Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Asetat turşusu və ya sirkə turşusu (CH3COOH, sistematik adı: etan turşusu) — doymuş birəsaslı karbon turşusudur.
| Sirkə turşusu | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ümumi | |
| Kimyəvi formulu | CH3COOH |
| Molyar kütlə | 60,05 q/mol |
| Fiziki xassələri | |
| Sıxlıq | 1,0492 q/sm³ |
| Termik xüsusiyyətlər | |
| Ərimə nöqtəsi | 16,75 °S |
| Qaynama nöqtəsi | 118,1 °S |
| 427 °C | |
| Buxarın təzyiqi | 1.466,55 Pa, 10 kPa, 100 kPa |
| Kimyəvi xassələri | |
| 4,74, 4,756 | |
| Optik xüsusiyyətlər | |
| 1,372 | |
| Təsnifatı | |
| CAS-da qeyd. nöm. | 64-19-7 |
| PubChem | 176, 21980959 |
| SMILES | CC(=O)O |
| RTECS | AF1225000 |
| ChEBI | 15366 |
| BMT nömrəsi | 2789 |
| ChemSpider | 171 |
Tarixi
Sirkə haqqında məlumatlar insanlara çox qədimdən məlumdur. Ümumiyyətlə, sirkə şərabın fermentasiya məhsuludur. Sirkə turşusu haqqında ilk məlumatlar e.ə. III əsrdə yaranmışdır. İlk dəfə Sirkə turşusunun metallara təsirini yunan alimi Teofrast izah etmişdir. Sirkə turşusunu ilk dəfə distillə üsulu ilə ərəb alimi Cabir ibn Həyyan sintez etmişdir. 1847-ci ildə isə Alman alimi Adolf Kolbe Sirkə turşusunu qeyri-üzvi birləşmələrdən almışdır. XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəlində Sirkə turşusunun əsas istehsalçısı Almaniya ölkəsi idi.
Fiziki xassələri
Sirkə turşusu üzvi turşudur. Doymuş birəsaslı karbon turşuların homoloqları sırasında Qarışqa turşusundan sonra gələn ikinci nümayəndədir. Rəngsiz, hidroskopik, xarakterik kəskin iyli, suda yaxşı həll olan mayedir. Təqribən 16,7 ° С temperaturundan aşağı temperaturda o, buza oxşayan kristallar şəklində bərkidiyindən buzlu sirkə turşusu adını almışdır. su ilə istənilən nibətdə qarışır; 3-9%-li suda məhlulu sirkə (süfrə sirkəsi), 70-80%-li məhlulu isə sirkə essensiyası adı ilə məlumdur. Sirkə turşusu korroziya əmələ gətirir. İnsan orqanizm üçün çox zərərlidir. Onun iyi göz və burun hissəsini qıcıqlandırır. Onun tərkibində su olan zaman kimyəvi xassələrini dəyişir. Müxtəlif məhlullara və qazlara birləşir. HF, HCl, HBr, HI və s. kimi qeyri-üzvi birləşmələrə birləşə bilir. Sirkə turşusu tsiklik və xətti quruluşa malikdir. Sirkənin meydana gətirdiyi turşulu mühit, qidaların pozulmasına səbəb olacaq mikroorqanizmlərin çoxunun böyüməsinin qarşısını alır. Buna görə turşulama tərəvəzlərin ömrünü uzatmaq üçün təsirli bir üsuldur.
Sənaye
Sirkə turşusu kimya sənayesində plastik kütlələr, müxtəlif boyalar (məsələn, indiqo), dərman maddələri (məsələn, aspirin, fenasetin), asetat lifi istehsalında, yanmayan kinoplyonkalar, ultrabənövşəyi şüaları buraxan şüşə alınmasında istifadə olunur. Sirkə turşusundan tərəvəzlərin konservləşdirilməsində, onun efirlərindən isə ətriyyat və qənnadı istehsalında istifadə olunur. Sirkə turşusundan sənayedə geniş istifadə olunur. Əsasən, sirkə turşusundan müxtəlif içkilər üçün hazırlanan şüşələrin istehsalatında, Sellülozanın asetatının istehsalatında istifadə edilir. Asetitk turşu qida sənayesindən tampon xüsusiyyətindən ötəri E260 adıyla bir qatqı maddəsi kimi istifadə edilir. Sirkə turşusunun törəmələrinin də müxtəlif istifadələri vardır. Məsələn: Sodium asetat, toxuma sənayesində və qida qatqı maddəsi olaraq (E262) istifadə edilir. Sellüloza asetat, foto filmi istehsalında istifadə olunur.
Təsiri
Sirkə turşusu dərini yandırır, gözə qalıcı zərər verir və dəridə qabarcıqlar meydana gəlməsinə səbəb olur. Təsirləri bir neçə saat sonra hiss edilir. Bu təsirlərdən qorunmaq üçün nitril qoruma əlcəkləri geyilir. Sirkə turşusunun yandırıcı xüsusiyyəti olduğuna görə laboratoriyada istifadə edilməsi çətindir. Sirkə turşusu insan və heyvanlar üçün zərərlidir. Çünki həzm sisteminə ciddi ziyan verə bilir.
Tətbiqi
Sirkə turşusu qeyd olunduğu kimi, kimya sənayesində plastik kütlələr, müxtəlif boyalar (məsələn, indiqo), dərman preparatları (məsələn, aspirin, fenasetin) asetat lifi istehsalında, yanmayan kinoplyonkalar, ultrabənövşəyi şüaları buraxan şüşə alınmasında istifadə olunur. Sirkə tuşusunun dəmir, alüminium və xrom duzları parçaların boyanmasında, qurğuşun 2-asetat isə qurğuşun ağ boyağı (belil) kimi istifadə olunur. Mis 2-asetat və sirkə turşusunun bəzi törəmələri, məsələn, 2,4-dixlorfenolsirkə turşusu və 2-metil-4-xlorfenoksisirkə turşusunun natrium duzu kənd təsərrüfatında herbisid adı ilə alaq otlara qarşı mübarizədə tətbiq olunur. Sirkə turşusundan tərəvəzlərin konservləşdirilməsində, onun efirlərindən isə ətriyyat və qənnadı istehsalında istifadə olunur.
Xarici keçidlər
- Sirkə turşusu
- Kimyəvi xassələri
- Sirkə turşusu
İstinadlar
- http://www.cdc.gov/niosh/ipcsneng/neng0363.html.
- http://www.cdc.gov/niosh/npg/npgd0002.html.
- CRC Handbook of Chemistry and Physics (ing.). / W. M. Haynes 95 Boca Raton: CRC Press, 2014. P. 6–95.
- Flash P. Small Scale Determination of the pKa Values for Organic Acids (ing.). // J. Chem. Educ. ACS, 1994. Vol. 71, Iss. 1. P. A6. ISSN 0021-9584; 1938-1328 doi:10.1021/ED071PA6
- CRC Handbook of Chemistry and Physics (ing.). / W. M. Haynes 95 Boca Raton: CRC Press, 2014. P. 5–94.
- CRC Handbook of Chemistry and Physics (ing.). / W. M. Haynes 95 Boca Raton: CRC Press, 2014. P. 3–4.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Asetat tursusu ve ya sirke tursusu CH3COOH sistematik adi etan tursusu doymus biresasli karbon tursusudur Sirke tursusuUmumiKimyevi formulu CH3COOHMolyar kutle 60 05 q molFiziki xasseleriSixliq 1 0492 q sm Termik xususiyyetlerErime noqtesi 16 75 SQaynama noqtesi 118 1 S427 CBuxarin tezyiqi 1 466 55 Pa 10 kPa 100 kPaKimyevi xasseleripKa displaystyle pK a 4 74 4 756Optik xususiyyetler1 372TesnifatiCAS da qeyd nom 64 19 7PubChem 176 21980959SMILES CC O ORTECS AF1225000ChEBI 15366BMT nomresi 2789ChemSpider 171TarixiSirke haqqinda melumatlar insanlara cox qedimden melumdur Umumiyyetle sirke serabin fermentasiya mehsuludur Sirke tursusu haqqinda ilk melumatlar e e III esrde yaranmisdir Ilk defe Sirke tursusunun metallara tesirini yunan alimi Teofrast izah etmisdir Sirke tursusunu ilk defe distille usulu ile ereb alimi Cabir ibn Heyyan sintez etmisdir 1847 ci ilde ise Alman alimi Adolf Kolbe Sirke tursusunu qeyri uzvi birlesmelerden almisdir XIX esrin sonu XX esrin evvelinde Sirke tursusunun esas istehsalcisi Almaniya olkesi idi Fiziki xasseleriSirke tursusu uzvi tursudur Doymus biresasli karbon tursularin homoloqlari sirasinda Qarisqa tursusundan sonra gelen ikinci numayendedir Rengsiz hidroskopik xarakterik keskin iyli suda yaxsi hell olan mayedir Teqriben 16 7 S temperaturundan asagi temperaturda o buza oxsayan kristallar seklinde berkidiyinden buzlu sirke tursusu adini almisdir su ile istenilen nibetde qarisir 3 9 li suda mehlulu sirke sufre sirkesi 70 80 li mehlulu ise sirke essensiyasi adi ile melumdur Sirke tursusu korroziya emele getirir Insan orqanizm ucun cox zererlidir Onun iyi goz ve burun hissesini qiciqlandirir Onun terkibinde su olan zaman kimyevi xasselerini deyisir Muxtelif mehlullara ve qazlara birlesir HF HCl HBr HI ve s kimi qeyri uzvi birlesmelere birlese bilir Sirke tursusu tsiklik ve xetti qurulusa malikdir Sirkenin meydana getirdiyi tursulu muhit qidalarin pozulmasina sebeb olacaq mikroorqanizmlerin coxunun boyumesinin qarsisini alir Buna gore tursulama terevezlerin omrunu uzatmaq ucun tesirli bir usuldur SenayeSirke tursusu kimya senayesinde plastik kutleler muxtelif boyalar meselen indiqo derman maddeleri meselen aspirin fenasetin asetat lifi istehsalinda yanmayan kinoplyonkalar ultrabenovseyi sualari buraxan suse alinmasinda istifade olunur Sirke tursusundan terevezlerin konservlesdirilmesinde onun efirlerinden ise etriyyat ve qennadi istehsalinda istifade olunur Sirke tursusundan senayede genis istifade olunur Esasen sirke tursusundan muxtelif ickiler ucun hazirlanan suselerin istehsalatinda Sellulozanin asetatinin istehsalatinda istifade edilir Asetitk tursu qida senayesinden tampon xususiyyetinden oteri E260 adiyla bir qatqi maddesi kimi istifade edilir Sirke tursusunun toremelerinin de muxtelif istifadeleri vardir Meselen Sodium asetat toxuma senayesinde ve qida qatqi maddesi olaraq E262 istifade edilir Selluloza asetat foto filmi istehsalinda istifade olunur TesiriSirke tursusu derini yandirir goze qalici zerer verir ve deride qabarciqlar meydana gelmesine sebeb olur Tesirleri bir nece saat sonra hiss edilir Bu tesirlerden qorunmaq ucun nitril qoruma elcekleri geyilir Sirke tursusunun yandirici xususiyyeti olduguna gore laboratoriyada istifade edilmesi cetindir Sirke tursusu insan ve heyvanlar ucun zererlidir Cunki hezm sistemine ciddi ziyan vere bilir TetbiqiSirke tursusu qeyd olundugu kimi kimya senayesinde plastik kutleler muxtelif boyalar meselen indiqo derman preparatlari meselen aspirin fenasetin asetat lifi istehsalinda yanmayan kinoplyonkalar ultrabenovseyi sualari buraxan suse alinmasinda istifade olunur Sirke tususunun demir aluminium ve xrom duzlari parcalarin boyanmasinda qurgusun 2 asetat ise qurgusun ag boyagi belil kimi istifade olunur Mis 2 asetat ve sirke tursusunun bezi toremeleri meselen 2 4 dixlorfenolsirke tursusu ve 2 metil 4 xlorfenoksisirke tursusunun natrium duzu kend teserrufatinda herbisid adi ile alaq otlara qarsi mubarizede tetbiq olunur Sirke tursusundan terevezlerin konservlesdirilmesinde onun efirlerinden ise etriyyat ve qennadi istehsalinda istifade olunur Xarici kecidlerSirke tursusu Kimyevi xasseleri Sirke tursusuIstinadlarhttp www cdc gov niosh ipcsneng neng0363 html http www cdc gov niosh npg npgd0002 html CRC Handbook of Chemistry and Physics ing W M Haynes 95 Boca Raton CRC Press 2014 P 6 95 ISBN 978 1 4822 0868 9 Flash P Small Scale Determination of the pKa Values for Organic Acids ing J Chem Educ ACS 1994 Vol 71 Iss 1 P A6 ISSN 0021 9584 1938 1328 doi 10 1021 ED071PA6 CRC Handbook of Chemistry and Physics ing W M Haynes 95 Boca Raton CRC Press 2014 P 5 94 ISBN 978 1 4822 0868 9 CRC Handbook of Chemistry and Physics ing W M Haynes 95 Boca Raton CRC Press 2014 P 3 4 ISBN 978 1 4822 0868 9