyəti | rəhbər[d] |
| Atası | Şəmsəddin Eltutmuş |
| Ailəsi | Müəzzilər dövləti |
| Dini | sünni islam |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
İspaniyadan İndoneziyaya qədər üç kontinentin ərazisində yerləşən bütün müsəlman ölkələri üçün taxta çıxan ilk qadın Dehli türk müsəlman dövlətinin sultanı Raziyə xatın olmuşdu. Bu dövlətin hökmdarı Şəmsəddin Eltutmuş (1211–1236) taxtın varisliyini bu yolla (varislik) taxta malik olmuş yeganə müsəlman qadın olan qızı Raziyə xatına vermişdi. Sultanın hakimiyyəti hədd-buluğa çatmış oğulları ola-ola qızına verməsi ilə bağlı ətrafdakıların etirazına cavab olaraq o söyləmişdi ki, oğlanları əksər vaxtını sərxoşluqla və eyş-işrətdə keçirir, onlardan heç biri dövləti idarə etmək səviyyəsində deyil. Raziyə isə hökmdara məxsus olan ən gözəl keyfiyyətlərə malik idi: cəsur döyüşçü, elm adamlarını sevən, onların qayğısına qalan bir insan idi. Sultan Eltutmuşun ölümündən sonra Raziyə xatın müvəqqəti olaraq taxtan salındı. Hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra o, birinci növbədə taxt iddiasında olan və digər qardaşını öldürmüş qardaşı ilə hesablaşdı. Raziyə xatın hamının unutmuş olduğu yaxud qardaşının hökmdarlıq etdiyi dövrdə əməl olunmayan Şəmsiyyə sülaləsinin ənənələrini və qaydalarını bərpa etdi və məhkəmə işlərini öz əlinə aldı.
Rəiyətinə qarşı o, daha rəhmdil idi. Onun hökmdarlığının ilk illərində tökülən sikkələrdə o, "Umdat annisvan mələkə – i zaman sultan Raziyyə binti Şəmsəddin Eltutmuş" ("Qadınların həmdəmi, dövrünün hökmdarı sultan Raziyə, Şəmsəddin Eltutmuşun qızı") titulunu həkk etdirməyi əmr etmişdi. Demək olar ki, dörd il (1236–1240) o, rəsmi və faktiki olaraq böyük bir ölkəni idarə etmişdi. O imanlı və güclü bir dövlət başçısı idi. Raziyə xatın Dehlidəki dini fanatizmlə bağlı üsyanı, iri türk əmirlərinin onun hakimiyyətini devirmək üçün vəzirlə birlikdə qaldırdığı üsyanları yatırtmalı, öz dövlətinin sərhədlərini möhkəmləndirmək üçün hərbi yürüşlər keçirməli olmuşdu. Qadın paltarını kişi libasına dəyişərək və yay-oxla silahlanaraq o, çox zaman xalq arasına çıxardı.
1240-cı ildə sultan Raziyə taxtdan salındı və qalada dustaq edildi, lakin onun populyarlığı ikinci dəfə Dehli sultanatına sahib olmaq məqsədi ilə ətrafında özünə həmfikirlər toplamağa imkan verdi, amma cəhdi baş tutmadı. Sultan Raziyə məğlub oldu. Onun məqbərəsi isə səcdə yerinə çevrildi. Sadalanmış hərbi və inzibatçılıq xüsusiyyətlərindən savayı, sultan Raziyə həm də poetik qabiliyyəti ilə seçilirdi. Ölümündən sonra onun Şirin Dihləvi və Şirin Quri təxəllüsləri adı altında yazılmış şeirləri qalmışdı
Populyar mədəniyyətdə
- Ədəbiyyat
Sultan Raziyə bəyimin həyat tarixçəsi və sultanlıq fəaliyyəti əfsanələr, rəvayətlər, romanlar süjetinə çevrilib. Onun həyatı ilə bağlı onlarla monaqrafiya yazılıb.
- Kinematoqraf
- 1961 — "Raziyə Sultan" (ing. Razia Sultana), rejissor Devendra Qoelin filmi.
- 1983 — Raziyə Sultan (film, 1983), Hindistanda rejissor Kamal Əmrahinin, aktyorlar Dərməndər və Hema Malininin oynadığı film.
İstinadlar
- Dictionary of Women Worldwide (ing.): 25,000 Women Through the Ages. / A. Commire, D. Klezmer Detroit: Gale, Yorkin Publications, 2006. 2572 p.
- "İslam Devletinde Kadın Hükümdarlar", Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1965.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sultan Raziye beyim Farsca Urduca رضیہ سلطانہ Hindce रज य स ल त न 1205 1240 Dehli sultanliginin sultani 1236 1240 saire Ilk qadin sultanSultan Raziye beyimDehli sultani d 10 noyabr 1236 13 oktyabr 1240EvvelkiSultan Rukneddin FiruzSexsi melumatlarDogum tarixi 1205 ve ya 1211Vefat tarixi 13 oktyabr 1240Fealiyyeti rehber d Atasi Semseddin EltutmusAilesi Muezziler dovletiDini sunni islam Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiIspaniyadan Indoneziyaya qeder uc kontinentin erazisinde yerlesen butun muselman olkeleri ucun taxta cixan ilk qadin Dehli turk muselman dovletinin sultani Raziye xatin olmusdu Bu dovletin hokmdari Semseddin Eltutmus 1211 1236 taxtin varisliyini bu yolla varislik taxta malik olmus yegane muselman qadin olan qizi Raziye xatina vermisdi Sultanin hakimiyyeti hedd buluga catmis ogullari ola ola qizina vermesi ile bagli etrafdakilarin etirazina cavab olaraq o soylemisdi ki oglanlari ekser vaxtini serxosluqla ve eys isretde kecirir onlardan hec biri dovleti idare etmek seviyyesinde deyil Raziye ise hokmdara mexsus olan en gozel keyfiyyetlere malik idi cesur doyuscu elm adamlarini seven onlarin qaygisina qalan bir insan idi Sultan Eltutmusun olumunden sonra Raziye xatin muveqqeti olaraq taxtan salindi Hakimiyyete qayitdiqdan sonra o birinci novbede taxt iddiasinda olan ve diger qardasini oldurmus qardasi ile hesablasdi Raziye xatin haminin unutmus oldugu yaxud qardasinin hokmdarliq etdiyi dovrde emel olunmayan Semsiyye sulalesinin enenelerini ve qaydalarini berpa etdi ve mehkeme islerini oz eline aldi Reiyetine qarsi o daha rehmdil idi Onun hokmdarliginin ilk illerinde tokulen sikkelerde o Umdat annisvan meleke i zaman sultan Raziyye binti Semseddin Eltutmus Qadinlarin hemdemi dovrunun hokmdari sultan Raziye Semseddin Eltutmusun qizi titulunu hekk etdirmeyi emr etmisdi Demek olar ki dord il 1236 1240 o resmi ve faktiki olaraq boyuk bir olkeni idare etmisdi O imanli ve guclu bir dovlet bascisi idi Raziye xatin Dehlideki dini fanatizmle bagli usyani iri turk emirlerinin onun hakimiyyetini devirmek ucun vezirle birlikde qaldirdigi usyanlari yatirtmali oz dovletinin serhedlerini mohkemlendirmek ucun herbi yurusler kecirmeli olmusdu Qadin paltarini kisi libasina deyiserek ve yay oxla silahlanaraq o cox zaman xalq arasina cixardi 1240 ci ilde sultan Raziye taxtdan salindi ve qalada dustaq edildi lakin onun populyarligi ikinci defe Dehli sultanatina sahib olmaq meqsedi ile etrafinda ozune hemfikirler toplamaga imkan verdi amma cehdi bas tutmadi Sultan Raziye meglub oldu Onun meqberesi ise secde yerine cevrildi Sadalanmis herbi ve inzibatciliq xususiyyetlerinden savayi sultan Raziye hem de poetik qabiliyyeti ile secilirdi Olumunden sonra onun Sirin Dihlevi ve Sirin Quri texellusleri adi altinda yazilmis seirleri qalmisdi Sultan Raziye beyimin mezariPopulyar medeniyyetdeEdebiyyat Sultan Raziye beyimin heyat tarixcesi ve sultanliq fealiyyeti efsaneler revayetler romanlar sujetine cevrilib Onun heyati ile bagli onlarla monaqrafiya yazilib Kinematoqraf1961 Raziye Sultan ing Razia Sultana rejissor Devendra Qoelin filmi 1983 Raziye Sultan film 1983 Hindistanda rejissor Kamal Emrahinin aktyorlar Dermender ve Hema Malininin oynadigi film IstinadlarDictionary of Women Worldwide ing 25 000 Women Through the Ages A Commire D Klezmer Detroit Gale Yorkin Publications 2006 2572 p ISBN 978 0 7876 7585 1 Islam Devletinde Kadin Hukumdarlar Turk Tarih Kurumu Basimevi Ankara 1965 Hemcinin baxMuezziler dovleti Hindistan