Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sosial bərabərsizlik — ayrı-ayrı fərdlərin, sosial qrupların, təbəqələrin, siniflərin şaquli sosial iyerarxiyanın müxtəlif səviyyələrində yerləşdiyi və ehtiyacları ödəmək üçün qeyri-bərabər həyat şanslarına və imkanlarına malik olduğu sosial təbəqələşmə forması. Ən ümumi formada qeyri-bərabərlik insanların məhdud maddi və mənəvi istehlak resurslarına qeyri-bərabər çıxışı olan şəraitdə yaşaması deməkdir.
İsveçrənin Credit Suisse bankının 2021-ci il Qlobal Sərvət Hesabatına əsasən, 2020-ci ildə planetin ən zəngin 1,1%-i dünya sərvətinin 45,8%-nə, ən kasıb 55%-i isə 1,3%-nə sahibdir.
İƏİT-in məlumatına görə, 2017-ci ildə İƏİT ölkələrində əhalinin ən varlı 10%-nin sərəncamında olan orta gəliri əhalinin ən yoxsul 10%-nin orta hesabla 9,5 dəfə olduğu halda, 1992-ci ildə bu fərq 7 dəfə olub. Sərvət bərabərsizliyi daha da əhəmiyyətlidir: İƏİT ölkələrində əhalinin ən zəngin 10%-i sərvətin 50%-nə, ən yoxsul 40%-i isə sərvətin 3%-nə sahibdir.
Fransız iqtisadçısı T.Piketti “XX əsrdə kapital” kitabında belə qənaətə gəlir ki, sosial bərabərsizliyin artması müasir dünyada əsas tendensiyadır, sənaye inqilabı onu məhv etmir, baxmayaraq ki, zaman keçdikcə bu cür artımı daha az vahid edir.
Bərabərsizlik və ayrı-seçkiliyin formaları
Fərdlər üçün sosial statusu və deməli, cəmiyyətdə bərabərliyi və ya bərabərsizliyi müəyyən edən bir sıra sosial xüsusiyyətlər mövcuddur.
Bərabərsizliklə bağlı baxışlar Keyfiyyətcə qeyri-bərabər iş şəraitini yerinə yetirməklə, sosial ehtiyacları müxtəlif dərəcədə ödəməklə insanlar bəzən iqtisadi cəhətdən heterojen əməklə məşğul olurlar, çünki bu cür əmək növləri onların sosial faydalılığını fərqli qiymətləndirir.
Sosial bərabərsizliyin əsas mexanizmləri mülkiyyət münasibətləri, hakimiyyət (hakimiyyət və tabelik), sosial (yəni sosial sabit və iyerarxiyalaşdırılmış) əmək bölgüsü, eləcə də nəzarətsiz, kortəbii sosial diferensiallaşmadır. Bu mexanizmlər əsasən bazar iqtisadiyyatının xüsusiyyətləri ilə, qaçılmaz rəqabət (o cümlədən əmək bazarında) və işsizliklə bağlıdır.
Ən təhlükəlisi, istedadlı insanların uşaqlıq və yeniyetməlik dövründə əlverişsiz sosial-iqtisadi şəraitə görə öz istedadlarını anadangəlmə reallaşdıra bilmədikləri, cəmiyyət üzvlərinin şəxsi səyləri ilə əlaqəli olmayan, imkanların bərabərsizliyidir. Məsələn, kasıb ailələrdən olan istedadlı uşaqların yaxşı təhsil almaq imkanları yoxdur və nəticədə “yoxsulluq tələsinə” düşürlər.
Sosial bərabərsizlik bir çox insanlar (əsasən işsizlər, iqtisadi miqrantlar, yoxsulluq həddində və ya aşağıda olanlar) tərəfindən ədalətsizliyin təzahürü kimi qəbul edilir və yaşanır. Sosial bərabərsizlik, cəmiyyətin əmlak təbəqələşməsi, bir qayda olaraq, xüsusilə keçid dövründə sosial gərginliyin artmasına səbəb olur.
Sosial siyasətin həyata keçirilməsinin əsas prinsipləri bunlardır:
- qiymət artımı və indeksasiyaya görə kompensasiyanın müxtəlif formalarının tətbiqi yolu ilə həyat səviyyəsinin qorunması;
- yoxsul ailələrə yardım göstərmək;
- işsizlik halında yardımın verilməsi;
- sosial sığorta siyasətinin təmin edilməsi, işçilər üçün minimum əmək haqqının müəyyən edilməsi;
- təhsilin inkişafı, sağlamlığın, ətraf mühitin mühafizəsi əsasən dövlət hesabına;
- kvalifikasiyaların təmin edilməsinə yönəlmiş fəal siyasətin aparılması.
Bərabərsizliyin səbəbləri
Emil Durkhaymə görə, bərabərsizliyin səbəbi ən yaxşıları həvəsləndirmək ehtiyacıdır. Bütün cəmiyyətlərdə bəzi peşələr digərlərindən daha vacib sayılır. İbtidai cəmiyyətlərdə döyüşçülər və şəfaçılar ən hörmətli insanlar idi. Puritan icmalarında ən vacib peşə keşişlikdir. Müasir cəmiyyətlərdə bu, bankir və sahibkarın, mühəndisin və həkimin peşəsidir. Cəmiyyətdə əsas funksiyanı yerinə yetirən şəxs maksimum dərəcədə nüfuza və maddi sərvətə malikdir. Bərabərsizliyin ikinci səbəbi insanlar arasında istedad səviyyəsinin fərqli olmasıdır və ən bacarıqlı olanlar xidmətlərinə görə mükafatlandırılmalı, ən mühüm funksiyaları yerinə yetirməlidirlər. Bütün dövrlərdə ən mühüm funksiyalar keşiş, menecer və texniki işçi rolu idi.
Münaqişə nəzəriyyəsi nöqteyi-nəzərindən qeyri-bərabərliyin səbəbi cəmiyyətə və hakimiyyətə nəzarət edən hakimiyyətin imtiyazlarının qorunmasıdır, onun şəxsən özü üçün fayda əldə etmək imkanı var, bərabərsizlik nüfuzlu qrupların hiylələrinin nəticəsidir. statusunu saxlamaq üçün. Robert Mixels oliqarxiyanın dəmir qanununu çıxardı: oliqarxiya həmişə təşkilatın ölçüsü müəyyən bir dəyəri keçəndə inkişaf edir, çünki 10 min adam hər işdən əvvəl məsələni müzakirə edə bilmir, məsələnin müzakirəsini liderlərə tapşırırlar.
Tarix prosesində sosial bərabərsizliyin dərəcəsinin dəyişdirilməsi
Gerard Lenski cəmiyyətin inkişaf mərhələlərini bərabərsizlik baxımından müqayisə etdi və tapdı:
- Ovçular və bitki toplayanlar cəmiyyətlərində, məsələn, Kivai adasının papualıları arasında bərabərsizlik ən az dərəcədə baş verir.
- Bağçılıq cəmiyyətlərində siyasi lider, tacir və keşiş ən təsirli şəxslərdir. Sosial bərabərsizliyin dərəcəsi aşağıdır.
- Bərabərsizlik ən çox irsi monarxiyanın və köləliyin yarandığı aqrar cəmiyyətlərdə özünü göstərir.
- Sənaye cəmiyyətlərində aqrar cəmiyyətlərə nisbətən daha az bərabərsizlik və gücün təmərküzləşməsi var.
İstinadlar
- Credit Suisse The Global wealth report 2021 2019-07-18 at the Wayback Machine
- Организация экономического сотрудничества и развития Published on June 15, 2018 A Broken Social Elevator? How to Promote Social Mobility, OECD Publishing, Paris
- Арнольд Хачатуров. Страна неравенства (Новая газета). 2018. 8–9.
- əМосковский центр Карнеги 19-20 сентября 2018 г.Конференция Russian Economic Challenge 2018[ölü keçid]Сергей Гуриев о экономическом неравенстве
- Социология. — М., 1994 стр. 278
- Социология. — М., 1994 стр. 275
Xarici keçidlər
- «Идеология неравенства» Елизавета Александрова-Зорина
- "Во всех слоях населения доминирует мнение, что создание в России справедливого общества маловероятно". centero.ru. 2015-03-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-04-06.
- Обречен ли наш несправедливый мир на еще большее неравенство? //BBC
Ədəbiyyat
- Большой толковый социологический словарь в 2 т. (Collins)/ Сост. Д. Джерри, Дж. Джерри. — М., 1999.
- Масионис Дж. Социология. 9-е изд. СПб. 2004
- Радугин А. А., Радугин К. А. Социология. Курс Лекций. М. «Владос» 1995.
- Смелзер Н. Социология. — М., 1994
- Сорокин П. А. Человек. Цивилизация Общество. М. 1992. Социальная и культурная мобильность.
- Стиглиц Дж. Люди, власть и прибыль. Прогрессивный капитализм в эпоху массового недовольства. М.: Альпина Паблишер. пер. В. Ионов; науч. ред. Н. Злобин. 2020 [Joseph E. Stiglitz. People, Power, and Profits: Progressive Capitalism for an Age of Discontent]. ISBN .
- Социальная мобильность в усложняющемся обществе: объективные и субъективные аспекты: монография / В. В. Семёнова и др.; отв. ред. В. В. Семёнова, М. Ф. Черныш, П. Е. Сушко. ФНИСЦ РАН. — М.: ФНИСЦ РАН, 2019. — 512 с.
- Шкаратан О. И. Социология неравенства. Теория и реальность; Нац. исслед. ун-т «Высшая школа экономики». — М.: Изд. дом Высшей школы экономики, 2012. — 526 с. —
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sosial berabersizlik ayri ayri ferdlerin sosial qruplarin tebeqelerin siniflerin saquli sosial iyerarxiyanin muxtelif seviyyelerinde yerlesdiyi ve ehtiyaclari odemek ucun qeyri beraber heyat sanslarina ve imkanlarina malik oldugu sosial tebeqelesme formasi En umumi formada qeyri beraberlik insanlarin mehdud maddi ve menevi istehlak resurslarina qeyri beraber cixisi olan seraitde yasamasi demekdir Isvecrenin Credit Suisse bankinin 2021 ci il Qlobal Servet Hesabatina esasen 2020 ci ilde planetin en zengin 1 1 i dunya servetinin 45 8 ne en kasib 55 i ise 1 3 ne sahibdir IEIT in melumatina gore 2017 ci ilde IEIT olkelerinde ehalinin en varli 10 nin serencaminda olan orta geliri ehalinin en yoxsul 10 nin orta hesabla 9 5 defe oldugu halda 1992 ci ilde bu ferq 7 defe olub Servet berabersizliyi daha da ehemiyyetlidir IEIT olkelerinde ehalinin en zengin 10 i servetin 50 ne en yoxsul 40 i ise servetin 3 ne sahibdir Fransiz iqtisadcisi T Piketti XX esrde kapital kitabinda bele qenaete gelir ki sosial berabersizliyin artmasi muasir dunyada esas tendensiyadir senaye inqilabi onu mehv etmir baxmayaraq ki zaman kecdikce bu cur artimi daha az vahid edir Berabersizlik ve ayri seckiliyin formalariFerdler ucun sosial statusu ve demeli cemiyyetde beraberliyi ve ya berabersizliyi mueyyen eden bir sira sosial xususiyyetler movcuddur Berabersizlikle bagli baxislar Keyfiyyetce qeyri beraber is seraitini yerine yetirmekle sosial ehtiyaclari muxtelif derecede odemekle insanlar bezen iqtisadi cehetden heterojen emekle mesgul olurlar cunki bu cur emek novleri onlarin sosial faydaliligini ferqli qiymetlendirir Sosial berabersizliyin esas mexanizmleri mulkiyyet munasibetleri hakimiyyet hakimiyyet ve tabelik sosial yeni sosial sabit ve iyerarxiyalasdirilmis emek bolgusu elece de nezaretsiz kortebii sosial diferensiallasmadir Bu mexanizmler esasen bazar iqtisadiyyatinin xususiyyetleri ile qacilmaz reqabet o cumleden emek bazarinda ve issizlikle baglidir En tehlukelisi istedadli insanlarin usaqliq ve yeniyetmelik dovrunde elverissiz sosial iqtisadi seraite gore oz istedadlarini anadangelme reallasdira bilmedikleri cemiyyet uzvlerinin sexsi seyleri ile elaqeli olmayan imkanlarin berabersizliyidir Meselen kasib ailelerden olan istedadli usaqlarin yaxsi tehsil almaq imkanlari yoxdur ve neticede yoxsulluq telesine dusurler Sosial berabersizlik bir cox insanlar esasen issizler iqtisadi miqrantlar yoxsulluq heddinde ve ya asagida olanlar terefinden edaletsizliyin tezahuru kimi qebul edilir ve yasanir Sosial berabersizlik cemiyyetin emlak tebeqelesmesi bir qayda olaraq xususile kecid dovrunde sosial gerginliyin artmasina sebeb olur Sosial siyasetin heyata kecirilmesinin esas prinsipleri bunlardir qiymet artimi ve indeksasiyaya gore kompensasiyanin muxtelif formalarinin tetbiqi yolu ile heyat seviyyesinin qorunmasi yoxsul ailelere yardim gostermek issizlik halinda yardimin verilmesi sosial sigorta siyasetinin temin edilmesi isciler ucun minimum emek haqqinin mueyyen edilmesi tehsilin inkisafi saglamligin etraf muhitin muhafizesi esasen dovlet hesabina kvalifikasiyalarin temin edilmesine yonelmis feal siyasetin aparilmasi Berabersizliyin sebebleriEmil Durkhayme gore berabersizliyin sebebi en yaxsilari heveslendirmek ehtiyacidir Butun cemiyyetlerde bezi peseler digerlerinden daha vacib sayilir Ibtidai cemiyyetlerde doyusculer ve sefacilar en hormetli insanlar idi Puritan icmalarinda en vacib pese kesislikdir Muasir cemiyyetlerde bu bankir ve sahibkarin muhendisin ve hekimin pesesidir Cemiyyetde esas funksiyani yerine yetiren sexs maksimum derecede nufuza ve maddi servete malikdir Berabersizliyin ikinci sebebi insanlar arasinda istedad seviyyesinin ferqli olmasidir ve en bacariqli olanlar xidmetlerine gore mukafatlandirilmali en muhum funksiyalari yerine yetirmelidirler Butun dovrlerde en muhum funksiyalar kesis menecer ve texniki isci rolu idi Munaqise nezeriyyesi noqteyi nezerinden qeyri beraberliyin sebebi cemiyyete ve hakimiyyete nezaret eden hakimiyyetin imtiyazlarinin qorunmasidir onun sexsen ozu ucun fayda elde etmek imkani var berabersizlik nufuzlu qruplarin hiylelerinin neticesidir statusunu saxlamaq ucun Robert Mixels oliqarxiyanin demir qanununu cixardi oliqarxiya hemise teskilatin olcusu mueyyen bir deyeri kecende inkisaf edir cunki 10 min adam her isden evvel meseleni muzakire ede bilmir meselenin muzakiresini liderlere tapsirirlar Tarix prosesinde sosial berabersizliyin derecesinin deyisdirilmesiGerard Lenski cemiyyetin inkisaf merhelelerini berabersizlik baximindan muqayise etdi ve tapdi Ovcular ve bitki toplayanlar cemiyyetlerinde meselen Kivai adasinin papualilari arasinda berabersizlik en az derecede bas verir Bagciliq cemiyyetlerinde siyasi lider tacir ve kesis en tesirli sexslerdir Sosial berabersizliyin derecesi asagidir Berabersizlik en cox irsi monarxiyanin ve koleliyin yarandigi aqrar cemiyyetlerde ozunu gosterir Senaye cemiyyetlerinde aqrar cemiyyetlere nisbeten daha az berabersizlik ve gucun temerkuzlesmesi var IstinadlarCredit Suisse The Global wealth report 2021 2019 07 18 at the Wayback Machine Organizaciya ekonomicheskogo sotrudnichestva i razvitiya Published on June 15 2018 A Broken Social Elevator How to Promote Social Mobility OECD Publishing Paris Arnold Hachaturov Strana neravenstva Novaya gazeta 2018 8 9 eMoskovskij centr Karnegi 19 20 sentyabrya 2018 g Konferenciya Russian Economic Challenge 2018 olu kecid Sergej Guriev o ekonomicheskom neravenstve Sociologiya M 1994 str 278 Sociologiya M 1994 str 275Xarici kecidler Ideologiya neravenstva Elizaveta Aleksandrova Zorina Vo vseh sloyah naseleniya dominiruet mnenie chto sozdanie v Rossii spravedlivogo obshestva maloveroyatno centero ru 2015 03 02 tarixinde Istifade tarixi 2015 04 06 Obrechen li nash nespravedlivyj mir na eshe bolshee neravenstvo BBCEdebiyyatBolshoj tolkovyj sociologicheskij slovar v 2 t Collins Sost D Dzherri Dzh Dzherri M 1999 Masionis Dzh Sociologiya 9 e izd SPb 2004 Radugin A A Radugin K A Sociologiya Kurs Lekcij M Vlados 1995 Smelzer N Sociologiya M 1994 Sorokin P A Chelovek Civilizaciya Obshestvo M 1992 Socialnaya i kulturnaya mobilnost Stiglic Dzh Lyudi vlast i pribyl Progressivnyj kapitalizm v epohu massovogo nedovolstva M Alpina Pablisher per V Ionov nauch red N Zlobin 2020 Joseph E Stiglitz People Power and Profits Progressive Capitalism for an Age of Discontent ISBN 978 5 9614 3368 5 Socialnaya mobilnost v uslozhnyayushemsya obshestve obektivnye i subektivnye aspekty monografiya V V Semyonova i dr otv red V V Semyonova M F Chernysh P E Sushko FNISC RAN M FNISC RAN 2019 512 s ISBN 978 5 89697 307 2 Shkaratan O I Sociologiya neravenstva Teoriya i realnost Nac issled un t Vysshaya shkola ekonomiki M Izd dom Vysshej shkoly ekonomiki 2012 526 s ISBN 978 5 7598 0913 5