Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Adi alaqanqal (lat. Silybum marianum) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin alaqanqal cinsinə aid bitki növü.
| Adi alaqanqal | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Yarımtriba: Cins: Növ: Adi alaqanqal | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Botaniki təsviri
Hündürlüyü 1.5 m qədər olan ikiillik ot bitkisidir. Gövdəsi düz, budaqlı, çılpaqdır. Yarpaqları çılpaq, iri, enli lansetvari, damarları boyunca ağ ləkəlidir, diş-dişli və kənarları tikanlıdır. Səbətləri budaqların ucunda, çiçəkləri al qırmızı-bənövşəyi rəngdədir. Aprel-may aylarında çiçəkləyir, may-iyun aylarında meyvə verir. İkiillik ot bitkisi (mədəni şəkildə birillik) olub,düzqalxan gövdəsi60-150 sm hündürlüyündə olmaqla, nişasta tərkiblidir. Yarpaqları növbəli, iri, uzunsov-ellipsşəkilli, lələkvari və ya lələkvari-bölünmüş, dəricikli, tünd-yaşıl, parıltılı, ağ ləkələrlə örtülü parlaq, zolaqlı və ləkəli, damarları, kənar lövhəcikləri və aşağı tərəfi tikanlı, saplaqlı, yuxarı tərəfi isə oturaqdır. Hamaşçiçəklərinin zirvəsi şarşəkilli olub, səbət çiçək qrupuna toplanmışdır. Yarpaqları yaşıl, xarici və orta hissəsi bizşəkilli tikanlardan ibarətdir. Bütün çiçəkləri boruşəkilli, purpur, bənövşəyi-moruğu, çəhrayı və ya ağ rənglidir. Meyvəsi mərməri-xallı, tünd-qəhvəyi və ya qara uzunsov açıq lətli, çılpaq ellipsvari toxumlarının uzunluğu 7 mm-ə qədər olmaqla, kəkilləri toxumlarından 2-3 dəfə uzun olur. Çiçəkləri iyuldan başlayaraq payıza qədər, meyvələrinin yetişməsi isə avqust-sentyabrda olur. Toxumlarla çoxalır.
Quru yerlərdə, yol kənarlarında, nəzarətsiz buraxılmış yerlərdə, məndəcər və zibilliklərdə, bostan, dekorativ və dərman bitkiləri, alaq və yaşayış məntəqələrinin yaxınlığında olan mədəni bitkilərinin arasında rast gəlinir. Xammalın toplanılması xüsusi təsərrüfat qaydalarına əməl edilməklə aparılmalıdır.
Avqustun sonu və sentyabrda, yan səbətləri qurumağa qurumağa başladıqda, eyni zamanda toxumlarının kəkilləri azca quruduqda meyvələri toplanılmalıdır. Meyvələri tam quruyana qədər quruducu şkafda qurudulmalıdır.
İysiz və azacıq acı dadlıdır. Havası dəyişilən və quru anbarlarda saxlanılmalıdır. Saxlama müddəti 3 ildir.
Mənşəyi və yayılması
Adi alaqanqal kserofil coğrafi tipinin aralıq dənizi sinfinin aralıq dənizi qrupuna aiddir. Cənubi Avropa, Şimali Afrika, Balkan və Kiçik Asiya ölkələri, İran, Əfqanıstan, Ukrayna, Orta Asiya və Qafqazda yayılmışdır. Azərbaycanda adi alaqanqal Samur-Dəvəçi, Kür-Araz və Lənkəran ovalıqları, Kür düzənliyi, Qobustan, Abşeron, Kiçik Qafqazın cənub, Böyük Qafqazın bütün rayonlarında yayılmışdır. Arandan orta dağ qurşağına kimi (dəniz səviyyəsindən 1800 m qədər) bitir.
Ekoloji qrup və bitdiyi yerlər
Kserofitdir, dağ-bozqır, quru-bozqır və alaq bitkilik tiplərində rast gəlir. Əsasən əkinlərdə və dincə qoyulmuş torpaqlarda, yol kənarlarında, quru yamaclarda, alaq yerlərində bitir. Çox vaxt böyük ləkələr, zolaqlar və cəngəlliklər əmələ gətirir.
Kimyəvi tərkibi
Piyli və efir yağları, alkaloid, saponin, flavonoid, K vitamini, qatran, kauçuk, antosian və karotinoidlərlə zəngindir.
Meyvələrinin tərkibində flavoliqnan maddələri (2,8-3,8%): silibin, silidianin, silixristin, 32%-ə qədər piyli yağlar, qatran, selik və biogen aminlər (tiramin, histamin) vardır.
Təsiri və tətbiqi
Adi alaqanqal farmakopeyaya daxil olan ofisinal dərman bitkisidir. Elmi, praktiki, eksperimental, Tibet və xalq təbabətində, homeopatiyada, eləcə də kliniki sınaqlarda və farmakologiyada geniş tətbiq edilir. Əsasən qaraciyər, öd kisəsi daşı, plevrit, bağırsaq xəstəlikləri, həmçinin yanıqlar, babasil və sarılıq zamanı istifadə olunur. Antioksidant, ödqovucu, qansaxlayıcı, hipotenziv, işlədici və yarasağaldıcı təsirə malikdir.
Flavoliqnan maddələri hepatoprotektor təsir göstərirlər: qaraciyərin metobolik proseslərini nizama salır, arzu edilməyən halları aradan qaldırır, qaraciyərin fermentativ proseslərini aktivləşdirir, eyni zamanda hüceyrələrin regenerasiyasına kömək edir, toksikiliyi aradan götürür.
Tərkibində flavoliqnan maddələr qaraciyərin toksiki zədələnmələrində, kəskin və xroniki hepatitdə, qaraciyər sirrozunda, lipid mübadiləsi pozğunluğunda və qaraciyər distrofiyasında istifadə edilir.
Dərman preparatları: Leqallon, draje, kapsul, suspenziya (flavoliqnanalar). Hepatoprotektordur.
Sileqon, draje. Silibor, həb 0,04 (flavoliqnanalar). Hepatoprotektordur. Silimar, həb 0,1 (flavoliqnanlar). Hepatoprotektor dərmandır.
Silimarin, həb (flavoliqnanlar). Hepatoprotektor dərmandır.
Karsil, draje, kapsul, sirop (flavoliqnanlar). Hepatoprotektor dərmandır.
İstifadə olunan hissələri
Müalıcə məqsədi ilə bitkinin kökü, meyvəsi və toxumları istifadə edilir.
İstifadə formaları
Cövhər, dəmləmə, spirtli tinktura və ekstraktlar.
Digər faydalı xüsusiyyətləri və istifadəsi
Yeməlidir, cavan yarpaqları və zoğlarının özünəməxsus dadı vardır. Dekorariv və yem bitkisidir.
Sinonimləri
- Carduus lactifolius Stokes
- Carduus mariae Crantz
- Carduus marianus L.
- Carduus versicolor Salisb.
- Carthamus maculatus (Scop.) Lam.
- Centaurea dalmatica Fraas
- Cirsium maculatum Scop.
- Mariana lactea Hill
- Mariana mariana (L.) Hill [Illegitimate]
- Silybum maculatum (Scop.) Moench
- Silybum mariae (Crantz) Gray
- Silybum marianum var. albiflorum Eig
- Silybum marianum var. marianum
- Silybum pygmaeum Cass.
Şəkilləri
-
![image]()
Çiçəkləmiş bitki. -
![image]()
Zoğ. -
![image]()
Yarpaq üzərində tikanlar. -
![image]()
Hamaşçiçək. -
![image]()
Meyvə. -
![image]()
Toxum.
İstinadlar
- Adi alaqanqal:''The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.)
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Adi alaqanqal lat Silybum marianum bitkiler aleminin astracicekliler destesinin murekkebcicekliler fesilesinin alaqanqal cinsine aid bitki novu Adi alaqanqalElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad AsteridsKlad Deste AstraciceklilerFesile MurekkebciceklilerYarimfesile SeytanqanqalikimilerTriba Yarimtriba Cins AlaqanqalNov Adi alaqanqalBeynelxalq elmi adiSilybum marianum Gaertn 1791Sekil axtarisiITIS 38413NCBI 92921EOL 509366Botaniki tesviriHundurluyu 1 5 m qeder olan ikiillik ot bitkisidir Govdesi duz budaqli cilpaqdir Yarpaqlari cilpaq iri enli lansetvari damarlari boyunca ag lekelidir dis disli ve kenarlari tikanlidir Sebetleri budaqlarin ucunda cicekleri al qirmizi benovseyi rengdedir Aprel may aylarinda cicekleyir may iyun aylarinda meyve verir Ikiillik ot bitkisi medeni sekilde birillik olub duzqalxan govdesi60 150 sm hundurluyunde olmaqla nisasta terkiblidir Yarpaqlari novbeli iri uzunsov ellipssekilli lelekvari ve ya lelekvari bolunmus dericikli tund yasil pariltili ag lekelerle ortulu parlaq zolaqli ve lekeli damarlari kenar lovhecikleri ve asagi terefi tikanli saplaqli yuxari terefi ise oturaqdir Hamasciceklerinin zirvesi sarsekilli olub sebet cicek qrupuna toplanmisdir Yarpaqlari yasil xarici ve orta hissesi bizsekilli tikanlardan ibaretdir Butun cicekleri borusekilli purpur benovseyi morugu cehrayi ve ya ag renglidir Meyvesi mermeri xalli tund qehveyi ve ya qara uzunsov aciq letli cilpaq ellipsvari toxumlarinin uzunlugu 7 mm e qeder olmaqla kekilleri toxumlarindan 2 3 defe uzun olur Cicekleri iyuldan baslayaraq payiza qeder meyvelerinin yetismesi ise avqust sentyabrda olur Toxumlarla coxalir Quru yerlerde yol kenarlarinda nezaretsiz buraxilmis yerlerde mendecer ve zibilliklerde bostan dekorativ ve derman bitkileri alaq ve yasayis menteqelerinin yaxinliginda olan medeni bitkilerinin arasinda rast gelinir Xammalin toplanilmasi xususi teserrufat qaydalarina emel edilmekle aparilmalidir Avqustun sonu ve sentyabrda yan sebetleri qurumaga qurumaga basladiqda eyni zamanda toxumlarinin kekilleri azca quruduqda meyveleri toplanilmalidir Meyveleri tam quruyana qeder quruducu skafda qurudulmalidir Iysiz ve azaciq aci dadlidir Havasi deyisilen ve quru anbarlarda saxlanilmalidir Saxlama muddeti 3 ildir Menseyi ve yayilmasiAdi alaqanqal kserofil cografi tipinin araliq denizi sinfinin araliq denizi qrupuna aiddir Cenubi Avropa Simali Afrika Balkan ve Kicik Asiya olkeleri Iran Efqanistan Ukrayna Orta Asiya ve Qafqazda yayilmisdir Azerbaycanda adi alaqanqal Samur Deveci Kur Araz ve Lenkeran ovaliqlari Kur duzenliyi Qobustan Abseron Kicik Qafqazin cenub Boyuk Qafqazin butun rayonlarinda yayilmisdir Arandan orta dag qursagina kimi deniz seviyyesinden 1800 m qeder bitir Ekoloji qrup ve bitdiyi yerlerKserofitdir dag bozqir quru bozqir ve alaq bitkilik tiplerinde rast gelir Esasen ekinlerde ve dince qoyulmus torpaqlarda yol kenarlarinda quru yamaclarda alaq yerlerinde bitir Cox vaxt boyuk lekeler zolaqlar ve cengellikler emele getirir Kimyevi terkibiPiyli ve efir yaglari alkaloid saponin flavonoid K vitamini qatran kaucuk antosian ve karotinoidlerle zengindir Meyvelerinin terkibinde flavoliqnan maddeleri 2 8 3 8 silibin silidianin silixristin 32 e qeder piyli yaglar qatran selik ve biogen aminler tiramin histamin vardir Tesiri ve tetbiqiAdi alaqanqal farmakopeyaya daxil olan ofisinal derman bitkisidir Elmi praktiki eksperimental Tibet ve xalq tebabetinde homeopatiyada elece de kliniki sinaqlarda ve farmakologiyada genis tetbiq edilir Esasen qaraciyer od kisesi dasi plevrit bagirsaq xestelikleri hemcinin yaniqlar babasil ve sariliq zamani istifade olunur Antioksidant odqovucu qansaxlayici hipotenziv isledici ve yarasagaldici tesire malikdir Flavoliqnan maddeleri hepatoprotektor tesir gosterirler qaraciyerin metobolik proseslerini nizama salir arzu edilmeyen hallari aradan qaldirir qaraciyerin fermentativ proseslerini aktivlesdirir eyni zamanda huceyrelerin regenerasiyasina komek edir toksikiliyi aradan goturur Terkibinde flavoliqnan maddeler qaraciyerin toksiki zedelenmelerinde keskin ve xroniki hepatitde qaraciyer sirrozunda lipid mubadilesi pozgunlugunda ve qaraciyer distrofiyasinda istifade edilir Derman preparatlari Leqallon draje kapsul suspenziya flavoliqnanalar Hepatoprotektordur Sileqon draje Silibor heb 0 04 flavoliqnanalar Hepatoprotektordur Silimar heb 0 1 flavoliqnanlar Hepatoprotektor dermandir Silimarin heb flavoliqnanlar Hepatoprotektor dermandir Karsil draje kapsul sirop flavoliqnanlar Hepatoprotektor dermandir Istifade olunan hisseleriMualice meqsedi ile bitkinin koku meyvesi ve toxumlari istifade edilir Istifade formalariCovher demleme spirtli tinktura ve ekstraktlar Diger faydali xususiyyetleri ve istifadesiYemelidir cavan yarpaqlari ve zoglarinin ozunemexsus dadi vardir Dekorariv ve yem bitkisidir SinonimleriCarduus lactifolius Stokes Carduus mariae Crantz Carduus marianus L Carduus versicolor Salisb Carthamus maculatus Scop Lam Centaurea dalmatica Fraas Cirsium maculatum Scop Mariana lactea Hill Mariana mariana L Hill Illegitimate Silybum maculatum Scop Moench Silybum mariae Crantz Gray Silybum marianum var albiflorum Eig Silybum marianum var marianum Silybum pygmaeum Cass SekilleriCiceklemis bitki Zog Yarpaq uzerinde tikanlar Hamascicek Meyve Toxum IstinadlarAdi alaqanqal The Plant List saytinda takson barede melumat ing Hemcinin bax