Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sifoidlər (lat. Scyphozoa) — heyvanlar aləminin dalayıcılar tipinə aid heyvan sinfi. 200-ə yaxın növü var. Dənizdə yaşayırlar.
| Sifoidlər | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Tip: Yarımtip: Sinif: Sifoidlər | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
| ||||||||||||
Sifoid meduzalarının bədəni çətirə və ya zəngə oxşayır. Çətirin alt hissəsində ağız yerləşir. Bədənin kənarlarına doğru gedən radial kanallar mədədən başlanğıc götürür. Sadə halda onlar cəmi dörd ədəd olur, bəzi növlərdə səkkİzdir. Kanallar çətiri əhatə edən həlqəvi kanala açılır. Çətirin kənarı ilə sinir halqası boyunca 8 ədəd sinir düyünü yerləşir.
Sifoid meduzalarının əksəriyyəti dənizlərin su qatlarında, bəzi növləri isə suyun dibində yaşayır. Suyun dibində yaşayan meduzalara stavromeduzanı misal gətirmək olar. O, suda üzə bilmir və formaca qıfa oxşayır. Onların ən kiçik növləri yosunlar üzərində yaşayır.
Stavromeduza yırtıcı heyvandır, qidanı qolları nın üzərindəki çıxıntılar vasitəsilə ovlayır. Onlar hərəkətetmə və qidanı ovlama xüsusiyyətlərinə görə şirin su hidralarına çox oxşayır. Sifoid meduzalarının əksəriyyəti ayrıcinsiyyətlidir. Cinsiyyət vəziləri mədə ciblərinin alt səthində əmələ gəlir. Yetişmiş cinsiyyət hüceyrələri meduzanm ağzından xaricə tökülür. Yumurtadan planula adlanan sürfə çıxır. O, əvvəlcə üzür, sonra isə dənizin dibinə enir və əşyaya yapışır. Onun bədəninin ön qütbündə ağız əmələ gəlir. Sürfə bir qədər inkişaf edir və polipə çevrilir.
Sifoid meduzaları çətirin yığılıb-açılması sayəsində üzür. Onlardan aureliya növünün ölçüsü 20 sm-ə çatır. O, tropik və mülayim dənizlərdə geniş yayılmışdır, ona bəzən Arktika dənizlərində də rast gəlinir. Sianea meduzasının diametri 2 m, qollarının uzunluğu 10 m-ə çatır. Tropik sularda onları gəmidən aydın görmək olur. Hər iki növ yırtıcıdır, qidasını suda yaşayan onurğasız heyvanlar və körpə balıqlar təşkil edir. Sifoid meduzalarının bəzi növlərini (qulaqlı meduza, ropilema) insanlar ovlayır və yeyir. Çin və Yaponiyada meduzaların ovu yaxşı təşkil olunmuşdur və hər il minlərlə meduza ovlanır.
Təsnifatı və Yayılması
Sifoid meduzalan sinfi 4 dəstəyə ayrılır:
- Diskomeduzalar (Discomedusae);
- Stavromeduzalar və ya lyusernalar (Stauromedusae, Lucemaria);
- Kökağız meduzalar (Rhizostomida);
- Koronatlar (Coronata).
Aurelia aurita, Pelagia noctiluca, Cyanea arctica , C.capillata və.s növlər diskomeduzalar dəstəsinin nümayəndələridir. Stavromeduzalar dib həyat tərzi keçirməklə, həm meduza, həm də poliplərin əlamətlərini daşıyırlar. Bunlar oturaq sifomeduzalar olub, gövdəyə və kasacığa malikdirlər. Kasacığın Kənarlarında 8 yerdə topa şəklində qol çıxıntıları yerləşir. Bu topaların arasında ropaloidlər yerləşir. Sifomeduzalar bütün dəniz və okeanlarda geniş yayılmışdır. Cyan cinsindən olan iri növlər Arktika dənizləri üçün xarakterikdir. Aurelia aurita növü Xəzər və Aral dənizlərindən başqa bütün dənizlərdə rast gəlinir. Sifoid meduzalarının əksəriyyəti yırtıcıdır. Qara dənizdə yayılan kökağızlı meduza (Rhizostoma pulmo), Aralıq dənizində yayılan Pelagia meduzası insanlar üçün çox təhlükəlidir. Bir çox dənizlərdə (Qaradəniz; Yapon dənizi, Ağdəniz və. s) yayılan Aurelia aurita və ya dəniz nəlbəkisi insanı güclü dalamır.Sifomeduzaların bəzi növlərindən (Rhopilema esculenta) Çində yeyinti sənayesində istifadə olunur.
Sinir sistemi
Hidromeduzalara nisbətən yaxşı inkişaf etmişdir. Çətirşəkilli bədənin kənar hissəsinin müəyyən yerlərində sinir hüceyrələri bir yerə toplanmışdır. Bunlar ali heyvanların sinir düyünlərini xatırladır və ropali adlanan hiss orqanlarının yanında yerləşir.
Çoxalması ve inkişafı
Yetişmiş yumurtalar və spermatazoidlor qastrovaksulyar sistemin kanallarına, oradan mədəyə və oradan da ağız vasitəsilə xaricə — suya düşür. Yumurtanın mayalanması və inkişafı suda gedir.Yumurta tam və bərabər bölündükdən sonra şarşəkilli blastula inkişaf edir. Qastrulyasiya invaginasiya yolu ile baş verir. Sonrakı mərhələdə üzəri kirpiklərlə örtülü olan sürfə — planula əmələ gəlir. Planula bir müddət suda üzür və sonra dənizin dibinə enərək, birtərəfi ilə hər hansı substrata yapışaraq qədəh formasını alır. O, sifistoma adlanan kiçik polip formasına keçir. Beləliklə, sifoid meduzalaranın inkişafında da nəsil növbələşməsi müşahidə olunur: qeyri-cinsi (sfistoma) və cinsi (meduza) nesil. Burada zəif polip mərhələsi olsa da, əsas mərhələ meduzadır. Bəzi sifoid meduzalarında nəsil növbələşməsi müşahidə olunmur. Pelagia noctiluca işıqsaçan meduzasında yumurtadan kiçik meduzalar inkişaf edir.
Dəstələri
- Kökağızlılar (Rhizostomeae)
- Kökmeduzlar (Coronatae)
- Yastımeduzlar (Semaeostomeae)
Mənbə
- B.İ.Ağayev, Z.A.Zeynalova. Onurğasızlar zoologiyası. Bakı: Təhsil, 2008, 568 səh.
Xarici keçidlər
- Scyphozoa
- Scyphozoa
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2005.
- B.İ.Ağayev, Z.A.Zeynalova. Onurğasızlar zoologiyası. Bakı , "Təhsil" 2008 , 568 səh
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sifoidler lat Scyphozoa heyvanlar aleminin dalayicilar tipine aid heyvan sinfi 200 e yaxin novu var Denizde yasayirlar SifoidlerElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Tip DalayicilarYarimtip MedusozoaSinif SifoidlerBeynelxalq elmi adiScyphozoa Alexander W von Gotte 1887Sekil axtarisiITIS 51483NCBI 6142EOL 46554113FW 4535 Sifoid meduzalarinin bedeni cetire ve ya zenge oxsayir Cetirin alt hissesinde agiz yerlesir Bedenin kenarlarina dogru geden radial kanallar mededen baslangic goturur Sade halda onlar cemi dord eded olur bezi novlerde sekkIzdir Kanallar cetiri ehate eden helqevi kanala acilir Cetirin kenari ile sinir halqasi boyunca 8 eded sinir duyunu yerlesir Sifoid meduzalarinin ekseriyyeti denizlerin su qatlarinda bezi novleri ise suyun dibinde yasayir Suyun dibinde yasayan meduzalara stavromeduzani misal getirmek olar O suda uze bilmir ve formaca qifa oxsayir Onlarin en kicik novleri yosunlar uzerinde yasayir Stavromeduza yirtici heyvandir qidani qollari nin uzerindeki cixintilar vasitesile ovlayir Onlar hereketetme ve qidani ovlama xususiyyetlerine gore sirin su hidralarina cox oxsayir Sifoid meduzalarinin ekseriyyeti ayricinsiyyetlidir Cinsiyyet vezileri mede ciblerinin alt sethinde emele gelir Yetismis cinsiyyet huceyreleri meduzanm agzindan xarice tokulur Yumurtadan planula adlanan surfe cixir O evvelce uzur sonra ise denizin dibine enir ve esyaya yapisir Onun bedeninin on qutbunde agiz emele gelir Surfe bir qeder inkisaf edir ve polipe cevrilir Sifoid meduzalari cetirin yigilib acilmasi sayesinde uzur Onlardan aureliya novunun olcusu 20 sm e catir O tropik ve mulayim denizlerde genis yayilmisdir ona bezen Arktika denizlerinde de rast gelinir Sianea meduzasinin diametri 2 m qollarinin uzunlugu 10 m e catir Tropik sularda onlari gemiden aydin gormek olur Her iki nov yirticidir qidasini suda yasayan onurgasiz heyvanlar ve korpe baliqlar teskil edir Sifoid meduzalarinin bezi novlerini qulaqli meduza ropilema insanlar ovlayir ve yeyir Cin ve Yaponiyada meduzalarin ovu yaxsi teskil olunmusdur ve her il minlerle meduza ovlanir Tesnifati ve YayilmasiSifoid meduzalan sinfi 4 desteye ayrilir Diskomeduzalar Discomedusae Stavromeduzalar ve ya lyusernalar Stauromedusae Lucemaria Kokagiz meduzalar Rhizostomida Koronatlar Coronata Aurelia aurita Pelagia noctiluca Cyanea arctica C capillata ve s novler diskomeduzalar destesinin numayendeleridir Stavromeduzalar dib heyat terzi kecirmekle hem meduza hem de poliplerin elametlerini dasiyirlar Bunlar oturaq sifomeduzalar olub govdeye ve kasaciga malikdirler Kasacigin Kenarlarinda 8 yerde topa seklinde qol cixintilari yerlesir Bu topalarin arasinda ropaloidler yerlesir Sifomeduzalar butun deniz ve okeanlarda genis yayilmisdir Cyan cinsinden olan iri novler Arktika denizleri ucun xarakterikdir Aurelia aurita novu Xezer ve Aral denizlerinden basqa butun denizlerde rast gelinir Sifoid meduzalarinin ekseriyyeti yirticidir Qara denizde yayilan kokagizli meduza Rhizostoma pulmo Araliq denizinde yayilan Pelagia meduzasi insanlar ucun cox tehlukelidir Bir cox denizlerde Qaradeniz Yapon denizi Agdeniz ve s yayilan Aurelia aurita ve ya deniz nelbekisi insani guclu dalamir Sifomeduzalarin bezi novlerinden Rhopilema esculenta Cinde yeyinti senayesinde istifade olunur Sinir sistemiHidromeduzalara nisbeten yaxsi inkisaf etmisdir Cetirsekilli bedenin kenar hissesinin mueyyen yerlerinde sinir huceyreleri bir yere toplanmisdir Bunlar ali heyvanlarin sinir duyunlerini xatirladir ve ropali adlanan hiss orqanlarinin yaninda yerlesir Coxalmasi ve inkisafiYetismis yumurtalar ve spermatazoidlor qastrovaksulyar sistemin kanallarina oradan medeye ve oradan da agiz vasitesile xarice suya dusur Yumurtanin mayalanmasi ve inkisafi suda gedir Yumurta tam ve beraber bolundukden sonra sarsekilli blastula inkisaf edir Qastrulyasiya invaginasiya yolu ile bas verir Sonraki merhelede uzeri kirpiklerle ortulu olan surfe planula emele gelir Planula bir muddet suda uzur ve sonra denizin dibine enerek birterefi ile her hansi substrata yapisaraq qedeh formasini alir O sifistoma adlanan kicik polip formasina kecir Belelikle sifoid meduzalaranin inkisafinda da nesil novbelesmesi musahide olunur qeyri cinsi sfistoma ve cinsi meduza nesil Burada zeif polip merhelesi olsa da esas merhele meduzadir Bezi sifoid meduzalarinda nesil novbelesmesi musahide olunmur Pelagia noctiluca isiqsacan meduzasinda yumurtadan kicik meduzalar inkisaf edir DesteleriKokagizlilar Rhizostomeae Kokmeduzlar Coronatae Yastimeduzlar Semaeostomeae MenbeB I Agayev Z A Zeynalova Onurgasizlar zoologiyasi Baki Tehsil 2008 568 seh Xarici kecidlerScyphozoa ScyphozoaIstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 2005 B I Agayev Z A Zeynalova Onurgasizlar zoologiyasi Baki Tehsil 2008 568 sehHemcinin bax