Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalə . |
Says-Piko sazişi — Britaniya imperiyası ilə Fransa arasında Osmanlı imperiyası tabeliyində olan Yaxın Şərq ərazisində təsir dairələrinin bölüşdürülməsinə dair müqavilə.
| Says-Piko sazişi | |
|---|---|
 | |
| İmzalanma tarixi | 16 may 1916 |
| Tərəflər | Fransa, Birləşmiş Krallıq |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Müharibənin başlanmasından az sonra gələcək qənimətlərin bölünməsi haqda məsələ Antanta dövlətlərinin əsas müzakirə mövzusu oldu. 1914-cü ilin sentyabrın 5-də Rusiya,İngiltərə və Fransa arasında saziş bağlandı.Tərəflər aşağıdakı öhdəlikəri götürürdülər:
- Müharibə gedişində separat sülh bağlamamaq.
- Sülh şərtlərinin müzakirə edilməsi vaxtı çatdıqda müttəfiqlərlə razılaşmadan sülh şərtlərini irəli sürməmək.
1914-cü il sentyabrın 14-də səfirlər gələcək sülhün əsas məqamlarını müəyyən etdilər.Bu proqramda alman imperiyasının və onun müttəfiqlərinin darmadağın edilməsi nəzərdə tutulurdu.Onun məzmunu aşağıdakılardan ibarət idi.
- Nemanın aşağı hissəsinin,Şərqi Qalisiyanın Rusiyaya birləşdirilməsi.Ponanın,Sileziyanın və Qərbi Qalisiyanın qatılması.
- Elzas-Lotaringiyanın Fransaya qaytarılması,Reyn vilayətinin bir hissəsinin və Palatinatın ona keçməsi.
- Alman ərazisi hesabına belçikanın xeyli genişləndirilməsi
- Şlezviq-Qolşteynin Daniyaya qaytarılması
- Hannovar krallığının bərpa edilməsi
- Avstriya-Macarıstanın 3 müstəqil monarxiyaya-Avstriya,Çexiya və Macarıstan monarxiyalarına bölünməsi.
- Bosniyanın,Hersoqovinanın,Dalmasiyanın və Şimali Albaniyanın Serbiyaya verilməsi.
- Serb Makedoniyası hesabına Bolqarıstanın mükafatlandırılması və Cənubi Albaniyanın Yunanıstana birləşdirilməsi.
- Valonanın İtaliyaya verilməsi.
- Alman müstəmləkələrinin İngiltərə,Fransa və Yaponiya arasında bölüşdürülməsi.
- Müharibə xərcinin ödənilməsi.
Antanta dövlətlərinin işğalçılıq planlarından biri də Türkiyənin Asiya hissəsinin bölüşdürülməsi idi.Müttəfiqlər axtarmaq uğrunda mübarizə aparan böyük dövlətlərin daxilində də rəqabət gedirdi.Bu Antanta dövlətlərinə də aid idi.Boğazlar ətrafında cərəyan etmiş mübarizə 1914-1915ci illərdə də davam etmişdi.
Uzun və mürəkkəb danışıqlardan sonra onlar Türkiyənin bölüşdürülməsi məsələsində müəyyən razılığa gəlmişdilər.İngilislər tərəfindən danışıqlarda Sayks,fransızlar tərəfində Piko iştirak edirdilər.Onların danışıqlarının nəticəsi 1916cı il martın 9da Rusiya hökumətinə bildirildi.O,osmanlı imperiyasının,xalis Türkiyə vilayətləri də daxil olmaqla,böyük hissəsinin işğğal edilməsi planı idi.Sazanovu İngiltərənin,Fransanın və Rusiyanın gələcək malikanələri arasında bufer dövlətinin olmaması heç də razı salmırdı.Yeni danışıqlar başladı.Razılığa gəlindi.Aprelin 26da Fransa-Rusiya sazişi imzalandı.Sonra İngiltərə də ona qoşuldu.Həmin məsələ üzrə mayın 9 və 16da ingilis-fransız sazişi imzalandı.Son 2 sənəd tarixə Says-Piko sazişi kimi düşdü.
Bu sazişə görə fransa Suriya,Lubnan,Kilikiya və Mosul bölgələrini,İngiltərə Urdini,İrakı,Şimali Fələstini aldılar.Fələstinin qalan hissəsində beynəlxalq nəzarət rejimi müəyyən edildi və orada gələcəkdə müəyyən 1 ərəb dövlətinin yaradılacağı nəzərdə tutulurdu.
Bu saziş İngiltərənin ikiüzlü siyasət yeritməsini sübüt etdi.İngiltərə Osmanlı dövlətinə qarşı müharibə vəziyyətini saxlamaq və bununla ərəbləri öz tərəfinə çəkmək məqsədilə Məkkə şərifi Hüseyn ilə Misirdəki İngilis Ali komissarı Mak-Maqon arasında bölünmüş torpaqlarda ərəb krallığı yaradılması haqda saziş bağlanmasını təşkil etmişdi.
İngiltərə Bağdadla birlikdə Mosul istisna olmaqla,Mesopotamiyanı aldı.Ərəbistan yarımadasının böyük hissəsi ingilis təsir dairəsi hesab olundu.Fələstində beynəlxalq nəzarət yaradıldı.Xayfa və Akka limanları İngiltərəyə verildi.
Fransa Suriyanı,Livanı,Kiçik Ermənistanı,Kilikiyyanı,Kürdüstanın böyük hissəsini,hətta Şərqi Anadolunun 1 hissəsini aldı.Ərəbistanın Nadejda sərhədindən şimala yerləşmiş hissəsi və Mosul vilayəti Fransanın təsir dairəsinə verildi.
Rusiyaya Trapezund,Ərzurum,Bayazet,Van və Bitlis,Kürdüstanın 1 hissəsi,Trapezunddan qərbə doğru Qara dənizin sahillərinə qədər olan hissə çatdı.İtaliyanın payı hələ müəyyən edilməmişdi.Çünki o,hələ Almaniyaya müharibə elan etməmişdi.Nəhayət,1916cı ilin avqustunda o belə addımı atdı.Ona Adaliya,Koni,Aydın və Smirnə daxil olmaqla Cənub və Cənubi qərbi Anadolunun böyük hissəsi ayrıldı.Türkiyədə yalnız Mərkəzi və Şimali-şərqi Anadolu qaldı.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Says Piko sazisi Britaniya imperiyasi ile Fransa arasinda Osmanli imperiyasi tabeliyinde olan Yaxin Serq erazisinde tesir dairelerinin bolusdurulmesine dair muqavile Says Piko sazisiImzalanma tarixi 16 may 1916Terefler Fransa Birlesmis Kralliq Vikianbarda elaqeli mediafayllar Muharibenin baslanmasindan az sonra gelecek qenimetlerin bolunmesi haqda mesele Antanta dovletlerinin esas muzakire movzusu oldu 1914 cu ilin sentyabrin 5 de Rusiya Ingiltere ve Fransa arasinda sazis baglandi Terefler asagidaki ohdelikeri gotururduler Muharibe gedisinde separat sulh baglamamaq Sulh sertlerinin muzakire edilmesi vaxti catdiqda muttefiqlerle razilasmadan sulh sertlerini ireli surmemek 1914 cu il sentyabrin 14 de sefirler gelecek sulhun esas meqamlarini mueyyen etdiler Bu proqramda alman imperiyasinin ve onun muttefiqlerinin darmadagin edilmesi nezerde tutulurdu Onun mezmunu asagidakilardan ibaret idi Nemanin asagi hissesinin Serqi Qalisiyanin Rusiyaya birlesdirilmesi Ponanin Sileziyanin ve Qerbi Qalisiyanin qatilmasi Elzas Lotaringiyanin Fransaya qaytarilmasi Reyn vilayetinin bir hissesinin ve Palatinatin ona kecmesi Alman erazisi hesabina belcikanin xeyli genislendirilmesi Slezviq Qolsteynin Daniyaya qaytarilmasi Hannovar kralliginin berpa edilmesi Avstriya Macaristanin 3 musteqil monarxiyaya Avstriya Cexiya ve Macaristan monarxiyalarina bolunmesi Bosniyanin Hersoqovinanin Dalmasiyanin ve Simali Albaniyanin Serbiyaya verilmesi Serb Makedoniyasi hesabina Bolqaristanin mukafatlandirilmasi ve Cenubi Albaniyanin Yunanistana birlesdirilmesi Valonanin Italiyaya verilmesi Alman mustemlekelerinin Ingiltere Fransa ve Yaponiya arasinda bolusdurulmesi Muharibe xercinin odenilmesi Antanta dovletlerinin isgalciliq planlarindan biri de Turkiyenin Asiya hissesinin bolusdurulmesi idi Muttefiqler axtarmaq ugrunda mubarize aparan boyuk dovletlerin daxilinde de reqabet gedirdi Bu Antanta dovletlerine de aid idi Bogazlar etrafinda cereyan etmis mubarize 1914 1915ci illerde de davam etmisdi Uzun ve murekkeb danisiqlardan sonra onlar Turkiyenin bolusdurulmesi meselesinde mueyyen raziliga gelmisdiler Ingilisler terefinden danisiqlarda Sayks fransizlar terefinde Piko istirak edirdiler Onlarin danisiqlarinin neticesi 1916ci il martin 9da Rusiya hokumetine bildirildi O osmanli imperiyasinin xalis Turkiye vilayetleri de daxil olmaqla boyuk hissesinin isggal edilmesi plani idi Sazanovu Ingilterenin Fransanin ve Rusiyanin gelecek malikaneleri arasinda bufer dovletinin olmamasi hec de razi salmirdi Yeni danisiqlar basladi Raziliga gelindi Aprelin 26da Fransa Rusiya sazisi imzalandi Sonra Ingiltere de ona qosuldu Hemin mesele uzre mayin 9 ve 16da ingilis fransiz sazisi imzalandi Son 2 sened tarixe Says Piko sazisi kimi dusdu Bu sazise gore fransa Suriya Lubnan Kilikiya ve Mosul bolgelerini Ingiltere Urdini Iraki Simali Felestini aldilar Felestinin qalan hissesinde beynelxalq nezaret rejimi mueyyen edildi ve orada gelecekde mueyyen 1 ereb dovletinin yaradilacagi nezerde tutulurdu Bu sazis Ingilterenin ikiuzlu siyaset yeritmesini subut etdi Ingiltere Osmanli dovletine qarsi muharibe veziyyetini saxlamaq ve bununla erebleri oz terefine cekmek meqsedile Mekke serifi Huseyn ile Misirdeki Ingilis Ali komissari Mak Maqon arasinda bolunmus torpaqlarda ereb kralligi yaradilmasi haqda sazis baglanmasini teskil etmisdi Ingiltere Bagdadla birlikde Mosul istisna olmaqla Mesopotamiyani aldi Erebistan yarimadasinin boyuk hissesi ingilis tesir dairesi hesab olundu Felestinde beynelxalq nezaret yaradildi Xayfa ve Akka limanlari Ingiltereye verildi Fransa Suriyani Livani Kicik Ermenistani Kilikiyyani Kurdustanin boyuk hissesini hetta Serqi Anadolunun 1 hissesini aldi Erebistanin Nadejda serhedinden simala yerlesmis hissesi ve Mosul vilayeti Fransanin tesir dairesine verildi Rusiyaya Trapezund Erzurum Bayazet Van ve Bitlis Kurdustanin 1 hissesi Trapezunddan qerbe dogru Qara denizin sahillerine qeder olan hisse catdi Italiyanin payi hele mueyyen edilmemisdi Cunki o hele Almaniyaya muharibe elan etmemisdi Nehayet 1916ci ilin avqustunda o bele addimi atdi Ona Adaliya Koni Aydin ve Smirne daxil olmaqla Cenub ve Cenubi qerbi Anadolunun boyuk hissesi ayrildi Turkiyede yalniz Merkezi ve Simali serqi Anadolu qaldi