Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Seysmotektonika — Seysmotektonika müasir tektonik proseslərin seysmik təzahürüdür. Seysmotektonika zəlzələlərin baş verdiyi geoloji şəraiti öyrənən elmi fəndir.
Haqqında
Seysmotektonika Geologiya elminin seysmikliyin təzahürü ilə regionun tektonikası arasında əlaqəni öyrənən bir bölməsidir.
Seysmotektonika bir bölgənin zəlzələləri, aktiv tektonikası və ayrı-ayrı qırılmaları arasındakı əlaqəni öyrənir. O, regional tektonikanı, son instrumental qeydə alınmış hadisələri, tarixi zəlzələlərin hesablarını və geomorfoloji sübutların birləşməsini təhlil edərək ərazidə hansı qırılmaların seysmik fəaliyyətə görə məsuliyyət daşıdığını anlamağa çalışır. Bu məlumat daha sonra ərazinin seysmik təhlükəsini qiymətləndirmək üçün istifadə edilə bilər. Seysmotektonika sahəsində sistematik tədqiqatlar 1960-1970-ci illərdən aparılmağa başlanmışdır. Azərbaycan ərazisinin seysmotektonik xəritəsi R.Ə.Ağamirzəyev tərəfindən tərtib edilmişdir. O, bu məqsədlə “ genetik” və ya “seysmotektonik” adlanan metoddan istifadə etmişdir. Bu metoda görə zəlzələlər dərinlik qırılmaları ilə bağlıdır və bu qırılmaların seysmiklik səviyyəsi kimi həmin zona daxilində qeydə alınmış ən güclü zəlzələlərin maqnitudu qəbul edilir. Başqa sözlə , seysmotektonik metodun əsasını seysmostatistik məlumatların məkan üzrə ekstrapolyasiyası təşkil edir.
Regional tektonika
Ərazinin regional tektonikası haqqında anlayışın dərc olunmuş geoloji xəritələrdən, geoloji quruluşa dair tədqiqat nəşrlərindən və mümkün olduqda digər geofiziki məlumatlarla artırılmış seysmik əksetmə profillərindən əldə oluna bilər. Ərazinin seysmik təhlükəsini başa düşmək üçün təkcə potensial aktiv qırılmaların harada olduğunu deyil, həm də gərginlik sahəsinin istiqamətini bilmək lazımdır. Bu, adətən, zəlzələ məlumatlarının, quyuların qırılma analizinin, birbaşa gərginliyin ölçülməsinin və geoloji cəhətdən gənc qırılma şəbəkələrinin təhlilinin birləşməsindən əldə edilir. Dünya Stress Xəritəsi Layihəsi bu cür məlumatların faydalı onlayn kompilyasiyasını təqdim edir.
İnstrumental qeydə alınmış hadisələr
20-ci əsrin əvvəllərindən etibarən zəlzələlərin yerini, dərinliyini və maqnitudasını hesablamağa imkan verən seysmometrlərdən kifayət qədər məlumat əldə edilmişdir. Heç bir aydın səth izi olmayan zəlzələ üçün məsul olan nasazlığın müəyyən edilməsi baxımından, afterşokların yerlərinin qeyd edilməsi, ümumiyyətlə, qırğın zərbəsinin güclü göstəricisini verir. Son 30 ildə teleseysmik məlumatlardan fokus mexanizmlərini müntəzəm olaraq hesablamaq mümkün olmuşdur. Hesablanmış fokus mexanizmləri olan hadisələrin kataloqları, məsələn, NEIC-dən axtarış edilə bilən kataloq kimi, indi onlayn mövcuddur. Fokus mexanizmləri iki potensial aktiv nasazlıq müstəvisi istiqamətini verdiyi üçün, fərdi hadisənin mənşəyini şərh etmək üçün başqa sübutlar tələb olunur. Yalnız məhdud müddət ərzində mövcud olsa da, orta və intensiv seysmik ərazilərdə bütün aktiv strukturlar olmasa da, ərazidəki seysmikliyin növünü xarakterizə etmək üçün yəqin ki, kifayət qədər məlumat var.
Tarixi qeydlər
Ərazinin seysmikliyini anlamaq cəhdləri instrumental qeydlər dövründən əvvəlki zəlzələlərdən məlumat tələb edir. Bu, tarixi məlumatların etibarlılığı baxımından diqqətlə qiymətləndirilməsini tələb edir. Əksər hallarda əldə edilə bilən yalnız hadisənin yerinin və miqyasının təxminindən ibarətdir. Bununla belə, bu cür məlumatlar instrumental qeyddəki boşluqları doldurmaq üçün lazımdır, xüsusən də seysmikliyi nisbətən aşağı olan və ya böyük zəlzələlərin təkrar dövrləri yüz ildən çox olan ərazilərdə.
Araşdırmalar
İnstrumental qeyddən əvvəl baş vermiş seysmik hadisələrin vaxtı və miqyası haqqında məlumat seysmik aktiv olduğu güman edilən qırılmalar boyunca aparılan qazıntılardan və seysmik aktivliyin sübutu üçün son çöküntü ardıcıllığını öyrənməklə, məsələn, seysmiklər və ya sunami yataqları kimi əldə edilə bilər.
Geomorfologiya
Seysmik cəhətdən aktiv qırılmalar və bununla əlaqədar yaranan qırılmalar regionun geomorfologiyasına birbaşa təsir göstərir. Bu, əvvəllər məlum olmayan aktiv strukturların birbaşa identifikasiyasına imkan verə bilər. Bəzi hallarda bu cür müşahidələr böyük zəlzələlərin təkrar dövrünü məhdudlaşdırmaq üçün kəmiyyətcə istifadə edilə bilər. Məsələn, Yeni Zelandiyanın Şimal adasındakı Wairarapa qırağında yerdəyişmə nəticəsində Rimutaka silsiləsinin koseysmik yüksəlişinin tarixini qeyd edən Turakirae Başının qaldırılmış çimərlikləri kimi misal göstərmək olar.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Недра, Москва, 1973 г., 457 стр., УДК: 030.8.551". 2024-04-02 tarixində .
- "Website for the World Stress Map Project". 2017-07-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-04-02.
- "Historical data on earthquakes and active faulting. The contribution of IRRS and IC to EC project FAUST (Contract ENV4-CT97-0428)". 2016-03-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-04-02.
- Luque, L.; Lario J.; Zazo C.; Goy J.L.; Dabrio C.J.; Silva P.G. "Tsunami deposits as paleoseismic indicators: examples from the Spanish coast". Acta Geológica Hispánica. 36 (3–4). 2001: 197–211. 2009-12-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-12-29.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Seysmotektonika Seysmotektonika muasir tektonik proseslerin seysmik tezahurudur Seysmotektonika zelzelelerin bas verdiyi geoloji seraiti oyrenen elmi fendir HaqqindaSeysmotektonika Geologiya elminin seysmikliyin tezahuru ile regionun tektonikasi arasinda elaqeni oyrenen bir bolmesidir Seysmotektonika bir bolgenin zelzeleleri aktiv tektonikasi ve ayri ayri qirilmalari arasindaki elaqeni oyrenir O regional tektonikani son instrumental qeyde alinmis hadiseleri tarixi zelzelelerin hesablarini ve geomorfoloji subutlarin birlesmesini tehlil ederek erazide hansi qirilmalarin seysmik fealiyyete gore mesuliyyet dasidigini anlamaga calisir Bu melumat daha sonra erazinin seysmik tehlukesini qiymetlendirmek ucun istifade edile biler Seysmotektonika sahesinde sistematik tedqiqatlar 1960 1970 ci illerden aparilmaga baslanmisdir Azerbaycan erazisinin seysmotektonik xeritesi R E Agamirzeyev terefinden tertib edilmisdir O bu meqsedle genetik ve ya seysmotektonik adlanan metoddan istifade etmisdir Bu metoda gore zelzeleler derinlik qirilmalari ile baglidir ve bu qirilmalarin seysmiklik seviyyesi kimi hemin zona daxilinde qeyde alinmis en guclu zelzelelerin maqnitudu qebul edilir Basqa sozle seysmotektonik metodun esasini seysmostatistik melumatlarin mekan uzre ekstrapolyasiyasi teskil edir Regional tektonika Erazinin regional tektonikasi haqqinda anlayisin derc olunmus geoloji xeritelerden geoloji qurulusa dair tedqiqat nesrlerinden ve mumkun olduqda diger geofiziki melumatlarla artirilmis seysmik eksetme profillerinden elde oluna biler Erazinin seysmik tehlukesini basa dusmek ucun tekce potensial aktiv qirilmalarin harada oldugunu deyil hem de gerginlik sahesinin istiqametini bilmek lazimdir Bu adeten zelzele melumatlarinin quyularin qirilma analizinin birbasa gerginliyin olculmesinin ve geoloji cehetden genc qirilma sebekelerinin tehlilinin birlesmesinden elde edilir Dunya Stress Xeritesi Layihesi bu cur melumatlarin faydali onlayn kompilyasiyasini teqdim edir Instrumental qeyde alinmis hadiseler 20 ci esrin evvellerinden etibaren zelzelelerin yerini derinliyini ve maqnitudasini hesablamaga imkan veren seysmometrlerden kifayet qeder melumat elde edilmisdir Hec bir aydin seth izi olmayan zelzele ucun mesul olan nasazligin mueyyen edilmesi baximindan aftersoklarin yerlerinin qeyd edilmesi umumiyyetle qirgin zerbesinin guclu gostericisini verir Son 30 ilde teleseysmik melumatlardan fokus mexanizmlerini muntezem olaraq hesablamaq mumkun olmusdur Hesablanmis fokus mexanizmleri olan hadiselerin kataloqlari meselen NEIC den axtaris edile bilen kataloq kimi indi onlayn movcuddur Fokus mexanizmleri iki potensial aktiv nasazliq mustevisi istiqametini verdiyi ucun ferdi hadisenin menseyini serh etmek ucun basqa subutlar teleb olunur Yalniz mehdud muddet erzinde movcud olsa da orta ve intensiv seysmik erazilerde butun aktiv strukturlar olmasa da erazideki seysmikliyin novunu xarakterize etmek ucun yeqin ki kifayet qeder melumat var Tarixi qeydler Erazinin seysmikliyini anlamaq cehdleri instrumental qeydler dovrunden evvelki zelzelelerden melumat teleb edir Bu tarixi melumatlarin etibarliligi baximindan diqqetle qiymetlendirilmesini teleb edir Ekser hallarda elde edile bilen yalniz hadisenin yerinin ve miqyasinin texmininden ibaretdir Bununla bele bu cur melumatlar instrumental qeyddeki bosluqlari doldurmaq ucun lazimdir xususen de seysmikliyi nisbeten asagi olan ve ya boyuk zelzelelerin tekrar dovrleri yuz ilden cox olan erazilerde Arasdirmalar Instrumental qeydden evvel bas vermis seysmik hadiselerin vaxti ve miqyasi haqqinda melumat seysmik aktiv oldugu guman edilen qirilmalar boyunca aparilan qazintilardan ve seysmik aktivliyin subutu ucun son cokuntu ardicilligini oyrenmekle meselen seysmikler ve ya sunami yataqlari kimi elde edile biler GeomorfologiyaSeysmik cehetden aktiv qirilmalar ve bununla elaqedar yaranan qirilmalar regionun geomorfologiyasina birbasa tesir gosterir Bu evveller melum olmayan aktiv strukturlarin birbasa identifikasiyasina imkan vere biler Bezi hallarda bu cur musahideler boyuk zelzelelerin tekrar dovrunu mehdudlasdirmaq ucun kemiyyetce istifade edile biler Meselen Yeni Zelandiyanin Simal adasindaki Wairarapa qiraginda yerdeyisme neticesinde Rimutaka silsilesinin koseysmik yukselisinin tarixini qeyd eden Turakirae Basinin qaldirilmis cimerlikleri kimi misal gostermek olar Hemcinin baxGeodinamikaIstinadlar Nedra Moskva 1973 g 457 str UDK 030 8 551 2024 04 02 tarixinde Website for the World Stress Map Project 2017 07 25 tarixinde Istifade tarixi 2024 04 02 Historical data on earthquakes and active faulting The contribution of IRRS and IC to EC project FAUST Contract ENV4 CT97 0428 2016 03 03 tarixinde Istifade tarixi 2024 04 02 Luque L Lario J Zazo C Goy J L Dabrio C J Silva P G Tsunami deposits as paleoseismic indicators examples from the Spanish coast Acta Geologica Hispanica 36 3 4 2001 197 211 2009 12 22 tarixinde Istifade tarixi 2009 12 29