Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Sianobakteriya (ing. Cyanobacteria) — fotosintetik bakteriyalardır. Rənglərindən ötürü göy-yaşıl yosunlar olaraq da adlandırılırlar.
| Sianobakteriya | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Sianobakteriya | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Bu yosunların hüceyrə quruluşu və nüvə aparatına görə prokariotlara aid olduğuna baxmayaraq, onlar yosun kimi yosunların arasında verilmişdir. Bu yosunları bakteriyalarla əlaqələndirən tipik xüsusiyyətlər dən biri onların qılafının daxili hissəsinin Murelindən ibarət olub Lizosimə həssaslığı, nüvə maddəsinin , hüceyrənin digər elementlərindən xüsusi membranla ayrılmaması, mitoxondri və xloroplastların olmamasıdır. Göstərilən bu əlamətlər onlarıprokariotlara daxil etməyə imkan verir.
Göy-yaşıl yosunlar əsasən cənub zonasının çöl və səhra torpaqlarında yayılıraq torpağın üst səthində dərivarı örtük əmələ gətirir. Onlar yer kürəsinin ən qədim fotoavtotrof orqanizmlərindən olub həyatın ilk orqanizmləri-canlıları hesab olunur. Torpaq həyatına uyğunlaşmış bu yosunlar iqlimin dəyişməsi-quraqlıqla əlaqədar onlar efemerdirlər. Rütubətlə əlaqədar sürətlə çoxalır, yayın quraqlığında və qışda sakit vəziyyətə keçirlər. Göy-yaşıl yosunlar müxtəlif torpaq tiplərində yayılmış bir hüceyrəli, koloniyal formalı , sap şəkilli və dəyişkən rəngdə ola bilirlər. Bu yosunlar adətən yayda sürətlə inkişaf edərək onun bozumtul-göy rəngdə görünməsinə səbəb olur və müəyyən müddətdən sonra sporlar əmələ gətirib tələf olurlar. Bu yosunlar üzvi maddələrlə zəngin , çirkli sularda daha sürətlə çoxalırlar. Onlarda avtotrof qidalanmadan əlavə miksotrof(qarışıq) qidalanmanın olduğu da məlumdur.
Göy-yaşıl yosunlar tək hüceyrəli və ya koloniyal formalı olub quruluşları digər yosunlarla müqayisədə çox sadədir. Sap formalı olanların hüceyrələri biri-birindən nazik, çox qatlı hüceyrə divarı-plazmodesma ilə ayrılır. Yosun zəncirinin üzərini trixoma adlanan selikli 4 qatlı hüceyrə qılafı əhatə edir ki, bu da polisaxarid, pektinli maddələr və mureindən ibarətdir. Göy-yaşıl yosunların sentroplazmasında nüvə maddəsi-DNT lokalizə olunub, lakin nüvə qlafı və nüvəciyi yoxdur ki, bu da onları bakteriyalara bənzədir, lakin fotosintez nəticəsində bitkilər kimi oksigen xaric edirlər. Onların fotosintezedici membranı-tilakoidlər periferik plazma-xromoplazmada yerləşir. Ona yaşıl rəng verən xlorofil "a" , narıncı karotin, göy fikosian, qırmızı-fikoeritrin piqmentləri, müxtəlif ksan tofillər və b olur. Onlarda piqmentlərin olması qamçılı stadiyanın olmaması bu orqanizmləri qırmızı yosunlarayaxınlaşdırsa da hüceyrə quruluşu və s. xüsusiyyətləri onlarıprokariotlara daxil etməyə imkan verir. Çoxalmaları təkhüceyrəlilərdə sadə, sap şəkillilərdə isə hormoqoniya, heterosista və akinetlərdə gedir. Torpaqda onlar geniş yayılmışlar və orada əsasən Chroococcus, Synechococ cus, Microcystis, Nostoc, Anabaena, Rivularia və s.cinslərinə təsadüf olunur. Atmosfer azotunu fiksə edən göy-yaşıl yosunların torpağı azotla zənginləşdirdiyini nəzərə alıb düyü əkilən sahələr həmin yosunlarla yoluxdurulur. Bu yosunlar amin turşuları, vitamin B12 və s.metabolitlər də əmələ gətirirlər.
Xəzərdə 203 növü var, onun 136 növünə dənizin qərb sahilində rast gəlinir. Şimali Xəzərin Volqa çayı tökülən hissəsində göy-yaşıl yosunların növ tərkibi çoxdur ki, bu da onların Volqa çayının suyu ilə gətirilməsi ilə izah olunur. Göy-yaşıl yosunların bəzi növləri suyun içindəki qayaların, daşların və hidrotexniki qurğuların üzərində yaşayırlar. Orta və Cənubi Xəzərdə onlara çox az rast gəlinir. Ümumiyyətlə, Xəzər dənizində şirin və şor təhər sularda yaşayan növlər üstünlük təşkil edirlər.
İstinadlar
- Ruggiero M. A., Gordon D. P., Orrell T. M., Bailly N., Bourgoin T., Brusca R. C., Cavalier-Smith T., Guiry M. D., Kirk P. M. A Higher Level Classification of All Living Organisms (ing.). // PLOS ONE / PLOS ONE Editors PLoS, 2015. Vol. 10, Iss. 4. P. e0119248. ISSN 1932-6203 doi:10.1371/JOURNAL.PONE.0119248 PMID:25923521
Xarici keçidlər
- Gillian Cribbs (1997) Nature’s Superfood, the Blue-Green Algae Revolution. Newleaf.
- Marshall Savage, (1992, 1994) The Millennial Project: Colonizing the Galaxy in Eight Easy Steps. Little, Brown.
- Dyer, Betsey D. A Field Guide to Bacteria. Ithaca: Comstock Publishing Associates, 2003.
- "Архитекторы земной атмосферы" Введение в биологию цианобактерий . 03 Feb. 2006 .
- Обзор цианобактерий 2016-06-09 at the Wayback Machine
- Исследовательский сайт по цианобактериям
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Sianobakteriya ing Cyanobacteria fotosintetik bakteriyalardir Renglerinden oturu goy yasil yosunlar olaraq da adlandirilirlar SianobakteriyaElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir SianobakteriyaBeynelxalq elmi adiCyanobacteria Caval Sm 2002Sekil axtarisiITIS 956108EOL 3223FW 67023 Bu yosunlarin huceyre qurulusu ve nuve aparatina gore prokariotlara aid olduguna baxmayaraq onlar yosun kimi yosunlarin arasinda verilmisdir Bu yosunlari bakteriyalarla elaqelendiren tipik xususiyyetler den biri onlarin qilafinin daxili hissesinin Murelinden ibaret olub Lizosime hessasligi nuve maddesinin huceyrenin diger elementlerinden xususi membranla ayrilmamasi mitoxondri ve xloroplastlarin olmamasidir Gosterilen bu elametler onlariprokariotlara daxil etmeye imkan verir Goy yasil yosunlar esasen cenub zonasinin col ve sehra torpaqlarinda yayiliraq torpagin ust sethinde derivari ortuk emele getirir Onlar yer kuresinin en qedim fotoavtotrof orqanizmlerinden olub heyatin ilk orqanizmleri canlilari hesab olunur Torpaq heyatina uygunlasmis bu yosunlar iqlimin deyismesi quraqliqla elaqedar onlar efemerdirler Rutubetle elaqedar suretle coxalir yayin quraqliginda ve qisda sakit veziyyete kecirler Goy yasil yosunlar muxtelif torpaq tiplerinde yayilmis bir huceyreli koloniyal formali sap sekilli ve deyisken rengde ola bilirler Bu yosunlar adeten yayda suretle inkisaf ederek onun bozumtul goy rengde gorunmesine sebeb olur ve mueyyen muddetden sonra sporlar emele getirib telef olurlar Bu yosunlar uzvi maddelerle zengin cirkli sularda daha suretle coxalirlar Onlarda avtotrof qidalanmadan elave miksotrof qarisiq qidalanmanin oldugu da melumdur Goy yasil yosunlar tek huceyreli ve ya koloniyal formali olub quruluslari diger yosunlarla muqayisede cox sadedir Sap formali olanlarin huceyreleri biri birinden nazik cox qatli huceyre divari plazmodesma ile ayrilir Yosun zencirinin uzerini trixoma adlanan selikli 4 qatli huceyre qilafi ehate edir ki bu da polisaxarid pektinli maddeler ve mureinden ibaretdir Goy yasil yosunlarin sentroplazmasinda nuve maddesi DNT lokalize olunub lakin nuve qlafi ve nuveciyi yoxdur ki bu da onlari bakteriyalara benzedir lakin fotosintez neticesinde bitkiler kimi oksigen xaric edirler Onlarin fotosintezedici membrani tilakoidler periferik plazma xromoplazmada yerlesir Ona yasil reng veren xlorofil a narinci karotin goy fikosian qirmizi fikoeritrin piqmentleri muxtelif ksan tofiller ve b olur Onlarda piqmentlerin olmasi qamcili stadiyanin olmamasi bu orqanizmleri qirmizi yosunlarayaxinlasdirsa da huceyre qurulusu ve s xususiyyetleri onlariprokariotlara daxil etmeye imkan verir Coxalmalari tekhuceyrelilerde sade sap sekillilerde ise hormoqoniya heterosista ve akinetlerde gedir Torpaqda onlar genis yayilmislar ve orada esasen Chroococcus Synechococ cus Microcystis Nostoc Anabaena Rivularia ve s cinslerine tesaduf olunur Atmosfer azotunu fikse eden goy yasil yosunlarin torpagi azotla zenginlesdirdiyini nezere alib duyu ekilen saheler hemin yosunlarla yoluxdurulur Bu yosunlar amin tursulari vitamin B12 ve s metabolitler de emele getirirler Xezerde 203 novu var onun 136 novune denizin qerb sahilinde rast gelinir Simali Xezerin Volqa cayi tokulen hissesinde goy yasil yosunlarin nov terkibi coxdur ki bu da onlarin Volqa cayinin suyu ile getirilmesi ile izah olunur Goy yasil yosunlarin bezi novleri suyun icindeki qayalarin daslarin ve hidrotexniki qurgularin uzerinde yasayirlar Orta ve Cenubi Xezerde onlara cox az rast gelinir Umumiyyetle Xezer denizinde sirin ve sor teher sularda yasayan novler ustunluk teskil edirler IstinadlarRuggiero M A Gordon D P Orrell T M Bailly N Bourgoin T Brusca R C Cavalier Smith T Guiry M D Kirk P M A Higher Level Classification of All Living Organisms ing PLOS ONE PLOS ONE Editors PLoS 2015 Vol 10 Iss 4 P e0119248 ISSN 1932 6203 doi 10 1371 JOURNAL PONE 0119248 PMID 25923521Xarici kecidlerGillian Cribbs 1997 Nature s Superfood the Blue Green Algae Revolution Newleaf ISBN 0 7522 0569 2 Marshall Savage 1992 1994 The Millennial Project Colonizing the Galaxy in Eight Easy Steps Little Brown ISBN 0 316 77163 5 Dyer Betsey D A Field Guide to Bacteria Ithaca Comstock Publishing Associates 2003 Arhitektory zemnoj atmosfery Vvedenie v biologiyu cianobakterij 03 Feb 2006 Obzor cianobakterij 2016 06 09 at the Wayback Machine Issledovatelskij sajt po cianobakteriyam