Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Konspirasiya nəzəriyyəsi ( və ya daha öncə konspirologiya - ing. conspiracy theory və q.yun. λόγος, loqos) ictimaiyyət tərəfindən müəyyən bir şəkildə qəbul edilmiş hər hansı bir hadisə haqqında inkişaf etdirilmiş, ictimaiyyətdən gizli saxlandığı iddia edilən məlumatlarla və ya hadisənin arxasındakı görünməyən güclərlə əlaqələndirilən alternativ şərhlərə verilən addır. Bəziləri konspirasiya nəzəriyyələri çıxaran kəsləri paranoik, diqqəti cəlb etməyə çalışan ya da səhv istiqamətləndirmələrlə cəmiyyəti yanıldaraq bundan siyasi, iqtisadi (ya da mediatik) çıxar təmin etməyə çalışan kəslər olaraq görür və iddiaları gülünc və əhəmiyyətsiz qəbul edirlər. Kənar yandan bu tip iddialar məşhur mədəniyyət sahəsində hər vaxt özünə yer tapa və diqqəti cəlb etməyi bacara bilmişdir.
Konspirasiya nəzəriyyəsinin daha əvvəlki dövrlərdə konspirologiya (ing. conspirology) adlandırılması da təsadüfi deyil. Belə ki, konspirologiyaya həqiqətən də ciddi bir elm kimi baxan dönəmlər olub. Mişel Fuko iddia edirdi ki, hələ XVI əsrdə bir şeyin və ya səbəbin üst-üstə düşməsi və işarəsi dünyanın harmoniya və ardıcıllığının sübutu hesab edilirdi. Lakin 19-cu əsrdən başlayaraq işarələr arasında əlaqə axtarmağı pis və xoşagəlməz hala gətirdilər.“Müasir siyasi iqtisadiyyat bizə öyrədir ki, kiçik, yaxşı təşkil olunmuş qruplar çox vaxt daha geniş ictimaiyyətin maraqlarından üstündür”. Bu sözlər sui-qəsd nəzəriyyəçisinə deyil, tanınmış liberal amerikalı iqtisadçı və iqtisadi şərhçi, iqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatına namizəd Pol Kruqmana məxsusdur. Bu barədə Benjamin Dizraeli bunu qeyd etmişdir: "Dünyanı gizli qüvvələr və onların gizli cəmiyyətləri idarə edir".
Lakin zaman keçdikcə elm adamlarına görə konspirasiya iddialarına uyğun cəmiyyətlər uzun davamlı siyasi, iqtisadi və ya əxlaqi çöküntü yaşayan və ya özlərinə qarşı əhəmiyyətli bir təhdid yönəldiyini düşünən insanlardır. Kənar yandan, ingilis sosioloq Mark Fensterə görə sənədləşdirilə bilən bir çox konspirasiya nəzəriyyəsinin boş çıxması, bunların hamısının əhəmiyyətsiz olmaları mənasını vermir. Fenster, bu nəzəriyyələrin ortaya qoyduğu gerçəyin, cəmiyyətdə mövcud olan sistemə qarşı ümumi etibarsızlıq və xüsusilə hər şeyin səthdə şəffaf və azad göründüyü demokratik sistemlərdə əslində altdan alta davam edən başqa mexanizmlərin var olduğuna dair inancdır.
Lakin zaman keçdikcə konspiroloqların nüfuzu azalmağa başlayırdı və əkinçilik inqilabının ardından da sənaye inqilabına şahidlik edən insanlıq tarixi, 20-ci əsrin ikinci yarısından etibarən keçirdiyi informasiya inqilabıyla yeni çağın inkişaf edən texnologiyanın doğurduğu, daşıdığı məlumat tutumu və sürəti inanılmaz dərəcədə artmış bir ünsiyyət mühiti yaratdı. Bu yeni mühitdə artıq fərdlərin istədikləri hətta bəzən də istəmədikləri qədər çeşit və sıxlıqda məlumata çatma imkanları, televiziya, internet və cib telefonu kimi medialar vasitəçiliklə az qala sərhədsiz bir şəkildə artdı. Artıq dünyanın dərhal hər hansı bir yerində olan bir hadisəsi az qala anında xəbər ala bilir, mövzu haqqında detallara və şərhlərə çata bilir, istəsək öz görüş və düşüncələrimizi yenə eyni mediaları istifadə edərək anında başqalarına çatdıra bilirik. Konspirologiyanın isə insanlar tərəfindən bir elm sahəsi kimi deyil, onun paranoid bir sui-qəsd nəzəriyyəsi olmasına inandırmaq üçün daha çox konspirasiya nəzəriyyəsi adlandırmağa başladılar.
Terror və konspirasiya nəzəriyyələri
İndiki vaxtda ictimai etibarsızlığı yaradan ən əhəmiyyətli ünsürlərdən biri də şübhəsiz ki, terrorçu hərəkətlərdir. Konspirasiya nəzəriyyələri ilə 1963-cü ildəki ABŞ prezidenti Con Kennedinin ölümü kimi nəzəriyyələr arasında dünya xarici varlıqlar, dini nəzəriyyələr, dövlət sirləri və dərin dövlət kimi ana başlıqların arasında hər vaxt terrorist hərəkətlər də olmuşdur. Xüsusilə 11 Sentyabr sonrasında terrorun qlobal bir əhəmiyyət qazanması və ən sonunda, bu tarixə qədər terrorun yalnız yerli hadisələrlə məhdud qalacağını və özlərinə bulaşmayacağını düşünən güclü ölkələrin də terrordan nəsiblənə biləcəyinin başa düşülməsiylə, terror haqqındakı konspirasiya nəzəriyyələri Qərb dünyasında da məşhurluq qazandı və yenidən geniş əlaqə oyandırmağa başlamışdır.
İstinadlar
- Barkun, Michael. A Culture of Conspiracy: Apocalyptic Visions in Contemporary America (ingilis). Univ of California Press. 2013-08-15. 2023-08-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-08-06.
- "Истоки конспирологического мышления и его современность". syg.ma (ingilis). 2023-08-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-08-06.
- "«КОНСПИРОЛОГИЯ – ВЕСЁЛАЯ И СТРОГАЯ НАУКА ИЛИ О ТОМ, ЧТО РЕАЛЬНАЯ ВЛАСТЬ – ЭТО ТАЙНАЯ ВЛАСТЬ» | Сайт С.П. Курдюмова "Синергетика"" (rus). 2023-07-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-08-06.
- https://plus.google.com/+UNESCO. "Образ врага как важный элемент теорий заговора". UNESCO (ingilis). 2021-04-06. 2023-08-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-08-06.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Konspirasiya nezeriyyesi ve ya daha once konspirologiya ing conspiracy theory ve q yun logos loqos ictimaiyyet terefinden mueyyen bir sekilde qebul edilmis her hansi bir hadise haqqinda inkisaf etdirilmis ictimaiyyetden gizli saxlandigi iddia edilen melumatlarla ve ya hadisenin arxasindaki gorunmeyen guclerle elaqelendirilen alternativ serhlere verilen addir Bezileri konspirasiya nezeriyyeleri cixaran kesleri paranoik diqqeti celb etmeye calisan ya da sehv istiqametlendirmelerle cemiyyeti yanildaraq bundan siyasi iqtisadi ya da mediatik cixar temin etmeye calisan kesler olaraq gorur ve iddialari gulunc ve ehemiyyetsiz qebul edirler Kenar yandan bu tip iddialar meshur medeniyyet sahesinde her vaxt ozune yer tapa ve diqqeti celb etmeyi bacara bilmisdir Konspirasiya nezeriyyesinin daha evvelki dovrlerde konspirologiya ing conspirology adlandirilmasi da tesadufi deyil Bele ki konspirologiyaya heqiqeten de ciddi bir elm kimi baxan donemler olub Misel Fuko iddia edirdi ki hele XVI esrde bir seyin ve ya sebebin ust uste dusmesi ve isaresi dunyanin harmoniya ve ardicilliginin subutu hesab edilirdi Lakin 19 cu esrden baslayaraq isareler arasinda elaqe axtarmagi pis ve xosagelmez hala getirdiler Muasir siyasi iqtisadiyyat bize oyredir ki kicik yaxsi teskil olunmus qruplar cox vaxt daha genis ictimaiyyetin maraqlarindan ustundur Bu sozler sui qesd nezeriyyecisine deyil taninmis liberal amerikali iqtisadci ve iqtisadi serhci iqtisadiyyat uzre Nobel mukafatina namized Pol Kruqmana mexsusdur Bu barede Benjamin Dizraeli bunu qeyd etmisdir Dunyani gizli quvveler ve onlarin gizli cemiyyetleri idare edir Lakin zaman kecdikce elm adamlarina gore konspirasiya iddialarina uygun cemiyyetler uzun davamli siyasi iqtisadi ve ya exlaqi cokuntu yasayan ve ya ozlerine qarsi ehemiyyetli bir tehdid yoneldiyini dusunen insanlardir Kenar yandan ingilis sosioloq Mark Fenstere gore senedlesdirile bilen bir cox konspirasiya nezeriyyesinin bos cixmasi bunlarin hamisinin ehemiyyetsiz olmalari menasini vermir Fenster bu nezeriyyelerin ortaya qoydugu gerceyin cemiyyetde movcud olan sisteme qarsi umumi etibarsizliq ve xususile her seyin sethde seffaf ve azad gorunduyu demokratik sistemlerde eslinde altdan alta davam eden basqa mexanizmlerin var olduguna dair inancdir Lakin zaman kecdikce konspiroloqlarin nufuzu azalmaga baslayirdi ve ekincilik inqilabinin ardindan da senaye inqilabina sahidlik eden insanliq tarixi 20 ci esrin ikinci yarisindan etibaren kecirdiyi informasiya inqilabiyla yeni cagin inkisaf eden texnologiyanin dogurdugu dasidigi melumat tutumu ve sureti inanilmaz derecede artmis bir unsiyyet muhiti yaratdi Bu yeni muhitde artiq ferdlerin istedikleri hetta bezen de istemedikleri qeder cesit ve sixliqda melumata catma imkanlari televiziya internet ve cib telefonu kimi medialar vasitecilikle az qala serhedsiz bir sekilde artdi Artiq dunyanin derhal her hansi bir yerinde olan bir hadisesi az qala aninda xeber ala bilir movzu haqqinda detallara ve serhlere cata bilir istesek oz gorus ve dusuncelerimizi yene eyni medialari istifade ederek aninda basqalarina catdira bilirik Konspirologiyanin ise insanlar terefinden bir elm sahesi kimi deyil onun paranoid bir sui qesd nezeriyyesi olmasina inandirmaq ucun daha cox konspirasiya nezeriyyesi adlandirmaga basladilar Terror ve konspirasiya nezeriyyeleriIndiki vaxtda ictimai etibarsizligi yaradan en ehemiyyetli unsurlerden biri de subhesiz ki terrorcu hereketlerdir Konspirasiya nezeriyyeleri ile 1963 cu ildeki ABS prezidenti Con Kennedinin olumu kimi nezeriyyeler arasinda dunya xarici varliqlar dini nezeriyyeler dovlet sirleri ve derin dovlet kimi ana basliqlarin arasinda her vaxt terrorist hereketler de olmusdur Xususile 11 Sentyabr sonrasinda terrorun qlobal bir ehemiyyet qazanmasi ve en sonunda bu tarixe qeder terrorun yalniz yerli hadiselerle mehdud qalacagini ve ozlerine bulasmayacagini dusunen guclu olkelerin de terrordan nesiblene bileceyinin basa dusulmesiyle terror haqqindaki konspirasiya nezeriyyeleri Qerb dunyasinda da meshurluq qazandi ve yeniden genis elaqe oyandirmaga baslamisdir IstinadlarBarkun Michael A Culture of Conspiracy Apocalyptic Visions in Contemporary America ingilis Univ of California Press 2013 08 15 2023 08 06 tarixinde Istifade tarixi 2023 08 06 Istoki konspirologicheskogo myshleniya i ego sovremennost syg ma ingilis 2023 08 06 tarixinde Istifade tarixi 2023 08 06 KONSPIROLOGIYa VESYoLAYa I STROGAYa NAUKA ILI O TOM ChTO REALNAYa VLAST ETO TAJNAYa VLAST Sajt S P Kurdyumova Sinergetika rus 2023 07 10 tarixinde Istifade tarixi 2023 08 06 https plus google com UNESCO Obraz vraga kak vazhnyj element teorij zagovora UNESCO ingilis 2021 04 06 2023 08 06 tarixinde Istifade tarixi 2023 08 06