Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qərb ədəbiyyatının ilk qadın nümayəndələrindən olan Sapfo yazıçılığın hələ inkişaf etmədiyi, tarixçilərin hər şeydən əvvəl şəhərlərin və o zaman üçün güc sahibi olan kişilərin işləri ilə maraqlandığı bir dövrdə yaşadığı üçün onun haqqında bildiklərimizin çoxunu məhz öz şeirlərinə borcluyuq. Lakin bu, onun həyatı ilə bağlı çoxlu ziddiyyətli hekayələrin uydurulması üçün də şərait yaratmışdı.
| Sapfo | |
|---|---|
| q.yun. Σαπφώ | |
 | |
| Doğum tarixi | e. ə. VII əsr[…] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | təq. e.ə. 570[…] |
| Vəfat yeri |
|
| Həyat yoldaşı |
|
| Fəaliyyəti | şair, bəstəkar, müəllif, yazıçı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Sapfo eramızdan əvvəl 630-cu ildə Lesbos adasındakı Eresosda doğulmuş və ömrünün böyük bir hissəsini adanın paytaxtı Mytilene’də keçirmişdi. Yunan lirik şairi olan Sapfo yazı üslubunun gözəlliyi ilə bütün əsrlərdə hamını özünə heyran etmişdi. Sapfo tarix boyu ən böyük qadın şairlərdən biri hesab olunur. Onun yaradıcılığı həm məhsuldar, həm də o dövrün təməlqoyma xarakterini daşıyaraq onun yolunu davam edən minlərlə başqa şair üçün nümunə olmuşdu.
Müasir dövrdə onun adı və doğulduğu yer həmcinslərini, yəni qadınları sevən qadınların adı ilə eyniləşmişdir. Bu gün də Sapfo çoxları üçün qadın homoseksuallığının bir simvolu sayılır. Bəzi mənbələrdə ümumi “lezbiyan” ifadəsinin onun doğulduğu Lesbos adasının adından qaynaqlandığı deyilir. Başlanğıcda bir kişi və bir qadın arasında sevgini izah edən bu söz, Sapfonun dilimizə olan təsiri ilə günümüzdə iki qadın arasındakı romantik sevgini izah edən “saf” sözü kimi işlədilir.
Sapfonun seksuallığının onun əsərlərinin tarixçiliyi ilə iç-içə olduğu üçün və onun cinsi oriyentasiyasının queer tarixi tədqiqatları üçün önəmli olduğundan onun cinsəlliyi geniş müzakirə olunmuş və ümumiləşdirilmişdir. Halbuki, bu onun əsərlərinin araşdırılmasına və təhlil edilməsinə kölgə salmamışdır. Təxminlərə görə, Sapfonun şeiriyyatı 10000 sətirdən ibarət olub 9 böyük kitabda birləşdirilmişdi, lakin onlardan yalnız 650-si günümüzə qədər gəlib çatmışdır. Sapfo daha çox musiqi ilə müşayiət olunmaq üçün yazılmış lirik şeirləri ilə məşhurdur. Suda, həmçinin Sapfo epiqramları, elegiakları və iambiklərinə də aiddir ki, bu epiqramlardan yalnız üçü mövcuddur. Sudaya aid olan iambik və elegiak şeirlər kimi daha sonra ortaya çıxan Ellinizm şeirləri də Sapfodan ilhamlanılmışdır. Məhz bu şeirlərinə görə tarix boyu ona “Onuncu Musa” və “Şairə” kimi adlar verilmişdi. 1204-cü ildə baş verən “Dördüncü Səlib” yürüşündə Konstantinopol və onun ətrafı ərazilərinin, eləcə də İsgəndəriyyə kitabxanasının dini liderlər tərəfindən yandırılması ilə Sapfonun əsərlərinin əksəriyyəti məhv olmuşdu. Günümüzə tam şəkildə isə “Afroditaya baxış” və “Tithonus” adlı şeirləri çatıb. 1870-ci ildə aparılan bir qazıntıda arxeoloqların tabutlara doldurulmuş şeir parçalarını tapması ilə, bəşəriyyət daha çox Sapfo şeiri ilə tanış olmuş oldu. Lakin arxeoloqlar bu şeirlərin doxsan faizinin müasir dünyaya çatana qədər itirildiyinə inanır. Qalan nədir ki? -Bir bütöv şeir və bir çox fraqment. Bu da tərcümə üçün yalnız bir neçə əlverişli sətir olduğu, kontekst bəlli olmadıqda ümumi mənanın bir birindən kəskin fərqlənən fikirləri yarada biləcək yalnız bir sözdən asılı olduğu hallarda dildən- dilə tərcümədə, həm təhlil etməkdə, həm də ümumi mənanı başa düşməkdə müxtəlif çətinliklər yaradır.
Sapfonun həyatı haqqında əlimizdə çox az məlumat var. Ənənəvi olaraq, Sapfonun qızına Cleis adını verməyindən onun anasının adının da məhz Cleis olduğu təxmin edilir. Sapfonun atasının adı isə daha az dəqiqdir. Sapfonun heç bir şeirində açıq şəkildə adını çəkməməsi ehtimalları zəiflətsə də, qədim yazılardan atasının ən erkən və ən çox təsdiqlənmiş adı Scamandronymus’dur. “Ovidin qəhrəmanları” əsərində atasının o yeddi yaşında öldüyü qeyd olunur. Sapfonun öz adının Aeolin dialekti də daxil olmaqla, müxtəlif variantlarda yazılışı mövcuddur, öz şeirindən götürülmüş forma isə PSapfodur.
Sapfonun xarici görünüşünə dair heç bir etibarlı portret günümüzə çatmamışdır. Hal-hazırda mövcud olan nümunələr isə sənətkarların şəxsi təxəyyülləridir. “Tithonus” şeirində o, saçlarını ağ, əvvəllər isə melaina, yəni qara kimi təsvir etmişdi. İkinci əsrə aid olan ədəbi papirusda isə o “pantelos mikra”- tamamilə kiçik bir formada təsvir edilmişdi. Alcaeus onu bənövşəyi saçlı kimi göstərir ki, bu qara saçları təsvir etmək üçün ümumi Yunan şair üslubudur. Bəzi alimlər isə bu ənənəni etibarsız sayırlar.
Sapfonun 3 qardaşı olduğu təxmin edilir:Erigyius, Larichus və Charaxus. Athenaeus’a görə Sapfo tez-tez Larichusu ən yaxşı ailələrin tutduğu Mytilene bələdiyyə binasına şərab ixrax etdiyi üçün tərifləyirdi. Bu da onların zadəgan bir ailədən olduqlarını düşünməyə imkan verir. Qədim bir ənənə Charaxus və misirli Rodopis arasındakı əlaqədən bəhs edir ki, hekayənin ən qədim mənbəyi olan Herodot Charaxusun Rodopisi böyük bir məbləğə fidyə verdiyini və bunun üçün Sapfonun onu qınayan bir şeir yazdığını bildirir. Sapfonun yazdığı iki fraqmentə istinadən onun Cleis adlı qızı ola bilər. Lakin bəzi alimlər Cleisin onun qızı olduğunu qəbul etmir. 132-ci fraqmentdə Cleis “pais” kimi təsvir edilmişdir ki, bu da övlad mənasını verməklə yanaşı, “homoseksual əlaqədə olan gənc sevgili ” mənasını da ifadə edə bilər. Bu da onun Sapfonun qızı deyil , daha çox sevgilisi olduğu nəticəsinə gətirir.
Suda’ya görə Sapfo Androslu Kerkylasla evlənmişdi. “Kerkylas” adı mənası “penis” olan kerkos sözündən, “Andros” isə Yunan adasının adı olmaqla yanaşı, insan mənasını verən “aner” sözündən götürülmüşdür. Adın mənasına baxsaq, bunun sadəcə komik bir şair tərəfindən uydurulmuş zarafat olduğu görünür.
Eramızdan əvvəl 600 ilə 591-ci illər ərzində Sapfo və ailəsi Lesbosdan Sicilyaya sürgün edilmişdir. Parian Chronicle’nin yazdığına görə bu sürgün ailənin siyasi elitalar arasındakı ziddiyyətə qoşulmasının nəticəsi ola bilər. Lakin sonradan onların sürgündən qayıtmalarına icazə verildi.
Sapfonu dərindən araşdırmaq üçün önəmli faktorlardan biri də məhz onun cinsəlliyidir. Bir çox alim onun heteroseksual olduğunu iddia etsə də, o queer mədəniyyətinin əvəzolunmaz bir hissəsidir. On səkkizinci əsrin sonundan- on doqquzuncu əsrin ilk üç rübü ərzində onun yaşadığı Lesbos adasının bu mövzu ilə bağlı güclü seksual mesajlar çatdırması və Sapfonun çoxsaylı erotik kontekstdə digər qadınların adlarını çəkməsi bu fikri dəstəkləyən arqumentlərdəndir. Ümumiyyətlə, Sapfo və onun müasirlərinin şeirləri ilə ada tarixi qeydlərdə öz cinsiyyətliliyi ilə tanınmış və boş əxlaq normalarının,qalmaqalların, cinsi ehtirasın mərkəzi kimi nüfuz qazanmışdı.
Yaşadığı dövrdə Yunanıstanda homoseksual münasibətlər indikindən daha çox qəbul edilirdi. Sapfo üçün isə bu o qədər də asan olmamışdı. Belə ki, o klassik Afina komediyasında xəyanətkar bir heteroseksual qadın kimi karikatura edilmişdi. Sapfonun homoerotizmini açıq şəkildə müzakirə edə biləcək ilk şahidlərin ifadələrinin yalnız Helenistik dövrünə qədər olan hissələri saxlanılmışdır. Bunlardan ən erkəni eramızdan əvvəl üçüncü əsrin sonları və ikinci əsrin əvvəllərində papirusa yazılmış “bəziləri tərəfindən qəbul olunmaz sayılan qadınlara qarşı sevgisi olduğu üçün günahlandırıldığını” bildirən fraqmentli bir bioqrafiyadır. Denys Page “bəziləri tərəfindən” ifadəsinin Sapfonun şeiriyyatının tam tərkibinin belə onun qadınlarla cinsi əlaqədə olduğunu izah edib etmədiyinə dair qəti dəlil gətirmədiyi fikrini irəli sürür. Əslində bu, qədim müəlliflərin Sapfonun qadınlarla cinsi əlaqədə olduğunu qəbul etməmələri,buna görə də inanmamaqları və onun homoseksuallığı gizlətməyə, hətta tarixdən silməyə çalışdıqlarını göstərir. Alimlər tanrıçaların erotik təsvirlərini onu rahib roluna qoyaraq izah edirdilər. Viktoriya dövründə isə onu bir qız məktəbinin müdiri kimi qələmə verməyə çalışmışdılar. Hətta onuncu əsrin sonlarında Suda Sapfonun “qadın şagirdləri ilə cinsi əlaqədə olması” böhtanı ilə ittiham olunduğunu yazır. Lakin hər iki mövqeyin onun kimliyinə aid olması ilə bağlı heç bir dəlil yoxdur. İllərlə davam edən nəzəriyyələrdən sonra homofobik tarixçilər yeni bir yola əl atdılar, onun şeirlərinin əslində avtobioqrafik olmadığı fikrini irəli sürdülər. Bəziləri, hətta müəllifi oxucu üçün dayaq hesab edilən şeirlər üçün yeni bir termin “lirik-I” yaratdığını belə iddia etmişdi. Əgər belə bir iddia doğru olsaydı, onda biz həqiqətən də Sapfo haqqında heç bir məlumat bilmirik. Bir çox alim isə onun şeirlərinin avtobioqrafik olduğunu qəbul etməkdən məmnun olduğu halda, onun seksuallığı haqqında fikir bildirməkdə tərəddüd edir.
Müasir alimlər arasında Soppho’nun cinsəlliyi hələ də müzakirə olunur. Andre Lardinois bunu “Böyük Sapfo sualı” olaraq xarakterizə etmişdi. Sapfonun erkən tərcüməçiləri bəzən onun şeirlərini heteroseksuallaşdırmağa çalışmışdılar. Ambrose Philips 1711-ci ildə “Ode”nin “Afrodita”ya tərcüməsində Sapfonun arzu obyekti kimi kişi fiqur etmiş, 1781-ci ildə Alessandro Verri 31-ci parçanı Sapfonun Phaon’a olan sevgisi kimi şərh etmişdi. Və iyirminci əsrə kimi demək olar ki, bütün digər tərcüməçilər bu fikri izləmişdi. Friedrich Gottlieb Welcker Sapfonun digər qadınlara olan hisslərinin “tamamilə idealist və həssas olmayan” olduğunu iddia etmiş, Karl Otfried Müller 31-ci fraqmentdə dost sevgisindən başqa bir şey təsvir edilmədiyini yazmışdı. Glenn Most isə “Əgər Sapfonun qadınlara qarşı cinsi istəyi olsaydı, duyğularını təsvir etmək üçün hansı dildən istifadə edərdi” sualına, bu nəzəriyyənin doğru olduğu fikri ilə cavab vermişdi.
Sapfonun ölümünün dəqiq yeri, zamanı və səbəbi məlum deyil. Tez- tez təkrarlanan, ancaq ehtimal olunmayan bir əfsanəyə görə isə Sapfo gənc bir dənizçi Phaon’a olan qarşılıqsız sevgisindən ötrü Leucadian qayasından özünü ataraa həyatına son qoymuşdu.
Sapfo şair olaraq daxil olduğu cəmiyyətdə önəmli bir insana çevrildi. Onun sapfik icmada yeri təkcə simvolik deyil,eləcə də ədəbidir. Bir çox fəal qruplar onun adını daşıyır, haqqında kitablar yazılır, insanlar özlərini ona bənzətməyə çalışırlar. Bütün bunlar homoseksuallığın yeni deyil, əfsanələrin özləri qədər qədim olduğunu göstərir. Sapfo bu günün sosial və siyasi mühitində oxumaq, öyrənmək və mübarizə etmək üçün inanılmaz bir feminist fiqurdur. O queer tarixinin əsas mənbəyi, bəlkə də dövrünün yaradıcılığı günümüzə gəlib çatan yeganə qadın yazıçıdır.
Sapfo Yunanstanın ən məşhur lirik şairlərindən sayılırdı. Lesbos adasında dünyaya gələn Sapfo altı yaşında yetim qalanda qohumları onu olan hetera məktəbinə (gənc fahişələrə incəsənəti, rəqs və bədii qiraət, sevişmə qaydalarını öyrədən məktəb) verirlər. Burada onun şairlik qabiliyyəti üzə çıxır və tezliklə Sapfo kübar cəmiyyətin bəzəyinə çevrilir
Sapfonu “lezbiyan” sözünün yaradıcısı da hesab edirlər. Tarixdən onun qadınlarla da sevgi əlaqələrinin olması məlumdur. Sapfo öz şeirlərindən qadınlara olan sevgisindən məharətlə yazırdı. Sonralar onun Afrodita məbədində bakirə qızlar üçün məktəb yaratdığı məlumdur.
Özünə qəsd etmiş şairənin günümüzə çox az şeiri gəlib çatmışdır.
İstinadlar
- Istituto dell'Enciclopedia Italiana Saffo // Enciclopedia on line (it.).
- SAPPHO // Encyclopædia Universalis (fr.). Encyclopædia Britannica.
- Sappho of Lesbos // World History Encyclopedia (ing.). 2009.
- Sapfo // Store norske leksikon (бук.). 1978. ISSN 2464-1480
- Greek Lyric Poetry: A Commentary on Selected Larger Pieces.
- Valgimigli M., autori vari SAFFO // Enciclopedia Treccani (it.). Istituto dell'Enciclopedia Italiana, 1936. Vol. II Appendice.
- Archivio Storico Ricordi. 1808.
- http://www.antiktarih.com/2018/11/07/sapp
- https://www.ancient.eu/Sapfo_of_Lesbos/&ved=2ahUKEwiM05WyyoPsAhWllYsKHYn3AaMQFjAdegQIEhAB&usg=AOvVaw2fqqhThCAMlYcDl1Dp_q5r&cshid=1601011987890[ölü keçid]
- https://en.m.wikipedia.org/wiki/Sapfo&ved=2ahUKEwjE1KqqyYPsAhVpo4sKHaRfBqkQFjAMegQIAhAB&usg=AOvVaw0dU8Ga3zSXK2NxRgLD2IX3[ölü keçid]
- Sapfos Queer Female History – PDXScholar – Portland State University
- https://www.makingqueerhistory.com/articles/Sapfo[ölü keçid]
- https://kulis.az/news/4847/amp[ölü keçid]
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qerb edebiyyatinin ilk qadin numayendelerinden olan Sapfo yaziciligin hele inkisaf etmediyi tarixcilerin her seyden evvel seherlerin ve o zaman ucun guc sahibi olan kisilerin isleri ile maraqlandigi bir dovrde yasadigi ucun onun haqqinda bildiklerimizin coxunu mehz oz seirlerine borcluyuq Lakin bu onun heyati ile bagli coxlu ziddiyyetli hekayelerin uydurulmasi ucun de serait yaratmisdi Sapfoq yun SapfwDogum tarixi e e VII esr Dogum yeri Lesbos Vefat tarixi teq e e 570 Vefat yeri Lefkada d Ion adalari YunanistanHeyat yoldasi bilinmirFealiyyeti sair bestekar muellif yazici Vikianbarda elaqeli mediafayllar Sapfo eramizdan evvel 630 cu ilde Lesbos adasindaki Eresosda dogulmus ve omrunun boyuk bir hissesini adanin paytaxti Mytilene de kecirmisdi Yunan lirik sairi olan Sapfo yazi uslubunun gozelliyi ile butun esrlerde hamini ozune heyran etmisdi Sapfo tarix boyu en boyuk qadin sairlerden biri hesab olunur Onun yaradiciligi hem mehsuldar hem de o dovrun temelqoyma xarakterini dasiyaraq onun yolunu davam eden minlerle basqa sair ucun numune olmusdu Muasir dovrde onun adi ve doguldugu yer hemcinslerini yeni qadinlari seven qadinlarin adi ile eynilesmisdir Bu gun de Sapfo coxlari ucun qadin homoseksualliginin bir simvolu sayilir Bezi menbelerde umumi lezbiyan ifadesinin onun doguldugu Lesbos adasinin adindan qaynaqlandigi deyilir Baslangicda bir kisi ve bir qadin arasinda sevgini izah eden bu soz Sapfonun dilimize olan tesiri ile gunumuzde iki qadin arasindaki romantik sevgini izah eden saf sozu kimi isledilir Sapfonun seksualliginin onun eserlerinin tarixciliyi ile ic ice oldugu ucun ve onun cinsi oriyentasiyasinin queer tarixi tedqiqatlari ucun onemli oldugundan onun cinselliyi genis muzakire olunmus ve umumilesdirilmisdir Halbuki bu onun eserlerinin arasdirilmasina ve tehlil edilmesine kolge salmamisdir Texminlere gore Sapfonun seiriyyati 10000 setirden ibaret olub 9 boyuk kitabda birlesdirilmisdi lakin onlardan yalniz 650 si gunumuze qeder gelib catmisdir Sapfo daha cox musiqi ile musayiet olunmaq ucun yazilmis lirik seirleri ile meshurdur Suda hemcinin Sapfo epiqramlari elegiaklari ve iambiklerine de aiddir ki bu epiqramlardan yalniz ucu movcuddur Sudaya aid olan iambik ve elegiak seirler kimi daha sonra ortaya cixan Ellinizm seirleri de Sapfodan ilhamlanilmisdir Mehz bu seirlerine gore tarix boyu ona Onuncu Musa ve Saire kimi adlar verilmisdi 1204 cu ilde bas veren Dorduncu Selib yurusunde Konstantinopol ve onun etrafi erazilerinin elece de Isgenderiyye kitabxanasinin dini liderler terefinden yandirilmasi ile Sapfonun eserlerinin ekseriyyeti mehv olmusdu Gunumuze tam sekilde ise Afroditaya baxis ve Tithonus adli seirleri catib 1870 ci ilde aparilan bir qazintida arxeoloqlarin tabutlara doldurulmus seir parcalarini tapmasi ile beseriyyet daha cox Sapfo seiri ile tanis olmus oldu Lakin arxeoloqlar bu seirlerin doxsan faizinin muasir dunyaya catana qeder itirildiyine inanir Qalan nedir ki Bir butov seir ve bir cox fraqment Bu da tercume ucun yalniz bir nece elverisli setir oldugu kontekst belli olmadiqda umumi menanin bir birinden keskin ferqlenen fikirleri yarada bilecek yalniz bir sozden asili oldugu hallarda dilden dile tercumede hem tehlil etmekde hem de umumi menani basa dusmekde muxtelif cetinlikler yaradir Sapfonun heyati haqqinda elimizde cox az melumat var Enenevi olaraq Sapfonun qizina Cleis adini vermeyinden onun anasinin adinin da mehz Cleis oldugu texmin edilir Sapfonun atasinin adi ise daha az deqiqdir Sapfonun hec bir seirinde aciq sekilde adini cekmemesi ehtimallari zeifletse de qedim yazilardan atasinin en erken ve en cox tesdiqlenmis adi Scamandronymus dur Ovidin qehremanlari eserinde atasinin o yeddi yasinda olduyu qeyd olunur Sapfonun oz adinin Aeolin dialekti de daxil olmaqla muxtelif variantlarda yazilisi movcuddur oz seirinden goturulmus forma ise PSapfodur Sapfonun xarici gorunusune dair hec bir etibarli portret gunumuze catmamisdir Hal hazirda movcud olan numuneler ise senetkarlarin sexsi texeyyulleridir Tithonus seirinde o saclarini ag evveller ise melaina yeni qara kimi tesvir etmisdi Ikinci esre aid olan edebi papirusda ise o pantelos mikra tamamile kicik bir formada tesvir edilmisdi Alcaeus onu benovseyi sacli kimi gosterir ki bu qara saclari tesvir etmek ucun umumi Yunan sair uslubudur Bezi alimler ise bu eneneni etibarsiz sayirlar Sapfonun 3 qardasi oldugu texmin edilir Erigyius Larichus ve Charaxus Athenaeus a gore Sapfo tez tez Larichusu en yaxsi ailelerin tutdugu Mytilene belediyye binasina serab ixrax etdiyi ucun terifleyirdi Bu da onlarin zadegan bir aileden olduqlarini dusunmeye imkan verir Qedim bir enene Charaxus ve misirli Rodopis arasindaki elaqeden behs edir ki hekayenin en qedim menbeyi olan Herodot Charaxusun Rodopisi boyuk bir meblege fidye verdiyini ve bunun ucun Sapfonun onu qinayan bir seir yazdigini bildirir Sapfonun yazdigi iki fraqmente istinaden onun Cleis adli qizi ola biler Lakin bezi alimler Cleisin onun qizi oldugunu qebul etmir 132 ci fraqmentde Cleis pais kimi tesvir edilmisdir ki bu da ovlad menasini vermekle yanasi homoseksual elaqede olan genc sevgili menasini da ifade ede biler Bu da onun Sapfonun qizi deyil daha cox sevgilisi oldugu neticesine getirir Suda ya gore Sapfo Androslu Kerkylasla evlenmisdi Kerkylas adi menasi penis olan kerkos sozunden Andros ise Yunan adasinin adi olmaqla yanasi insan menasini veren aner sozunden goturulmusdur Adin menasina baxsaq bunun sadece komik bir sair terefinden uydurulmus zarafat oldugu gorunur Eramizdan evvel 600 ile 591 ci iller erzinde Sapfo ve ailesi Lesbosdan Sicilyaya surgun edilmisdir Parian Chronicle nin yazdigina gore bu surgun ailenin siyasi elitalar arasindaki ziddiyyete qosulmasinin neticesi ola biler Lakin sonradan onlarin surgunden qayitmalarina icaze verildi Sapfonu derinden arasdirmaq ucun onemli faktorlardan biri de mehz onun cinselliyidir Bir cox alim onun heteroseksual oldugunu iddia etse de o queer medeniyyetinin evezolunmaz bir hissesidir On sekkizinci esrin sonundan on doqquzuncu esrin ilk uc rubu erzinde onun yasadigi Lesbos adasinin bu movzu ile bagli guclu seksual mesajlar catdirmasi ve Sapfonun coxsayli erotik kontekstde diger qadinlarin adlarini cekmesi bu fikri destekleyen arqumentlerdendir Umumiyyetle Sapfo ve onun muasirlerinin seirleri ile ada tarixi qeydlerde oz cinsiyyetliliyi ile taninmis ve bos exlaq normalarinin qalmaqallarin cinsi ehtirasin merkezi kimi nufuz qazanmisdi Yasadigi dovrde Yunanistanda homoseksual munasibetler indikinden daha cox qebul edilirdi Sapfo ucun ise bu o qeder de asan olmamisdi Bele ki o klassik Afina komediyasinda xeyanetkar bir heteroseksual qadin kimi karikatura edilmisdi Sapfonun homoerotizmini aciq sekilde muzakire ede bilecek ilk sahidlerin ifadelerinin yalniz Helenistik dovrune qeder olan hisseleri saxlanilmisdir Bunlardan en erkeni eramizdan evvel ucuncu esrin sonlari ve ikinci esrin evvellerinde papirusa yazilmis bezileri terefinden qebul olunmaz sayilan qadinlara qarsi sevgisi oldugu ucun gunahlandirildigini bildiren fraqmentli bir bioqrafiyadir Denys Page bezileri terefinden ifadesinin Sapfonun seiriyyatinin tam terkibinin bele onun qadinlarla cinsi elaqede oldugunu izah edib etmediyine dair qeti delil getirmediyi fikrini ireli surur Eslinde bu qedim muelliflerin Sapfonun qadinlarla cinsi elaqede oldugunu qebul etmemeleri buna gore de inanmamaqlari ve onun homoseksualligi gizletmeye hetta tarixden silmeye calisdiqlarini gosterir Alimler tanricalarin erotik tesvirlerini onu rahib roluna qoyaraq izah edirdiler Viktoriya dovrunde ise onu bir qiz mektebinin mudiri kimi qeleme vermeye calismisdilar Hetta onuncu esrin sonlarinda Suda Sapfonun qadin sagirdleri ile cinsi elaqede olmasi bohtani ile ittiham olundugunu yazir Lakin her iki movqeyin onun kimliyine aid olmasi ile bagli hec bir delil yoxdur Illerle davam eden nezeriyyelerden sonra homofobik tarixciler yeni bir yola el atdilar onun seirlerinin eslinde avtobioqrafik olmadigi fikrini ireli surduler Bezileri hetta muellifi oxucu ucun dayaq hesab edilen seirler ucun yeni bir termin lirik I yaratdigini bele iddia etmisdi Eger bele bir iddia dogru olsaydi onda biz heqiqeten de Sapfo haqqinda hec bir melumat bilmirik Bir cox alim ise onun seirlerinin avtobioqrafik oldugunu qebul etmekden memnun oldugu halda onun seksualligi haqqinda fikir bildirmekde tereddud edir Muasir alimler arasinda Soppho nun cinselliyi hele de muzakire olunur Andre Lardinois bunu Boyuk Sapfo suali olaraq xarakterize etmisdi Sapfonun erken tercumecileri bezen onun seirlerini heteroseksuallasdirmaga calismisdilar Ambrose Philips 1711 ci ilde Ode nin Afrodita ya tercumesinde Sapfonun arzu obyekti kimi kisi fiqur etmis 1781 ci ilde Alessandro Verri 31 ci parcani Sapfonun Phaon a olan sevgisi kimi serh etmisdi Ve iyirminci esre kimi demek olar ki butun diger tercumeciler bu fikri izlemisdi Friedrich Gottlieb Welcker Sapfonun diger qadinlara olan hisslerinin tamamile idealist ve hessas olmayan oldugunu iddia etmis Karl Otfried Muller 31 ci fraqmentde dost sevgisinden basqa bir sey tesvir edilmediyini yazmisdi Glenn Most ise Eger Sapfonun qadinlara qarsi cinsi isteyi olsaydi duygularini tesvir etmek ucun hansi dilden istifade ederdi sualina bu nezeriyyenin dogru oldugu fikri ile cavab vermisdi Sapfonun olumunun deqiq yeri zamani ve sebebi melum deyil Tez tez tekrarlanan ancaq ehtimal olunmayan bir efsaneye gore ise Sapfo genc bir denizci Phaon a olan qarsiliqsiz sevgisinden otru Leucadian qayasindan ozunu ataraa heyatina son qoymusdu Sapfo sair olaraq daxil oldugu cemiyyetde onemli bir insana cevrildi Onun sapfik icmada yeri tekce simvolik deyil elece de edebidir Bir cox feal qruplar onun adini dasiyir haqqinda kitablar yazilir insanlar ozlerini ona benzetmeye calisirlar Butun bunlar homoseksualligin yeni deyil efsanelerin ozleri qeder qedim oldugunu gosterir Sapfo bu gunun sosial ve siyasi muhitinde oxumaq oyrenmek ve mubarize etmek ucun inanilmaz bir feminist fiqurdur O queer tarixinin esas menbeyi belke de dovrunun yaradiciligi gunumuze gelib catan yegane qadin yazicidir Sapfo Yunanstanin en meshur lirik sairlerinden sayilirdi Lesbos adasinda dunyaya gelen Sapfo alti yasinda yetim qalanda qohumlari onu olan hetera mektebine genc fahiselere inceseneti reqs ve bedii qiraet sevisme qaydalarini oyreden mekteb verirler Burada onun sairlik qabiliyyeti uze cixir ve tezlikle Sapfo kubar cemiyyetin bezeyine cevrilir Sapfonu lezbiyan sozunun yaradicisi da hesab edirler Tarixden onun qadinlarla da sevgi elaqelerinin olmasi melumdur Sapfo oz seirlerinden qadinlara olan sevgisinden meharetle yazirdi Sonralar onun Afrodita mebedinde bakire qizlar ucun mekteb yaratdigi melumdur Ozune qesd etmis sairenin gunumuze cox az seiri gelib catmisdir IstinadlarIstituto dell Enciclopedia Italiana Saffo Enciclopedia on line it SAPPHO Encyclopaedia Universalis fr Encyclopaedia Britannica Sappho of Lesbos World History Encyclopedia ing 2009 Sapfo Store norske leksikon buk 1978 ISSN 2464 1480 Greek Lyric Poetry A Commentary on Selected Larger Pieces ISBN 0 19 924017 5 Valgimigli M autori vari SAFFO Enciclopedia Treccani it Istituto dell Enciclopedia Italiana 1936 Vol II Appendice Archivio Storico Ricordi 1808 http www antiktarih com 2018 11 07 sapp https www ancient eu Sapfo of Lesbos amp ved 2ahUKEwiM05WyyoPsAhWllYsKHYn3AaMQFjAdegQIEhAB amp usg AOvVaw2fqqhThCAMlYcDl1Dp q5r amp cshid 1601011987890 olu kecid https en m wikipedia org wiki Sapfo amp ved 2ahUKEwjE1KqqyYPsAhVpo4sKHaRfBqkQFjAMegQIAhAB amp usg AOvVaw0dU8Ga3zSXK2NxRgLD2IX3 olu kecid Sapfos Queer Female History PDXScholar Portland State University https www makingqueerhistory com articles Sapfo olu kecid https kulis az news 4847 amp olu kecid