Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dərman adaçayı (lat. Salvia officinalis) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinin adaçayı cinsinə aid bitki növü.
| Dərman adaçayı | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: Dərman adaçayı | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Bioloji xüsusiyyəti
Hündürlüyü 75 sm-ə qədər olan yarımkol ot bitkisidir. Birinci il dərman adaçayı payıza qədər möhkəm kola malik olur. İkinci ildən başlayaraq çiçəkləməyə başlayır. İyunda çiçəkləyir. Meyvələri avqust-sentyabrda yetişir. Toxum 3 ilə qədər qala bilir.
Yarımkol olub, hündürlüyü 50 sm, budaqlanan, gövdəsi dördtilli, qarşı-qarşıya, uzunsaplaqlı və uzunsov yarpaqlıdır. Yarpaqlarının əsası dairəvi və ya ürəkşəkilli, hətta ikipərli olmaqla, kiçik çəpərlidir. Yarpaqlarının uzunluğu 10 sm, eni isə 2,5sm-dir. Çiçəkləri böyük, göy-bənövşəyi rəngli, ikidodaqlı, köbəli olub, sünbül çiçək qrupunda toplanmışdır. Dilimli yarpaqları — 1–35 mm, dairəvi yarpaqları isə müxtəlif forma və ölçülərdə rast gəlinir. Yuxarı yarpaqları bir bərabərdə, bürüşüklü və ya kiçik deşikli, sıx torabənzər, kiçik damarlara malik olub, yuxarı hissəsi çökük, aşağı hissəsi isə qabarıqdır. Çiçəkləri yaşıl və ya gümüşü-ağ, xüsusən aşağı hissəsi uzun tükcüklüdür. Aromat iyli, acı (ədviyyəli) dadlı olub, azacıq büzücüdür. Xoş rayihəlidir.
İstisevən və quraqlığa davamlı bitkidir. Becərilmə zamanı torpaq münbit, məhsuldar, bərəklətli olmalı və işıqlanma şəraiti təmin olunmalıdır. Yarımkolu və yarpaqları keyfiyyətli dərman xammalı kimi yayda toplanılır. Quruducu şkafda 35–40°С temperaturda qurudulmalıdır. Bağlı yeşiklərdə, anbarlarda isə parçadan olan kisə və taylarda efiryağlı xammala edilən düzgün quluğu gözləməklə saxlamaq lazımdır. Bir il ərzində efiryağlı tərkib yoxlanılmalıdır. Saxlanılma müddəti 1,5 ildir.
Tərkibi və təsiri
Yarpaqlarının tərkibində efiryağlı maddələr (0,5–2,5%), sineol (15%), pinen, tuyon, salven, borneol, kamfora və digər terpenoidlər vardır. Bundan başqa flavonoidlər, aşı maddələr, triterpen turşuları – ursol, olein, diterpenoidlər, fenol, acı maddələr və fitonsidlər vardır. Dərman adaçayının yarpaqlarında efir yağı, alkoloidlər – salven, tuyon, sineol, acı, aşı maddələr, qatran, turşu (ursol və olein), fitonsidlər, Kox çöplərinə (vərəm) qarşı aktiv olan maddələr və fitonsidlər vardır.
Yarımnövləri
- (W.Lippert) Reales, D.Rivera & Obón
- (Vahl) Gams
- Gajic
- (Webb & Heldr.) Reales, D.Rivera & Obón
İstinadlar
- Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 23.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Derman adacayi lat Salvia officinalis bitkiler aleminin dalamazcicekliler destesinin dalamazkimiler fesilesinin adacayi cinsine aid bitki novu Derman adacayiElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad AsteridsKlad Deste DalamazciceklilerFesile DalamazkimilerYarimfesile NepetoideaeTriba MentheaeCins AdacayiNov Derman adacayiBeynelxalq elmi adiSalvia officinalis L 1753Sekil axtarisiITIS 32729NCBI 38868EOL 578478Bioloji xususiyyetiHundurluyu 75 sm e qeder olan yarimkol ot bitkisidir Birinci il derman adacayi payiza qeder mohkem kola malik olur Ikinci ilden baslayaraq ciceklemeye baslayir Iyunda cicekleyir Meyveleri avqust sentyabrda yetisir Toxum 3 ile qeder qala bilir Yarimkol olub hundurluyu 50 sm budaqlanan govdesi dordtilli qarsi qarsiya uzunsaplaqli ve uzunsov yarpaqlidir Yarpaqlarinin esasi dairevi ve ya ureksekilli hetta ikiperli olmaqla kicik ceperlidir Yarpaqlarinin uzunlugu 10 sm eni ise 2 5sm dir Cicekleri boyuk goy benovseyi rengli ikidodaqli kobeli olub sunbul cicek qrupunda toplanmisdir Dilimli yarpaqlari 1 35 mm dairevi yarpaqlari ise muxtelif forma ve olculerde rast gelinir Yuxari yarpaqlari bir beraberde burusuklu ve ya kicik desikli six torabenzer kicik damarlara malik olub yuxari hissesi cokuk asagi hissesi ise qabariqdir Cicekleri yasil ve ya gumusu ag xususen asagi hissesi uzun tukcukludur Aromat iyli aci edviyyeli dadli olub azaciq buzucudur Xos rayihelidir Istiseven ve quraqliga davamli bitkidir Becerilme zamani torpaq munbit mehsuldar berekletli olmali ve isiqlanma seraiti temin olunmalidir Yarimkolu ve yarpaqlari keyfiyyetli derman xammali kimi yayda toplanilir Quruducu skafda 35 40 S temperaturda qurudulmalidir Bagli yesiklerde anbarlarda ise parcadan olan kise ve taylarda efiryagli xammala edilen duzgun qulugu gozlemekle saxlamaq lazimdir Bir il erzinde efiryagli terkib yoxlanilmalidir Saxlanilma muddeti 1 5 ildir Terkibi ve tesiriYarpaqlarinin terkibinde efiryagli maddeler 0 5 2 5 sineol 15 pinen tuyon salven borneol kamfora ve diger terpenoidler vardir Bundan basqa flavonoidler asi maddeler triterpen tursulari ursol olein diterpenoidler fenol aci maddeler ve fitonsidler vardir Derman adacayinin yarpaqlarinda efir yagi alkoloidler salven tuyon sineol aci asi maddeler qatran tursu ursol ve olein fitonsidler Kox coplerine verem qarsi aktiv olan maddeler ve fitonsidler vardir Yarimnovleri W Lippert Reales D Rivera amp Obon Vahl Gams Gajic Webb amp Heldr Reales D Rivera amp ObonIstinadlarLinnaeus C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 1 S 23 Hemcinin bax