Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Saqqız ağacı (lat. Pistacia lentiscus) — hazırda tibb, yeyinti sənayesi kimi sahələrdə aktiv istifadə edilən, Herodot və Hipokrat dövlərindən məşhur olan ağac.
| Saqqız ağacı | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: ???: Saqqız ağacı | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Tarixi
Damla saqqızı, tarixinin izləri çox qədim zamanlara dayanan və hazırda tibb, yeyinti sənayesi kimi sahələrdə aktiv istifadə edilən, Heredot və Hipokrat dövlərindən məşhur olan təbii bir möcüzədir. Türkiyəli məşhur botanikaçı professor Əkrəm Sezikiz sözlərinə görə Dioskolidis miladdan sonra ikinci əsrdə Anadolunu gəzərək Materiya Medika kitabını yazan tanınmış bir həkim-əczaçıdır. Müəllif əsərində saqqızın həzmi asanlaşdırmasının yanında dişlər üçün də faydalı olduğunu qeyd etmişdir. Anadolulu bir həkim-əczaçıdır. Berqamada dünyaya gəlib, orda işləyib və qərbdə tibbin atası olaraq tanınır. Galenos müxtəlif qərb səyyahlarının da saqqızın madə-bağırsaq xəstəliklərinin, qara ciyər iltihablanmasının müalicəsində istifadə etdiklərini, saqqız çeynəməyin vəya dərman şəklində qəbul etmənin, qusmanın qarşısını almaqda, iştaha açıcı, həzmi asanlaşdırıcı, mədə xəstəliklərində və xüsusən də mədə ağrılarının aradan qaldırılması üçün istifadə edildiyini qeyd etmişdir. Damla saqqızı elmi adı pistasya lentiskus varietekia olan ağacın gövdələrinə açılan yaralardan axıb quruyan maddədir. Bu ağac Egey dənizi ətrafında yetişməklə birlikdə xüsusən də burda yerləşən Saqqız adasında yetişdirilərək saqqız istehsalında istifadə edilir. Uzun müddət saqqız ticarəti ilə məşğul olan bu ada Qanuni tərəfindən 1556-cı ildə fəth edildikdən sonra Osmanlı bu ağacı yetişdirən 21 ailəni himayəsinə almışdır. Saqqızın xoş ətrin onun cəmi 1-2%-ni əmələ gətirən uçucu yağa borcludur. Bu uçucu yağda alfa-pinen və nirsen adlanan maddələr yüksək miqdarda olduğu üçün ətrin yaranmasına səbəb olur. Qatı tərkibini isə müxtəlif quruluşa malik triterpenlərin qarışığı meydana gətirir. 1996-2005-ci illər arasında aparılan elmi tədqiqatlar zamanı saqqızın bakteriyaların çoxalmasının qarşısını aldığı müşahidə edilmişdir.1996-2005-ci illərdə edilən müxtəlif araşdırmalarda saqqızın bakteriyaların çoxalmasını dayandırma təsirinin mövcud olduğu müəyyən edilmişdir. Mədə və duodemum xorasi müalicəsində faydalı olabiləcəyini göstərən ilk araşdırmalar 1984-1986-ci illərdə, daha sonra 2000-ci illərdə xoranın ən əhəmiyyətli faktoru olan helikobakter pilorinin artımını dayandırdığı və peptik xorada təsirli olduğunu araşdırmalarda görürük. Hamımızın müəllimi və professor Turhan Baytop 1967-ci ilin mart-dekabr aylarında Çeşmə ətrafında bir elmi gəzinti edir və Çeşmədə Çiftlikköyü yaxınlarında çox yaşlı saqqız ağaclarının olduğunu müəyyən edir. Bu təsbitlərini 1968-ci ildə Türkiyədə saqqız əldə etmək imkanları adlı bir məqalə ilə nəşr edir.
Yetişdirildiyi bölgələr
Dünyada saqqız ağaclarının ən verimli olduğu bölgələrdən biri Çeşmə bölgəsidir, və bu bölgədə ağac sayını artırmaq üçün böyük çalışmalar davam edir. Çeşmə kənd təsərrüfatı rəhbərliyində çalışan Ziraat mühəndisi Ahmet Keçici Alaçatı da ənənəvi yöntəmlərlə saqqız ağacını artırmaq mövzusunda önəmli çalışmalar həyata keçirir. Bu çalışmaların məqsədi isə ağacların verimliliyini qaranti altına almaqdır. Çeşmə bölgəsində saqqız ağacları olduqca azdır, yerləşmə sahələri çoxalmağa başladıqca əldə olanların qorunması vacib olduğu düşünülür. Çeşmədə saqqız ağacları 4 nöqtədə qorunma altına alındı. Bunlardan ən böyüyü Alaçatı bələdiyyəsinə aid saqqızlıqdır. Təxmini 125 ədəd saqqız ağacı var.Bunların ətrafı tellərlə bağlandı. Giriş və çıxışa qadağa qoyuldu, sulaması, gübrələnməsi, baxımı və hər növ ehtiyacları təmin edildi. Qorunmasının səbəbi insanların istədiyi kimi istifadə etməsi, sərbəstcə kəsməsi, dolayısı ilə mövcud ağacları da yox etmələrinə qarşı almış olunan bir önləmdir.
Yetişdirilmə üsulları
Saqqız ağacının ən verimli dövrü 10 yaşı ilə 70 yaşı arasıdır. Və düzənli olaraq baxıldığı zaman hər il 1 və ya 1,5 kq saqqız əldə etmək olar. Saqqız adasında ənənəvi olaraq 2 metodla saqqız ağacı istehsal edilir. Bunlardan birincisi, “calaq” metodu, yəni ana bitkidən bitkinin budağını ayırmadan o budağı bir tüpə və çini qaba və ya plastik bidona keçirərək, düzənli olaraq sulama zamanı təxmini 1 il zaman zərfində yeni bir fidan əldə etmiş olunur. İkinci metod “odun çəliyi” dediyimiz təxmini 20-30 sm boyunda köhnə budaq (2 illik və ya daha yaşlı budaq olması vacibdir, çünki onların sinir ucları var) götürürük. Bu budaqları 20-40 sm düzbucaqlı şəklində çuxura 2 ədəd olacaq şəkildə əkirik. Bunların üzərinə daha tez köklənməsini həyata keçirmək üçün torf səpirik. Və çuxurumuzu bağlayırıq. Təxmini 2-3 ay ərzində fidanımızın yaşıllaşdığını görəcəyik. Adada da bu şəkildə tətbiq edilir. Bu iki metodun xaricində “toxuma mədəniyyəti” və “peyvənd” metodlarından da istifadə edilir. Ün Yede Orhon Güven saqqız ağacını aid olduğu torpaqlarda deyil, öz məmləkətində yetişdirmək üzərə uzun sürəli araşdırmalar etmişdir. Və son dərəcə detallı bir çalışma ilə bu ağaclar üçün lazımlı mühiti əldə etmişdir. Ərazisində peyvənd çalışmaları edən Güvənin ən böyük hədəfi isə yabani saqqız peyvəndi ilə mədəni saqqız istehsal etməkdir.
İstifadə edildiyi sahələr
“Köhnənin həkimləri əsərlərində dərman tərkiblərində saqqıza yer veriblər. Hal-hazırda əsasən geniş yayılmış istifadə sahələri dondurma və şirniyyat sənayesində, içkilərin ətirləndirilməsində, xüsusən də saqqız “rikuri” və saqqız “arağı” emalatında, bundan başqa yunan mətbəxində bir çox yeməyin içində, ət yeməklərində belə damla saqqızından istifadə olduğunu bilirik. Bundan başqa, kosmetika sahəsində də geniş istifadə imkanları var, çünki saqqızın uçucu yağı həm dərini regenerasiyaedici, dərini qidalandırıcı və xüsusən də günəş şüalarının zərərli təsirlərinin qarşısını almaq xüsusiyyətlərinə malikdir.
Bundan başqa bəzi spesifik istifadə sahələri var; məsələn cərrahiyyədə cərrahi iplərin ya da yaraları tikən iplərin hazırlanmasından istifadə olunduğunu bilirik. Bu arada saqqızlı qəhvəni də unutmayaq. Son zamanlarda çox məhşurlaşıb”.
Ölkəmizdə uyğun şərait yaradıldığında, saqqızın vacib bir gəlir sahəsi olacağı aydındır, eyniylə Saqqız adasında olduğu kimi. İzmirdə yaşayan biznesmen Spiridione Sergio Saqqız adasını tez-tez ziyarət edir. Sergio Türkiyəyə saqqız məhsullarının sağlıqlı yollarla girişini təmin edən bir idxalatçıdır.
“Bizim tanışmağımız 1980-cı illərə dayanır, amma bu bir dostluq mərhələsi idi. Daha sonra Yunanıstan Avropa birliyinə girdikdən sonra Avropa birliyi damla saqqızı kimi vacib bir məhsulu distribütorlar vasitəsilə hər ölkəyə paylanmasını uyğun gördü, bunu təklif etdi. Növbə Türkiyəyə gəldikdə isə bu hadisə Nikonun qulağına çatdı. Birdən-birə bu şəkildə bir ortaqlıq başladı. Birinci ili əməlli başlı çətinliklərimiz oldu, 300 kq damla saqqızı ilə başladıq, çox mücadiləmiz oldu, amma çətin mərhələni keçdik.
Saqqız adasının mərkəzi xaric 52-i kəndi var. Bu 52 kənddən damla saqqızı yalnız adanın cənub-qərbindəki 12-13 kəndində mövcuddur. Ən keyfiyyətli damla saqqızı ən cənub, dənizə baxan tərəfindəki Menitadır, keyfiyyətləri də dənizə yaxınlığı ilə eyni mütənasiblikdə artır, çünki dəniz küləyini, cənub küləyini soyuq şəkildə alması lazımdır. Damla saqqızında torpaq quruluşu da vacibdir”.
Keçmişi sivilizasiya tarixi qədər qədim olan saqqız ağacının biçin vaxtıdır isti yay ayları. Göz alıcı aydınlıqda olan saqqız damlaları avqust ayınının sonlarında ağac altlarından yığılır və bir sonrakı mərhələyə hazırlanır. Bu müddətdə adanın küçələrində, qabı önlərində və dəniz kənarında saqqızın təmizlənməsi prosesini görmək mümkündür. Saqqız yad maddələrdən təmizlənir və qayğı ilə durulanıb qurudulur. Artıq bu təbiətin insanına şəfa, hüzur,ləzzət və dolanışıq qaynağı olaraq xidmət verməyə hazırdır.
“Bu dəniz suyu ilə yuma dəniz suyu duzlu olduğu üçün daha yüngül olan damla saqqızını daha üstə tutur. Və üstünə bir də mərmər tozu da qatırlar ki, kirliliyi daha tez aşağı alsın. Lakın bu təmizləmə mərhələsi 3-4 dəfə davam edir, səbəbi də ilk dəfə daha az mərmər tozu qatırlar ki, təmiz damla saqqızı yuxarıda qalsın, ilk təmizini almış olurlar. Daha çox mərmər tozu qatdıqlarında bu dəfə o kirlilər də dibdə qalırlar. Onları ikinci keyfiyyətdə məhsul olaraq alırlar. Ən son üçüncü məhsul qalır ki, o da saqqız yağı emalatı kimi yerlərdəistifadə edilir. Yəni, təkrar-təkrar yumalarının səbəbi də bunu 3 parti halında almalarıdır.
Damla saqqızının da öz aralarında ayrı-ayrı boyları var. Kiçik boylarda olanlar ilk göz yaşı olan damla saqqızıdır. Onlar daha bahalı olurlar. Çünki o havayla daha çox təmas etdiyi üçün suyunu itirir və itirdiyi su mütənasiblikdə də ətri daha çox olur. Digərləri orta ya da böyük olanlar isə eyni keyfiyyətdə damla saqqızlarıdır. Ələkdən keçər və tavada döyülərək istifadə edilir və tavada döyülmələri asan olsun deyə orta olanlar seçilirlər. İstifadə məqsədlərinə görə fabriklərdə qaynadaraq, əritərək istifadə edənlər daha ucuz olduğu üçün böyükləri seçərlər.
Damla saqqızından sonra Saqqız adasının digər məhsullarına da daxil olmağa başladıq. Damla saqqızı mürəbbələri, kosmetika məhsulları -bu tip məhsullara daxil olduqdan sonra Türkiyədə özümüz emal etməyə başladıq. Damla saqqızının lokumundan tutmuş, qəhvəsi, halvası deyərkən kosmetika məhsullarına, sabunlara daxil olduq. Beleliklə, məhsullar çoxaldıqca damla saqqızının satışı da artmağa başladı. Əvvəlki 300 kq-lar 10 tonlara qədər artdı. Bunların daxilində fabrikləri ola bilər, istehsalçı kəsim ola bilər, topdan satıcıları var,pərakəndəçiləri var, şiriniyyatçı qrupu var, ədviyyatçı qrupu var, yəni əhatə dairəsi çox genişdir. Daxil ola bilmədiyimiz çox sahə var, son alınan qərarlarla bu təbi məhsulların apteklərdə satılması planlaşdırılır. O sahə də gələcəkdə açılacaq. Koperativ bəzi malları analizdən keçirdikdən sonra qəbul etmirlər. Daha çox məhsul almaq üçün bunların kökünə gübrəverilir, təmizlik mərhələsindədə toksid istifadə edirlər. Bu məhsul onsuz da koperativə daxil ola bilmir.
Saqqız istehlakının son illərdə artdığıını söyləmək mümkündür. Türklər saqqız adası ilə həmişə əlaqəli olublar. Amma təəssüflər olsun ki bazarda rəqib məhsul kateqoriyası altında çox keyfiyyətsiz məhsullar istehlakçılara təqdim edilir. Damla saqqızı əsrlər boyunca müxtəlif mətbəxlərdə də öz yerini almışdır. Saqqız adasındakı məşhur aşpaz Geny Linos müştərilərə təklif etdiyi bir çox dadlı yeməyə saqqız əlavə etdiyini bildirib. Saqqız adası Türk və Yunan mədəniyyətini birləşdirən ortaq dəyərlərdən biridir.
Məlumat mənbəsi
- Tofiq Məmmədov, "Azərbaycan dendroflorası II cild", Bakı:-"Səda"-2015. 2019-11-17 at the Wayback Machine
İstinadlar
- Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 2. S. 1026.
- Ahmet Onay, Sakız Ağacı, İstanbul Yayıncılık, İstanbul-2016, s.299
- Ahmet Onay, Sakız Ağacı, İstanbul Yayıncılık, İstanbul-2016, s.298
- Ahmet Onay, Sakız Ağacı, İstanbul-2016, s-107
Xarici keçidlər
- Sakız Ağacı
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Saqqiz agaci lat Pistacia lentiscus hazirda tibb yeyinti senayesi kimi sahelerde aktiv istifade edilen Herodot ve Hipokrat dovlerinden meshur olan agac Saqqiz agaciElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad RosidsKlad Deste SabunagaciciceklilerFesile Sumaqkimiler Saqqiz agaciBeynelxalq elmi adiPistacia lentiscus L 1753Sekil axtarisiITIS 506468NCBI 371726EOL 595291TarixiDamla saqqizi tarixinin izleri cox qedim zamanlara dayanan ve hazirda tibb yeyinti senayesi kimi sahelerde aktiv istifade edilen Heredot ve Hipokrat dovlerinden meshur olan tebii bir mocuzedir Turkiyeli meshur botanikaci professor Ekrem Sezikiz sozlerine gore Dioskolidis miladdan sonra ikinci esrde Anadolunu gezerek Materiya Medika kitabini yazan taninmis bir hekim eczacidir Muellif eserinde saqqizin hezmi asanlasdirmasinin yaninda disler ucun de faydali oldugunu qeyd etmisdir Anadolulu bir hekim eczacidir Berqamada dunyaya gelib orda isleyib ve qerbde tibbin atasi olaraq taninir Galenos muxtelif qerb seyyahlarinin da saqqizin made bagirsaq xesteliklerinin qara ciyer iltihablanmasinin mualicesinde istifade etdiklerini saqqiz ceynemeyin veya derman seklinde qebul etmenin qusmanin qarsisini almaqda istaha acici hezmi asanlasdirici mede xesteliklerinde ve xususen de mede agrilarinin aradan qaldirilmasi ucun istifade edildiyini qeyd etmisdir Damla saqqizi elmi adi pistasya lentiskus varietekia olan agacin govdelerine acilan yaralardan axib quruyan maddedir Bu agac Egey denizi etrafinda yetismekle birlikde xususen de burda yerlesen Saqqiz adasinda yetisdirilerek saqqiz istehsalinda istifade edilir Uzun muddet saqqiz ticareti ile mesgul olan bu ada Qanuni terefinden 1556 ci ilde feth edildikden sonra Osmanli bu agaci yetisdiren 21 aileni himayesine almisdir Saqqizin xos etrin onun cemi 1 2 ni emele getiren ucucu yaga borcludur Bu ucucu yagda alfa pinen ve nirsen adlanan maddeler yuksek miqdarda oldugu ucun etrin yaranmasina sebeb olur Qati terkibini ise muxtelif qurulusa malik triterpenlerin qarisigi meydana getirir 1996 2005 ci iller arasinda aparilan elmi tedqiqatlar zamani saqqizin bakteriyalarin coxalmasinin qarsisini aldigi musahide edilmisdir 1996 2005 ci illerde edilen muxtelif arasdirmalarda saqqizin bakteriyalarin coxalmasini dayandirma tesirinin movcud oldugu mueyyen edilmisdir Mede ve duodemum xorasi mualicesinde faydali olabileceyini gosteren ilk arasdirmalar 1984 1986 ci illerde daha sonra 2000 ci illerde xoranin en ehemiyyetli faktoru olan helikobakter pilorinin artimini dayandirdigi ve peptik xorada tesirli oldugunu arasdirmalarda goruruk Hamimizin muellimi ve professor Turhan Baytop 1967 ci ilin mart dekabr aylarinda Cesme etrafinda bir elmi gezinti edir ve Cesmede Ciftlikkoyu yaxinlarinda cox yasli saqqiz agaclarinin oldugunu mueyyen edir Bu tesbitlerini 1968 ci ilde Turkiyede saqqiz elde etmek imkanlari adli bir meqale ile nesr edir Yetisdirildiyi bolgelerDunyada saqqiz agaclarinin en verimli oldugu bolgelerden biri Cesme bolgesidir ve bu bolgede agac sayini artirmaq ucun boyuk calismalar davam edir Cesme kend teserrufati rehberliyinde calisan Ziraat muhendisi Ahmet Kecici Alacati da enenevi yontemlerle saqqiz agacini artirmaq movzusunda onemli calismalar heyata kecirir Bu calismalarin meqsedi ise agaclarin verimliliyini qaranti altina almaqdir Cesme bolgesinde saqqiz agaclari olduqca azdir yerlesme saheleri coxalmaga basladiqca elde olanlarin qorunmasi vacib oldugu dusunulur Cesmede saqqiz agaclari 4 noqtede qorunma altina alindi Bunlardan en boyuyu Alacati belediyyesine aid saqqizliqdir Texmini 125 eded saqqiz agaci var Bunlarin etrafi tellerle baglandi Giris ve cixisa qadaga qoyuldu sulamasi gubrelenmesi baximi ve her nov ehtiyaclari temin edildi Qorunmasinin sebebi insanlarin istediyi kimi istifade etmesi serbestce kesmesi dolayisi ile movcud agaclari da yox etmelerine qarsi almis olunan bir onlemdir Yetisdirilme usullariSaqqiz agacinin en verimli dovru 10 yasi ile 70 yasi arasidir Ve duzenli olaraq baxildigi zaman her il 1 ve ya 1 5 kq saqqiz elde etmek olar Saqqiz adasinda enenevi olaraq 2 metodla saqqiz agaci istehsal edilir Bunlardan birincisi calaq metodu yeni ana bitkiden bitkinin budagini ayirmadan o budagi bir tupe ve cini qaba ve ya plastik bidona kecirerek duzenli olaraq sulama zamani texmini 1 il zaman zerfinde yeni bir fidan elde etmis olunur Ikinci metod odun celiyi dediyimiz texmini 20 30 sm boyunda kohne budaq 2 illik ve ya daha yasli budaq olmasi vacibdir cunki onlarin sinir uclari var gotururuk Bu budaqlari 20 40 sm duzbucaqli seklinde cuxura 2 eded olacaq sekilde ekirik Bunlarin uzerine daha tez koklenmesini heyata kecirmek ucun torf sepirik Ve cuxurumuzu baglayiriq Texmini 2 3 ay erzinde fidanimizin yasillasdigini goreceyik Adada da bu sekilde tetbiq edilir Bu iki metodun xaricinde toxuma medeniyyeti ve peyvend metodlarindan da istifade edilir Un Yede Orhon Guven saqqiz agacini aid oldugu torpaqlarda deyil oz memleketinde yetisdirmek uzere uzun sureli arasdirmalar etmisdir Ve son derece detalli bir calisma ile bu agaclar ucun lazimli muhiti elde etmisdir Erazisinde peyvend calismalari eden Guvenin en boyuk hedefi ise yabani saqqiz peyvendi ile medeni saqqiz istehsal etmekdir Istifade edildiyi saheler Kohnenin hekimleri eserlerinde derman terkiblerinde saqqiza yer veribler Hal hazirda esasen genis yayilmis istifade saheleri dondurma ve sirniyyat senayesinde ickilerin etirlendirilmesinde xususen de saqqiz rikuri ve saqqiz aragi emalatinda bundan basqa yunan metbexinde bir cox yemeyin icinde et yemeklerinde bele damla saqqizindan istifade oldugunu bilirik Bundan basqa kosmetika sahesinde de genis istifade imkanlari var cunki saqqizin ucucu yagi hem derini regenerasiyaedici derini qidalandirici ve xususen de gunes sualarinin zererli tesirlerinin qarsisini almaq xususiyyetlerine malikdir Bundan basqa bezi spesifik istifade saheleri var meselen cerrahiyyede cerrahi iplerin ya da yaralari tiken iplerin hazirlanmasindan istifade olundugunu bilirik Bu arada saqqizli qehveni de unutmayaq Son zamanlarda cox mehsurlasib Olkemizde uygun serait yaradildiginda saqqizin vacib bir gelir sahesi olacagi aydindir eyniyle Saqqiz adasinda oldugu kimi Izmirde yasayan biznesmen Spiridione Sergio Saqqiz adasini tez tez ziyaret edir Sergio Turkiyeye saqqiz mehsullarinin sagliqli yollarla girisini temin eden bir idxalatcidir Bizim tanismagimiz 1980 ci illere dayanir amma bu bir dostluq merhelesi idi Daha sonra Yunanistan Avropa birliyine girdikden sonra Avropa birliyi damla saqqizi kimi vacib bir mehsulu distributorlar vasitesile her olkeye paylanmasini uygun gordu bunu teklif etdi Novbe Turkiyeye geldikde ise bu hadise Nikonun qulagina catdi Birden bire bu sekilde bir ortaqliq basladi Birinci ili emelli basli cetinliklerimiz oldu 300 kq damla saqqizi ile basladiq cox mucadilemiz oldu amma cetin merheleni kecdik Saqqiz adasinin merkezi xaric 52 i kendi var Bu 52 kendden damla saqqizi yalniz adanin cenub qerbindeki 12 13 kendinde movcuddur En keyfiyyetli damla saqqizi en cenub denize baxan terefindeki Menitadir keyfiyyetleri de denize yaxinligi ile eyni mutenasiblikde artir cunki deniz kuleyini cenub kuleyini soyuq sekilde almasi lazimdir Damla saqqizinda torpaq qurulusu da vacibdir Kecmisi sivilizasiya tarixi qeder qedim olan saqqiz agacinin bicin vaxtidir isti yay aylari Goz alici aydinliqda olan saqqiz damlalari avqust ayininin sonlarinda agac altlarindan yigilir ve bir sonraki merheleye hazirlanir Bu muddetde adanin kucelerinde qabi onlerinde ve deniz kenarinda saqqizin temizlenmesi prosesini gormek mumkundur Saqqiz yad maddelerden temizlenir ve qaygi ile durulanib qurudulur Artiq bu tebietin insanina sefa huzur lezzet ve dolanisiq qaynagi olaraq xidmet vermeye hazirdir Bu deniz suyu ile yuma deniz suyu duzlu oldugu ucun daha yungul olan damla saqqizini daha uste tutur Ve ustune bir de mermer tozu da qatirlar ki kirliliyi daha tez asagi alsin Lakin bu temizleme merhelesi 3 4 defe davam edir sebebi de ilk defe daha az mermer tozu qatirlar ki temiz damla saqqizi yuxarida qalsin ilk temizini almis olurlar Daha cox mermer tozu qatdiqlarinda bu defe o kirliler de dibde qalirlar Onlari ikinci keyfiyyetde mehsul olaraq alirlar En son ucuncu mehsul qalir ki o da saqqiz yagi emalati kimi yerlerdeistifade edilir Yeni tekrar tekrar yumalarinin sebebi de bunu 3 parti halinda almalaridir Damla saqqizinin da oz aralarinda ayri ayri boylari var Kicik boylarda olanlar ilk goz yasi olan damla saqqizidir Onlar daha bahali olurlar Cunki o havayla daha cox temas etdiyi ucun suyunu itirir ve itirdiyi su mutenasiblikde de etri daha cox olur Digerleri orta ya da boyuk olanlar ise eyni keyfiyyetde damla saqqizlaridir Elekden kecer ve tavada doyulerek istifade edilir ve tavada doyulmeleri asan olsun deye orta olanlar secilirler Istifade meqsedlerine gore fabriklerde qaynadaraq eriterek istifade edenler daha ucuz oldugu ucun boyukleri secerler Damla saqqizindan sonra Saqqiz adasinin diger mehsullarina da daxil olmaga basladiq Damla saqqizi murebbeleri kosmetika mehsullari bu tip mehsullara daxil olduqdan sonra Turkiyede ozumuz emal etmeye basladiq Damla saqqizinin lokumundan tutmus qehvesi halvasi deyerken kosmetika mehsullarina sabunlara daxil olduq Belelikle mehsullar coxaldiqca damla saqqizinin satisi da artmaga basladi Evvelki 300 kq lar 10 tonlara qeder artdi Bunlarin daxilinde fabrikleri ola biler istehsalci kesim ola biler topdan saticilari var perakendecileri var siriniyyatci qrupu var edviyyatci qrupu var yeni ehate dairesi cox genisdir Daxil ola bilmediyimiz cox sahe var son alinan qerarlarla bu tebi mehsullarin apteklerde satilmasi planlasdirilir O sahe de gelecekde acilacaq Koperativ bezi mallari analizden kecirdikden sonra qebul etmirler Daha cox mehsul almaq ucun bunlarin kokune gubreverilir temizlik merhelesindede toksid istifade edirler Bu mehsul onsuz da koperative daxil ola bilmir Saqqiz istehlakinin son illerde artdigiini soylemek mumkundur Turkler saqqiz adasi ile hemise elaqeli olublar Amma teessufler olsun ki bazarda reqib mehsul kateqoriyasi altinda cox keyfiyyetsiz mehsullar istehlakcilara teqdim edilir Damla saqqizi esrler boyunca muxtelif metbexlerde de oz yerini almisdir Saqqiz adasindaki meshur aspaz Geny Linos musterilere teklif etdiyi bir cox dadli yemeye saqqiz elave etdiyini bildirib Saqqiz adasi Turk ve Yunan medeniyyetini birlesdiren ortaq deyerlerden biridir Melumat menbesiTofiq Memmedov Azerbaycan dendroflorasi II cild Baki Seda 2015 2019 11 17 at the Wayback MachineIstinadlarLinnaei C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 2 S 1026 Ahmet Onay Sakiz Agaci Istanbul Yayincilik Istanbul 2016 s 299 Ahmet Onay Sakiz Agaci Istanbul Yayincilik Istanbul 2016 s 298 Ahmet Onay Sakiz Agaci Istanbul 2016 s 107Xarici kecidlerSakiz Agaci