Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Saray Bərkə — bu orta əsr şəhəri mənbə və məxəzlərdə həm də Saray əl-Cədid, Şəhr əl-Cədid əl Məhrusə, Orda əl-Cədid kimi də çəkilir. Qızıl Orda imperiyasının paytaxtı olmuşdur.
Tarixi
Saray Bərkənin xarabalıqları Volqoqrad vilayətinin Lenin rayonuna daxil olan Tsarev kəndi (Aktoba çayı üzərində) ərazisindədir. Şəhəri 1260-cı ildə Qızıl Orda xanı Bərkə xan (1256-1266)saldırmışdı.
Batı xan öldüyü il, hakimiyyətə Batı xanın qardaşı Bərkə (və ya Bərkay, Bərkə Oğul) keçir. Bərkə müsəlman idi; tarixdə ilk müsəlman Qızıl Orda hökmdarı olaraq düşən Bərkə xan islamiyyəti hələ qardaşı oğulları zamanında qəbul etmişdi. Bərkə xanın İdil kənarında geniş düzənlikdə saldırdığı Saray Bərkə şəhəri geniş küçələri, böyük və dolu bazarları olan möhtəşəm bir şəhər idi.
Həqiqətən vaxtilə Sarayda olan səyyahların göstərdiyi kimi XIV əsrin I yarısında şəhər özünün tərəqqi dövrünü yaşamaqda idi. Belə ki, 1333-cü ildə Saray Bərkədə olmuş İbn Bəttutə Saraydan böyük (səyyahın qeydinə görə onun ətrafını atla bir günə dolanmaq olarmış) abad şəhər kimi bəhs edərək burada bir çox xalqların — monqollar, aslar, qıpçaqlar, çərkəzlər, ruslar və başqalarının yaşadıqlarını göstərir.
Saray Bərkədə Cuci ulusu xanlarının sikkələri (bunlar elm aləmində Cuci sikkələri adı ilə məşhurdur) kəsilirdi. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, bu nümunələrdən Azərbaycan ərazisində də tapılmışdır. Bu XIII-XIV əsrlərdə Qızıl Ordada kəsilən gümüş və mis sikkələr idi. Üstündə şir, ikibaşlı quş və tamğa – Cuci xanədanının tamğası "möhürü", digər üzündə xanın adı və zərb olunduğu yer və il göstərilirdi. Qızıl Ordanın süqutundan sonra XV əsrin ortalarına qədər Kazanda kəsilməkdə idi.
Öz qaynı Berdi bəyin (Berdi bəy məşhur Özbək xanın nəvəsidir) vasitəsilə Krıma, faktiki olaraq isə Qızıl Orda dövlətinin qərb hissəsinə hakimlik edən Mamay bütöv hakimiyyət uğrunda mübarizəyə başlarkən Saray əl Cədidi dəfələrlə ələ keçirib talamışdı. Nəhayət, Qızıl Orda xanları ilə ardıcıl müharibələrə girişən Əmir Teymur 1395-ci ildə Saray Bərkəni tamam dağıtdı.
Çarizmin Astarxanın fəthindən sonra aşağı Volqa əraziləri Rus dövlətinin tərkib hissəsinə çevrildi. Saray Bərkədə aparılmış arxeoloji qazıntılar nəticəsində külli miqdarda maddi mədəniyyət nümunələri və sikkələr tapılmışdır. Bu tapıntılardan biri də XIV əsrdə məhv edilən bu şəhərdən qazıntı nəticəsində ələ keçmiş bürünc qələm ucluğudur. Bununla da mədəniyyət aləmi məhz bu ərazidə yayılmış erkən metal perо ilə qarşılaşır. Qələm fayans mürəkkəb qabı ilə birlikdə Dövlət Ermitajına verilmişdir. Deməli, bütöv Avropada əgər belə qələm ucluğu yalnız XVIII əsrdən istifadə edilməyə başlanılmışsa da Volqaboyunda onunla xeyli əvvəl tanış olduqları məlum olur.
İstinadlar
- Греков Б. Д., Якубовский А. Ю.|заглавие = Золотая Орда и её падение|ссылка = http://krotov.info/lib_sec/04_g/gre/grekov_01.htm%7Cстраницы 2016-03-05 at the Wayback Machine =
- İslam Ansiklopedisi, 5 c, s.506
- Очерки по истории Волгоградская края, Волгоград, 1974, с.32
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Saray Berke bu orta esr seheri menbe ve mexezlerde hem de Saray el Cedid Sehr el Cedid el Mehruse Orda el Cedid kimi de cekilir Qizil Orda imperiyasinin paytaxti olmusdur TarixiSaray Berkenin xarabaliqlari Volqoqrad vilayetinin Lenin rayonuna daxil olan Tsarev kendi Aktoba cayi uzerinde erazisindedir Seheri 1260 ci ilde Qizil Orda xani Berke xan 1256 1266 saldirmisdi Bati xan olduyu il hakimiyyete Bati xanin qardasi Berke ve ya Berkay Berke Ogul kecir Berke muselman idi tarixde ilk muselman Qizil Orda hokmdari olaraq dusen Berke xan islamiyyeti hele qardasi ogullari zamaninda qebul etmisdi Berke xanin Idil kenarinda genis duzenlikde saldirdigi Saray Berke seheri genis kuceleri boyuk ve dolu bazarlari olan mohtesem bir seher idi Heqiqeten vaxtile Sarayda olan seyyahlarin gosterdiyi kimi XIV esrin I yarisinda seher ozunun tereqqi dovrunu yasamaqda idi Bele ki 1333 cu ilde Saray Berkede olmus Ibn Bettute Saraydan boyuk seyyahin qeydine gore onun etrafini atla bir gune dolanmaq olarmis abad seher kimi behs ederek burada bir cox xalqlarin monqollar aslar qipcaqlar cerkezler ruslar ve basqalarinin yasadiqlarini gosterir Saray Berkede Cuci ulusu xanlarinin sikkeleri bunlar elm aleminde Cuci sikkeleri adi ile meshurdur kesilirdi Yeri gelmisken qeyd edek ki bu numunelerden Azerbaycan erazisinde de tapilmisdir Bu XIII XIV esrlerde Qizil Ordada kesilen gumus ve mis sikkeler idi Ustunde sir ikibasli qus ve tamga Cuci xanedaninin tamgasi mohuru diger uzunde xanin adi ve zerb olundugu yer ve il gosterilirdi Qizil Ordanin suqutundan sonra XV esrin ortalarina qeder Kazanda kesilmekde idi Oz qayni Berdi beyin Berdi bey meshur Ozbek xanin nevesidir vasitesile Krima faktiki olaraq ise Qizil Orda dovletinin qerb hissesine hakimlik eden Mamay butov hakimiyyet ugrunda mubarizeye baslarken Saray el Cedidi defelerle ele kecirib talamisdi Nehayet Qizil Orda xanlari ile ardicil muharibelere girisen Emir Teymur 1395 ci ilde Saray Berkeni tamam dagitdi Carizmin Astarxanin fethinden sonra asagi Volqa erazileri Rus dovletinin terkib hissesine cevrildi Saray Berkede aparilmis arxeoloji qazintilar neticesinde kulli miqdarda maddi medeniyyet numuneleri ve sikkeler tapilmisdir Bu tapintilardan biri de XIV esrde mehv edilen bu seherden qazinti neticesinde ele kecmis burunc qelem uclugudur Bununla da medeniyyet alemi mehz bu erazide yayilmis erken metal pero ile qarsilasir Qelem fayans murekkeb qabi ile birlikde Dovlet Ermitajina verilmisdir Demeli butov Avropada eger bele qelem uclugu yalniz XVIII esrden istifade edilmeye baslanilmissa da Volqaboyunda onunla xeyli evvel tanis olduqlari melum olur IstinadlarGrekov B D Yakubovskij A Yu zaglavie Zolotaya Orda i eyo padenie ssylka http krotov info lib sec 04 g gre grekov 01 htm 7Cstranicy 2016 03 05 at the Wayback Machine Islam Ansiklopedisi 5 c s 506 Ocherki po istorii Volgogradskaya kraya Volgograd 1974 s 32Hemcinin bax