Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sellüloza bitki aləmində ən geniş yayılmış homopolisaxariddir. Karbon birləşmələrinin yarıdan çoxunu sellüloza təşkil edir. Bu ən çox kətanda (80-90%), çətənədə, samanda, bitkilərin oduncağında (40-50%) və pambığın lifində (90-98%) olur. Kimyəvi düsturu aşağıda: (C6H10O5)n
Bitkilər ildə 1011 ona yaxın sellüloza sintez edir. Bitkilərdə sellüloza başqa karbohidratlarala (hemisellüloza, liqinin və s.) birlikdə olur. Sellüloza hidroliz edilərkən D─qlükozanın β─forması əmələ gəlir. Sellülozanın molekul kütləsi 10-20 milyon arasında dəyişir, qlükoza qalıqlarının miqdarı 3000-dən 10 000-ə qədər olur və zəncirvari şaxələnir. Qlükoza qalıqları biri digəri ilə birinci və dördüncü karbonlar arasında β─1─4 qlükozid rabitələri hesabına birləşir. Təbiətdə sellüloz ən geniş yayılmış maddədir. Bitkilərin hüceyrələri ondan qurulmuşdur. Pambıq, süzgəc kağızı 90% sellülozdan ibarətdir. Oduncağın tərkibi əsasən sellüloz və liqnindən təşkil olunmuşdur:
Sellülozun molekul kütləsi 50000 – 500000 arasında dəyişir. Nişasta və qlükogendən fərqli olaraq sellüloz hətta qatılaşdırıldıqda belə su ilə hidroliz olunmur və yoda təsir etmir. O yalnız fermentlərin təsiri ilə hidroliz olunduqda sellüloz adlanan polisaxarid əmələ gətirir. Sellüloz molekulu bir-birilə 1-4 – qlikozid rabitəsilə birləşmiş qlükopiranoz formalı monomerlərdən təşkil olunmuşdur. Sellülozun hidrolizindən qlükoza alınır. Aralıq məhsul kimi sellobiozaya rast gəlinir. Sellüloz nişastadan halqa ilə xətti xarakterdə olan zəncirin arasında olan β-konfiqurasiya əlaqəsi ilə fərqlənir. Sellüloza mikrofibrillər şəklində bitki hüceyrələri divarının əsas quruluş materialı sayılır. Sellüloza müxtəlif kimyəvi təsirlərə çox davamlıdır. Yalnız Şvesyser reaktivində (mis-ammonyak kompleksi) həll olur. Qlükozanın ayrı-ayrı qalıqlarının stereokimyası və xaricdən budaqlanmamış uzun zəncirdəki təkcə yerləşmiş OH qrupunun hesabına hidrogen əlaqəsinin yaranması üçün ideal şərait yaranmışdır. Nəticədə cod suda həllolmayan lif materialı alınır. Bu isə hüceyrə divarının qurulması üçün ideal haldır. β-Əlaqəli sellüloz insan orqanizmində fermentlər tərəfindən hidroliz olunmadığı üçün qida kimi istifadə olunmur. Lakin gövşəyən heyvanların mədəsində sellülaza fermenti olduğuna görə, onlar sellülozu qida komponenti kimi istifadə edirlər. Sellüloza Sveyser reaktivində, sink-xloridin qatı məhlulunda və qatı sulfat turşusunda həll olur. Sellüloz molekulunda yerləşən üc hidroksil qrupundan etil efiri, nitrosellüloz, ksantogenatsellüloz, asetilsellüloz almaq olur.
Sellüloza tam nitrolaşdırıldıqda tüstüsüz barıt deyilən partlayıcı piroksilin alınır. Asetilsellülozun mühüm əhəmiyyəti vardır. O nitrosellüloz kimi odadavamlı maddədir. Asetilsellülozdan örtüklər, süni ipək və kino lentləri hazırlanır. Qlükozanın alınmasında və etil spirtinin qıcqırdılmasında sellülozdan geniş istifadə olunur.
Ədəbiyyat
- N. M. Yusifov, K. Ş. Daşdəmirov. Bioloji kimya. Ali məktəblər üçün dərslik. Bakı 2012
- A.M. Məhərrəmov, M.Ə.Allahverdiyev. Həyat fəaliyyətinin kimyəvi əsasları. Bakı: «Bakı Dövlət Universiteti» nəşriyyatı, 2009.
- http://elibrary.bsu.az 2017-07-21 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Selluloza bitki aleminde en genis yayilmis homopolisaxariddir Karbon birlesmelerinin yaridan coxunu selluloza teskil edir Bu en cox ketanda 80 90 cetenede samanda bitkilerin oduncaginda 40 50 ve pambigin lifinde 90 98 olur Kimyevi dusturu asagida C6H10O5 n Bitkiler ilde 1011 ona yaxin selluloza sintez edir Bitkilerde selluloza basqa karbohidratlarala hemiselluloza liqinin ve s birlikde olur Selluloza hidroliz edilerken D qlukozanin b formasi emele gelir Sellulozanin molekul kutlesi 10 20 milyon arasinda deyisir qlukoza qaliqlarinin miqdari 3000 den 10 000 e qeder olur ve zencirvari saxelenir Qlukoza qaliqlari biri digeri ile birinci ve dorduncu karbonlar arasinda b 1 4 qlukozid rabiteleri hesabina birlesir Tebietde selluloz en genis yayilmis maddedir Bitkilerin huceyreleri ondan qurulmusdur Pambiq suzgec kagizi 90 sellulozdan ibaretdir Oduncagin terkibi esasen selluloz ve liqninden teskil olunmusdur selluloza Sellulozun molekul kutlesi 50000 500000 arasinda deyisir Nisasta ve qlukogenden ferqli olaraq selluloz hetta qatilasdirildiqda bele su ile hidroliz olunmur ve yoda tesir etmir O yalniz fermentlerin tesiri ile hidroliz olunduqda selluloz adlanan polisaxarid emele getirir Selluloz molekulu bir birile 1 4 qlikozid rabitesile birlesmis qlukopiranoz formali monomerlerden teskil olunmusdur Sellulozun hidrolizinden qlukoza alinir Araliq mehsul kimi sellobiozaya rast gelinir Selluloz nisastadan halqa ile xetti xarakterde olan zencirin arasinda olan b konfiqurasiya elaqesi ile ferqlenir Selluloza mikrofibriller seklinde bitki huceyreleri divarinin esas qurulus materiali sayilir Selluloza muxtelif kimyevi tesirlere cox davamlidir Yalniz Svesyser reaktivinde mis ammonyak kompleksi hell olur Qlukozanin ayri ayri qaliqlarinin stereokimyasi ve xaricden budaqlanmamis uzun zencirdeki tekce yerlesmis OH qrupunun hesabina hidrogen elaqesinin yaranmasi ucun ideal serait yaranmisdir Neticede cod suda hellolmayan lif materiali alinir Bu ise huceyre divarinin qurulmasi ucun ideal haldir b Elaqeli selluloz insan orqanizminde fermentler terefinden hidroliz olunmadigi ucun qida kimi istifade olunmur Lakin govseyen heyvanlarin medesinde sellulaza fermenti olduguna gore onlar sellulozu qida komponenti kimi istifade edirler Selluloza Sveyser reaktivinde sink xloridin qati mehlulunda ve qati sulfat tursusunda hell olur Selluloz molekulunda yerlesen uc hidroksil qrupundan etil efiri nitroselluloz ksantogenatselluloz asetilselluloz almaq olur Selluloza tam nitrolasdirildiqda tustusuz barit deyilen partlayici piroksilin alinir Asetilsellulozun muhum ehemiyyeti vardir O nitroselluloz kimi odadavamli maddedir Asetilsellulozdan ortukler suni ipek ve kino lentleri hazirlanir Qlukozanin alinmasinda ve etil spirtinin qicqirdilmasinda sellulozdan genis istifade olunur EdebiyyatN M Yusifov K S Dasdemirov Bioloji kimya Ali mektebler ucun derslik Baki 2012 A M Meherremov M E Allahverdiyev Heyat fealiyyetinin kimyevi esaslari Baki Baki Dovlet Universiteti nesriyyati 2009 http elibrary bsu az 2017 07 21 at the Wayback Machine