Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sədənağac (3 yanvar 1935-ci ildən: Güney) — Göyçə mahalının Basarkeçər rayonunda kənd. El arasında digər adı Hacı Qərib olub.
| Kənd | |
| Sədənağac | |
|---|---|
 | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 2.014 ± 1 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəsmi dili | |
Tarixi və ərazisi
Güney Göyçə mahalının ən qədim kəndlərindən olanSədənağac kəndi Göyçə gölünün sahilində, Basarkeçər-Çubuxlu yolunun üstündə, rayon mərkəzindən 25 km şimal-qərbdə, Basarkeçər –Çubuxlu yolunun üstündə, dəniz səviyyəsindən 2016 m hündürlükdə yerləşir. Kəndin eni 1,5 km, uzunluğu isə 3 km-dir. Kənd qərb tərəfdən Dərə kəndi ilə 3km, şərq tərəfdən Şişqaya kəndi ilə 7 km məsafədə həmsərhəd olaraq Kiçik Qafqaz sıra dağları cərgəsindəki Güney dağ silsiləsi ilə Göyçə gölü arasındakı düzənlik zolağında, soldan İtkəlləsi yüksəkliyi, sağdan "Qoca dağ" zirvəsinın ətəyində, Gədəbəy rayonunu (Qalakənd kəndindən keçməklə) Göyçə gölü ilə birləşdirən "Böyük yoxuş" yol aşırımının Göyçə gölü tərəfində yolun başlanğıcında, dağa qalxan hissəsində yerləşir. Bu yol Göyçə gölünün şimal sahilindən başlayaraq kəndin ortasından keçir və kənd qurtardıqdan sonra Yolçıxan ilə (Yolçıxan - yolun qayalıqlardan ibarət, təxminən 3-4 km uzunluğunda, yuxarı — dağa qalxan hissəsini göstərən toponim) Maralbulağı düzənliyinə qalxır, oradan Şahdağ silsiləsinin suayrıcındakı Qocadağ zirvəsinin (hündürlüyü 3317 m) sinəsində yerləşən "Mədədin yurdu" deyilən düzənlikdən keçib Böyükyoxuşa çatır və Qoca dağın sinəsindən aşağı şimala doğru enərək Şəmkir çayının sol sahili ilə Qalakənd kəndi, oradan isə Azərbaycanın digər bölgələri ilə birləşir.
Sədənağac toponimi iki hissədən: "sədən" və "ağac" söz birləşmələrindən əmələ gəlmişdir. "Sədən" sözü farscada və azərbaycan dilində işlədilən "zədən" sözünün əsrlər boyu azca dəyişilmiş şəklidir. Mənaca "vurulmuş, zərbəyə məruz qalmış, zədələnmiş anlamındadır. Kəndin yerləşdiyi yer bir vaxtlar yüz illər yaşı olan nəhəng palıd ağaclarından ibarət qalın meşəlik olub. Kənd haqqında nəsillərdən nəsillərə keçə rəvayətlərə görə, kəndin üst tərəfində, "İtkəlləsi" dağ təpəciyinin ayağında ildırım vurmuş, çox hündür, nəhəng bir palıd ağacı olub və bu ağac (kolxoz quruluşu zamanı bu ağacı kökündən çıxarıblar-M) yolçulara "yol nişanı", "mayak" rolunu oynayıb, əhali arasında zaman keçdikcə "Zədələnmiş ağac — Zədən ağac" "Sədənağac" şəklinə düşüb. İldırım vurmuş bu nəhəng palıd ağacı uzun zaman relyefin, buradan keçən çoxəsrlik yolun və çayın kənarında başlıca təbiət əlaməti olaraq qalıb, yaşayış məskəni də onun yan -yörəsində təşəkkül tapmışdır. Ərazidən axan çay da yaşayış məntəqəsinin adı ilə tanınıb və tarixi sənədlərdə "Böyük Sədənağac" çayı kimi məlumdur. Hələ X1X əsrin əvvəllərində, İrəvan xanlığının rus işğalına qədər, rus məmurları və İran şahı, eləcə də İrəvan sərdarı arasında gedən yazışmalarda bu toponimin "Sadanaqaгaç", "Sadanaxaç" (rus dilində "Саданагач", Саданахач") kimi" ifadəsinə rast gəlirik (74, s.355; 98, s.325; 99, s. 340; 111, s.891, s.893; 112, s.322–323; 125, s.325).
Sədənağac toponimi ilk dəfə yazılı olaraq Rusiya Ordusunun Qafqaz üzrə Baş komandanı Yermolovun müavini Velyaminova göndərdiyi yazılı təlimatda göstərilir. O, qeyd edirdi ki, "İranlılar təsdiq edirlər ki, Göyçə boyu Böyük Sədənağac çayından Barat gədiyinə qədər torpaq sahəsi onlara məxsusdur…."(125, s. 325).
1825-ci il iyul ayının 13-də baş komandan Yermolov İrəvan sərdarı Hüseynqulu xana yazırdı: "…sizin Qapançaydan Kəpənəkçaya qədər olan əraziləri tutduğunuz əsaslarla da bizim Barat-Gədikdən Sədənağaca qədər tutduğumuz olan ərazidə qışlaq yaratmağa İrəvan əhalisi, ancaq 1821-ci ildə buraxıldı…"(116, s.892).
Sədənağaç toponimini bir yaşayış məskəni, bir kənd kimi, ilk dəfə, İ. Şopenin "Erməni vilayətinin Rusiya imperiyasına birləşdirilməsi dövrünün tarixi abidəsi" əsərində "Erməni Vilayəti"nin dağıdılmış kəndləri sırasında, 303 saylı "Sədan-ağac" (rus dilində,"Сadaнъ-агач") kəndi kimi qeyd olunmuşdur (136, s.517).
Kəndin adının yaddaşlarda qalması, unudulmaması onu göstərir ki, çox da üzaq olmayan keçmişdə bu kənddə yaşayış olmuşdur. Qeyd etdiyimiz kimi, ardı-arası kəsilməyən müharibələr nəticəsində kənd dağıdılıb, lakin xalq arasında, eləcə də bizə məlum olmayan mənbələrdə onun coğrafi mövqeyi, adı yaddaşlarda qalıb və bu məlumatlar İ. Şopenin əsərində ifadəsini tapmışdır.
1814-cü ildə əvvəlcə Göyçə mahalının Daşkənd kəndinə köçürulən, bir neçə il orada yaşadıqdan sonra mahalın Qanlı kəndinə köçmüş və qarapapaq tayfalarına mənsub, Məhəmməd Həsən oğlu öz ailə üzvləri ilə: həyat yoldaşı, oğulları: Qərib, Hüsən, Ramazan, Əmrah, Qəhrəman və adını müəyyənləşdirə bilmədiyimiz bir qızı ilə, heyvanradlıq üçün çox əlverişli olan, əkinə yararlı, qara torpaqdan ibarət geniş sahələrin, təbii örüşlərin və biçənək sahələrinin mövcydluğunu nəzərə alaraq,1845-ci ilin yazında xaraba qalmış Sədənağac kəndini daimi yaşayış yeri seçərək bura köçmüşlər və kəndə ailənin böyük oğlu Hacı Qəribin adını vermişlər. Sonralar bu kənd el arasında Hacı Qərib adlandırılmışdır. Ancaq rəsmi sənədlərdə Sədənağac kimi yazılmışdır. Buna sübut olaraq əldə etdiyimiz sənədi- Yeni Bəyazid qəzasının polis pristavı podporuçik Keqamovun 16 aprel 1870-ci il tarixli, qəza rəisinin adına yazdığı məruzəni göstərmək olar:"Mənə qəza rəisinin dərkənarı ilə daxil olan 1362 saylı sənədi götürüb Yeni Bayazid qəzasının Quşçu Dərəsi kəndinə gəldim. Bu kənddə yaşayan Zodli İbrahim ağa Vəli ağa oğlunun və Sədənağaç kənd sakini Məşədi Hüseyin Hacı Qasım oğlunun iştirakı ilə Quşçu Dərəsi və Karvansara Dərəsinə məxsus torpaq sahələrinin sərhədlərini yoxladım…."(126, s.168).
Sədənağaç toponimi ilə yanaşı kənd ərazisində saysız-hesabsız türk mənşəli toponimlər var idi: Arxac dərəsi, Ağ su, Bala yoxuş, Beşbarmaqlar, Böyük Qarabağlar, Böyük yoxuş, Çayqarışan, Göllüyurd, Güdülün dərəyeri, Güllüdərə, Güney, Daşlı təpə, Diliklər, Dolaylar, Hacıların dərəsi, Kərkibaşın komu, Kirpilər, Kiçik Qarabağlar, Qanqallı, Qara arxac, Qara Qüzey, Qarqalan, Qarovul təpəsi, Qoçqoruğu, Qoruqçu qayası, Qoşunalının qoruğu, Quru dərə, Quştəpəsi, Qüzey, Malqəbri, Mədədin yurdu, Məmmədbağırın dərəyeri, Məşədilərin güneyi, Palantökən, Pürənni, Rəmələır, Sarıqaya, Sarıtəpə, Sarınər, Səkilər, Taxçayurd, Tüklütəpə, Yalaxlı Yolçıxan, Yumrutəpələr, Yurd yeri, və s.
Sədənağac kəndinin ərazisində olan bulaqlar: Abbasın bulağı, Ağbulaq, Daş Bulaq, Dımışın bulağı, Hacıların dərəsinin bulağı, Qangallı bulaqı, Qaya bulağı, Qiblə bulağı, Maral bulağı, Nazlı bulaq, Novçalı bulağı, Pirənninin suyu.
3 yanvar 1935-ci ildə Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət heyətinin fərmanı ilə bir çox azərbaycanlı kəndləri kimi bu kəndin də adı dəyişdirilərək Güney qoyulmuşdur.
Ermənistan prezidentinin 19 aprel 1991-ci il fərmanı ilə yenidən adı dəyişdirilib Arequni adlandırılmışdır.
Əhalisi
Sənədlərə əsasən, Sədənağac kəndində 1873-cü ildə 132 nəfər, 1886-cı ildə 214 nəfər, 1897-ci ildə 299 nəfər, 1908-ci ildə 343 nəfər, 1914-cü ildə 659 nəfər, 1916-cı ildə 430 nəfər, 1919-cu ildə 360 nəfər, 1922-ci ildə 300 nəfər, 1926-cı ildə 327 nəfər, 1931-ci ildə 411 nəfər, 1939-cu ildə 481 nəfər, 1959-cu ildə 562 nəfər, 1979-cu ildə 1223 nəfər, 1987-ci ildə 1890 nəfər əhali yaşamış və bunlar yalnız azərbaycanlılardan ibarət olmuşlar.
1988-ci ilin noyabrın axırlarında və dekabrın əvvəllərində Ermənistan dövləti kəndin köklü sakinləri olan azərbaycanlıları tarixi-etnik torpaqlarından deportasiya etmişdir. İndi ermənilər yaşayır.
Kənddəki tayfalar:
1. Babalılar
2. Çəkməlilər
3. Əmirlilər
4. Əmrahlılar
5. Hacı Ramazanlılar
6. Hüsənlilər
7. Koluxlular
8. Qəhrəmanlılar
9. Məşədi Hüseynlilər (Kələşdilər)
10. Mirzalılar
11. Rüstəmuşağı
12. Tatlar.
Görkəmli şəxsiyyətləri:
Alimlərimiz:
Gülnarə Əhmədli (Qurbanova)- kimya elmləri doktoru, professor;
Rizvan Möhsün oğlu Məmmədov-tibb elmləri doktoru, professor;
Sultan Baxşəli oğlu Qurbanov-kimya elmləri namizədi, professor;
Elmar Yəhya oğlu Şərifov — tibb üzrə fəlsəfə doktoru, dosent;
Ədalət Bilal oğlu Cəlilov- pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru, dosent;
Kamran Sultan oğlu Qurbanov- tibb elmləri üzrə fəlsəfə doktoru;
Lütfiyar Qulu oğlu Nəsibov- İqtisad üzrə fəlsəfə doktoru;
Mehman Məsdan oğlu Qurbanlı — kimya elmləri üzrə fəlsəfə doktoru;
Nofəl İsa oğlu Ələsgərov — texnika elmləri namizədi;
Orxan Lütfiyar oğlu Nəsibov — iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru;
Rasim Hüseyn oğlu İbrahimov — texniki elmlər üzrə fəlsəfə doktoru, Əməkdar mühəndis;
Ruslan Aydın oğlu Məmmədov — tibb elmləri üzrə fəlsəfə doktoru
Sahib Məcnun oğlu İbrahimov -tibb elmləri üzrə fəlsəfə doktoru
Səbuhi Nəcəf oğlu Qurbanov -tibb üzrə fəlsəfə doktoru
Tünzalə Ədalət qızı Cəlilova — pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru
Yadigar Tapdıq oğlu Camalov — filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Rəhbər vəzifələrdə çalışanlar:
Abbas Sayad oğlu İbrahimov — kolxoz sədri, məktəb direktoru
Firuddin Ələkbər oğluMəmmədov — kolxoz sədri, sovxoz direktoru
İbad Qəşəm oğlu İbrahimov –partiya və dövlət xadimi
İsmayıl Hüseyin oğlu Əliyev — partiya və dövlət xadimi, SSRİ Jurnalistlər İttifaqının üzvü,
Məcnun Sayad oğlu İbrahimov — partiya və dövlət xadimi
Yaradıcı həmyerlilərimiz:
Əli İsmayıl oğlu Əliyev — tanınmış rəssam
Məlahət İsmayıl qızı Əliyeva -yazıçı, publisist, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin və Yazıçılar Birliyinin üzvü;
Sara Qasım qızı Şərifova -şairə, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin və Yazıçılar Birliyinin üzvü;
Hərbiçilərimiz:
İlqar Məriş oğlu Qəhrəmanov-RF, hərbi dairə komandirinin müavini, general-mayor;
İlqar Nəcəf oğlu Nəsibov- Azərbaycan MN, polkovnik;
Nəbi Oruc oğlu Əhmədov — ehtiyatda olan polkovnik.
Kənddə təhsil:
Sədənağac kəndində ilk ibtidai məktəb (1-4 siniflər) 1930-cu ildə təşkil edilmişdir. İnzibati məktəb binasında siniflərin az olduğuna görə dərslər kənddəki bir neçə imkanlı adamın evlərində təşkil edilirdi. Kənddə 1936-1961-ci illər yeddiillik, 1961-1974-cü illər səkkizillik, 1974-1975-cı tədris ilindən 1988-ci ilin dekabr ayınadək orta məktəb oldu.
Qaçqınlıq:
1905-ci ilin hərc-mərcliyində Sədənağaç kəndinin əhalisi Azərbaycanın indiki Şəmkir rayonunun Atabəylər kəndinə, Qapanlı kəndinə, indiki Gədəbəy rayonunun Xarxar, Arıqıran, indiki Samux rayonunun Eldar və başqa kəndlərinə köçmüşdülər. 1907-ci ilin yazında kənd əhalisi yenidən doğma yurduna qayıtdı. Həmin vaxt kənddə 45-50 ev, əhalinin sayı isə təxminən 280-300 nəfər olmuşdur. Bu hadisələr zamanı kənd əhalisinin vaxtında gördüyü tədbirlər nəticəsində, başqa kəndlərdən fərqli olaraq ölüm-itki olmadı.
1918-ci ilin payızında kənd əhalisi II dəfə qaçqın olmağa məcbur oldular. Erməni qoşun birləşmələırinin əlinə keçməmək üçün dağ yolu ilə "Böyük yoxuşu" aşaraq aillərini: qocaları, uşaqları, qadınları Gədəbəyin Qala kəndinə, oradan isə Şəmkirə, Daşkəsənə, Gəncə şəhərinə, Tovuz un kəndlərinə köçürmüşdülər. Bu qaçqınlıq zamanı başqa kəndlərə nisbətən Sədənağac kəndinin itkiləri az olmuşdur. Əvvəlcədən görülmüş hazırlıq, dağ yolunun yaxınlığı onların köməyinə gəlmişdir. Əhali arasında ölüm-itim az olub.
Ermənistanda Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra kənd əhalisi geri qayıdıb öz doğma yurd-yuvalarına sahib çlarında yaşamağa başladılar.
1948–1953-cü illərdəki deportasiya zamanı kənd əhalisi heç bir yana çıxmamış, doğma yurdlarında qalmışdır. Bu zaman kəndin 65–70 evi, 300 nəfərə yaxın əhalisi olmuşdur.
1988–1991-ci illərdəki IV qaçqınlıq zamanı kənd əhalisi Bakı, Gəncə, Şəmkir, Xanlar, Şəki, Sumqayıt, Gədəbəy, və başqa yerlərdə məskunlaşmışdır. Kəndin 135 evi, 830 nəfərə yaxın əhalisi olmuşdur. Kənd əhalisi bu günə qədər həmin yerlərdə yaşayır.
1930–1932-ci illərdə kənddə kolxoz, 1976-cı ildən 1988-ci ilin dekabrına qədər isə sovxoz sistemi olmuşdur.
İkinci Dünya müharibəsindən qayıtmayanlar:
İkinci Dünya müharibəsi başlayanda kənddən 98 nəfər cəbhəyə səfərbər edilmişdir. Onlardan 46 nəfəri aşağıda göstərilənlər döyüşlərdə həlak olmuş və ya itkin düşmüşdür:
Bağırov Məhəmməd Məsim oğlu
Bağırov Süleyman Məsim oğlu
Bağırov Zəkəriyyə Həmid oğlu
Ələkbərov Əli Salman oğlu
Ələkbərov Məcid Salman oğlu
Ələkbərov Mirzalı Salman oğlu
Ələsgərov Əli Rəhim oğlu
Ələsgərov Məşədi Rəhim oğlu
Əmiraslanov Salman Şükür oğlu
Hacıyev İslam Mehdi oğlu
Heydərov Çərkəz Əli oğlu
Heydərov Kərim (Biloş) Əli oğlu
Hüseynov Bayram Muxtar oğlu
Hüseynov Dıvış Rüstəm oğlu
İbrahimov Abbas Cabbar oğlu
İbrahimov Bayram Xəlil oğlu
İbrahimov Xənçəlxan Cəlil oğlu
İsgəndərov Balaca Qasım oğlu
Kazımov Səfər Şaban oğlu
Kərimov Binnət Məsmalı oğlu
Kərimov Əli Məmməd oğlu
Kərimov Firuddin Məsmalı oğlu
Qəhrəmanov Teymur Alı oğlu
Qəhrəmanov Yunis Alı oğlu
Qurbanov Aslanalı İsa oğlu
Məhərrəmov Əsgər Şamil oğlu
Məmmədov Adil Abdulla oğlu
Məmmədov Allahverdi Mürşüd oğlu
Məmmədov Köçəri Allahverdi oğlu
Məmmədov Qədim Əsəd oğlu
Məmmədov Saleh Əsəd oğlu
Məmmədov Şəmşid Yusif oğlu
Məmmədov Tapdıq Camal oğlu
Məmmədov Yusif İsmayıl oğlu
Orucov Əmirxan (Göygöz) Musa oğlu
Ramazanov Allahverdi Rza oğlu
Rəhimov Bayram Sarı oğlu
Rəhimov Xamoy Abbas oğlu
Rəhimov Məcid Sarı oğlu
Rəhimov Məhəmmədəli Abbas oğlu
Rəhimov Talıb Dünyamalı oğlu
Səfərov Əvəz Mursəl oğlu
Səfərov Gülmalı Raşa oğlu
Səfərov Məhəmmədəli Muxtar oğlu
Şərifov Yunis Oruc oğlu
Vəliyev Cavi Qurban oğlu
Əfqanıstanda həlak olanlar:
Vaqif Qəhrəmanov Məriş oğlu SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 19 iyul 1982-ci il tarixli fərmanı ilə "Qızıl Ulduz" ordeni ilə təltif edilmişdir. İsmayıllı rayonu Keyvəndi kənd orta məktəbinə Vaqifin adı verilmişdir.
Qarabağda şəhid olanlar:
Ələddin Müseyib oğlu Dünyamalıyev,
Füzulu Ziyadxan oğlu Rzayev,
İlyas Cəlal oğlu Cəlilov
Rövşən Duman oğlu İbrahimov
İstinadlar
- Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքները (erm.).
- L. Nəsibov. "Göyçə: Sədənağac — Güney". Bakı, "Apostrof-A" MMC, 2019, 696 səh.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sedenagac 3 yanvar 1935 ci ilden Guney Goyce mahalinin Basarkecer rayonunda kend El arasinda diger adi Haci Qerib olub KendSedenagac40 20 30 sm e 45 36 30 s u Olke ErmenistanTarixi ve cografiyasiMerkezin hundurluyu 2 014 1 mSaat qursagi UTC 04 00EhalisiEhalisi 344 nef 2011 Resmi dili ermeni diliSedenagacTarixi ve erazisiGuney Goyce mahalinin en qedim kendlerinden olanSedenagac kendi Goyce golunun sahilinde Basarkecer Cubuxlu yolunun ustunde rayon merkezinden 25 km simal qerbde Basarkecer Cubuxlu yolunun ustunde deniz seviyyesinden 2016 m hundurlukde yerlesir Kendin eni 1 5 km uzunlugu ise 3 km dir Kend qerb terefden Dere kendi ile 3km serq terefden Sisqaya kendi ile 7 km mesafede hemserhed olaraq Kicik Qafqaz sira daglari cergesindeki Guney dag silsilesi ile Goyce golu arasindaki duzenlik zolaginda soldan Itkellesi yuksekliyi sagdan Qoca dag zirvesinin eteyinde Gedebey rayonunu Qalakend kendinden kecmekle Goyce golu ile birlesdiren Boyuk yoxus yol asiriminin Goyce golu terefinde yolun baslangicinda daga qalxan hissesinde yerlesir Bu yol Goyce golunun simal sahilinden baslayaraq kendin ortasindan kecir ve kend qurtardiqdan sonra Yolcixan ile Yolcixan yolun qayaliqlardan ibaret texminen 3 4 km uzunlugunda yuxari daga qalxan hissesini gosteren toponim Maralbulagi duzenliyine qalxir oradan Sahdag silsilesinin suayricindaki Qocadag zirvesinin hundurluyu 3317 m sinesinde yerlesen Mededin yurdu deyilen duzenlikden kecib Boyukyoxusa catir ve Qoca dagin sinesinden asagi simala dogru enerek Semkir cayinin sol sahili ile Qalakend kendi oradan ise Azerbaycanin diger bolgeleri ile birlesir Sedenagac toponimi iki hisseden seden ve agac soz birlesmelerinden emele gelmisdir Seden sozu farscada ve azerbaycan dilinde isledilen zeden sozunun esrler boyu azca deyisilmis seklidir Menaca vurulmus zerbeye meruz qalmis zedelenmis anlamindadir Kendin yerlesdiyi yer bir vaxtlar yuz iller yasi olan neheng palid agaclarindan ibaret qalin meselik olub Kend haqqinda nesillerden nesillere kece revayetlere gore kendin ust terefinde Itkellesi dag tepeciyinin ayaginda ildirim vurmus cox hundur neheng bir palid agaci olub ve bu agac kolxoz qurulusu zamani bu agaci kokunden cixariblar M yolculara yol nisani mayak rolunu oynayib ehali arasinda zaman kecdikce Zedelenmis agac Zeden agac Sedenagac sekline dusub Ildirim vurmus bu neheng palid agaci uzun zaman relyefin buradan kecen coxesrlik yolun ve cayin kenarinda baslica tebiet elameti olaraq qalib yasayis meskeni de onun yan yoresinde tesekkul tapmisdir Eraziden axan cay da yasayis menteqesinin adi ile taninib ve tarixi senedlerde Boyuk Sedenagac cayi kimi melumdur Hele X1X esrin evvellerinde Irevan xanliginin rus isgalina qeder rus memurlari ve Iran sahi elece de Irevan serdari arasinda geden yazismalarda bu toponimin Sadanaqagac Sadanaxac rus dilinde Sadanagach Sadanahach kimi ifadesine rast gelirik 74 s 355 98 s 325 99 s 340 111 s 891 s 893 112 s 322 323 125 s 325 Sedenagac toponimi ilk defe yazili olaraq Rusiya Ordusunun Qafqaz uzre Bas komandani Yermolovun muavini Velyaminova gonderdiyi yazili telimatda gosterilir O qeyd edirdi ki Iranlilar tesdiq edirler ki Goyce boyu Boyuk Sedenagac cayindan Barat gediyine qeder torpaq sahesi onlara mexsusdur 125 s 325 1825 ci il iyul ayinin 13 de bas komandan Yermolov Irevan serdari Huseynqulu xana yazirdi sizin Qapancaydan Kepenekcaya qeder olan erazileri tutdugunuz esaslarla da bizim Barat Gedikden Sedenagaca qeder tutdugumuz olan erazide qislaq yaratmaga Irevan ehalisi ancaq 1821 ci ilde buraxildi 116 s 892 Sedenagac toponimini bir yasayis meskeni bir kend kimi ilk defe I Sopenin Ermeni vilayetinin Rusiya imperiyasina birlesdirilmesi dovrunun tarixi abidesi eserinde Ermeni Vilayeti nin dagidilmis kendleri sirasinda 303 sayli Sedan agac rus dilinde Sadan agach kendi kimi qeyd olunmusdur 136 s 517 Kendin adinin yaddaslarda qalmasi unudulmamasi onu gosterir ki cox da uzaq olmayan kecmisde bu kendde yasayis olmusdur Qeyd etdiyimiz kimi ardi arasi kesilmeyen muharibeler neticesinde kend dagidilib lakin xalq arasinda elece de bize melum olmayan menbelerde onun cografi movqeyi adi yaddaslarda qalib ve bu melumatlar I Sopenin eserinde ifadesini tapmisdir 1814 cu ilde evvelce Goyce mahalinin Daskend kendine kocurulen bir nece il orada yasadiqdan sonra mahalin Qanli kendine kocmus ve qarapapaq tayfalarina mensub Mehemmed Hesen oglu oz aile uzvleri ile heyat yoldasi ogullari Qerib Husen Ramazan Emrah Qehreman ve adini mueyyenlesdire bilmediyimiz bir qizi ile heyvanradliq ucun cox elverisli olan ekine yararli qara torpaqdan ibaret genis sahelerin tebii oruslerin ve bicenek sahelerinin movcydlugunu nezere alaraq 1845 ci ilin yazinda xaraba qalmis Sedenagac kendini daimi yasayis yeri secerek bura kocmusler ve kende ailenin boyuk oglu Haci Qeribin adini vermisler Sonralar bu kend el arasinda Haci Qerib adlandirilmisdir Ancaq resmi senedlerde Sedenagac kimi yazilmisdir Buna subut olaraq elde etdiyimiz senedi Yeni Beyazid qezasinin polis pristavi podporucik Keqamovun 16 aprel 1870 ci il tarixli qeza reisinin adina yazdigi meruzeni gostermek olar Mene qeza reisinin derkenari ile daxil olan 1362 sayli senedi goturub Yeni Bayazid qezasinin Quscu Deresi kendine geldim Bu kendde yasayan Zodli Ibrahim aga Veli aga oglunun ve Sedenagac kend sakini Mesedi Huseyin Haci Qasim oglunun istiraki ile Quscu Deresi ve Karvansara Deresine mexsus torpaq sahelerinin serhedlerini yoxladim 126 s 168 Sedenagac toponimi ile yanasi kend erazisinde saysiz hesabsiz turk menseli toponimler var idi Arxac deresi Ag su Bala yoxus Besbarmaqlar Boyuk Qarabaglar Boyuk yoxus Cayqarisan Golluyurd Gudulun dereyeri Gulludere Guney Dasli tepe Dilikler Dolaylar Hacilarin deresi Kerkibasin komu Kirpiler Kicik Qarabaglar Qanqalli Qara arxac Qara Quzey Qarqalan Qarovul tepesi Qocqorugu Qoruqcu qayasi Qosunalinin qorugu Quru dere Qustepesi Quzey Malqebri Mededin yurdu Memmedbagirin dereyeri Mesedilerin guneyi Palantoken Purenni Remeleir Sariqaya Saritepe Sariner Sekiler Taxcayurd Tuklutepe Yalaxli Yolcixan Yumrutepeler Yurd yeri ve s Sedenagac kendinin erazisinde olan bulaqlar Abbasin bulagi Agbulaq Das Bulaq Dimisin bulagi Hacilarin deresinin bulagi Qangalli bulaqi Qaya bulagi Qible bulagi Maral bulagi Nazli bulaq Novcali bulagi Pirenninin suyu 3 yanvar 1935 ci ilde Ermenistan SSR Ali Soveti Reyaset heyetinin fermani ile bir cox azerbaycanli kendleri kimi bu kendin de adi deyisdirilerek Guney qoyulmusdur Ermenistan prezidentinin 19 aprel 1991 ci il fermani ile yeniden adi deyisdirilib Arequni adlandirilmisdir EhalisiSenedlere esasen Sedenagac kendinde 1873 cu ilde 132 nefer 1886 ci ilde 214 nefer 1897 ci ilde 299 nefer 1908 ci ilde 343 nefer 1914 cu ilde 659 nefer 1916 ci ilde 430 nefer 1919 cu ilde 360 nefer 1922 ci ilde 300 nefer 1926 ci ilde 327 nefer 1931 ci ilde 411 nefer 1939 cu ilde 481 nefer 1959 cu ilde 562 nefer 1979 cu ilde 1223 nefer 1987 ci ilde 1890 nefer ehali yasamis ve bunlar yalniz azerbaycanlilardan ibaret olmuslar 1988 ci ilin noyabrin axirlarinda ve dekabrin evvellerinde Ermenistan dovleti kendin koklu sakinleri olan azerbaycanlilari tarixi etnik torpaqlarindan deportasiya etmisdir Indi ermeniler yasayir Kenddeki tayfalar 1 Babalilar 2 Cekmeliler 3 Emirliler 4 Emrahlilar 5 Haci Ramazanlilar 6 Husenliler 7 Koluxlular 8 Qehremanlilar 9 Mesedi Huseynliler Kelesdiler 10 Mirzalilar 11 Rustemusagi 12 Tatlar Gorkemli sexsiyyetleri Alimlerimiz Gulnare Ehmedli Qurbanova kimya elmleri doktoru professor Rizvan Mohsun oglu Memmedov tibb elmleri doktoru professor Sultan Baxseli oglu Qurbanov kimya elmleri namizedi professor Elmar Yehya oglu Serifov tibb uzre felsefe doktoru dosent Edalet Bilal oglu Celilov pedaqogika uzre felsefe doktoru dosent Kamran Sultan oglu Qurbanov tibb elmleri uzre felsefe doktoru Lutfiyar Qulu oglu Nesibov Iqtisad uzre felsefe doktoru Mehman Mesdan oglu Qurbanli kimya elmleri uzre felsefe doktoru Nofel Isa oglu Elesgerov texnika elmleri namizedi Orxan Lutfiyar oglu Nesibov iqtisad uzre felsefe doktoru Rasim Huseyn oglu Ibrahimov texniki elmler uzre felsefe doktoru Emekdar muhendis Ruslan Aydin oglu Memmedov tibb elmleri uzre felsefe doktoru Sahib Mecnun oglu Ibrahimov tibb elmleri uzre felsefe doktoru Sebuhi Necef oglu Qurbanov tibb uzre felsefe doktoru Tunzale Edalet qizi Celilova pedaqogika uzre felsefe doktoru Yadigar Tapdiq oglu Camalov filologiya uzre felsefe doktoru dosent Rehber vezifelerde calisanlar Abbas Sayad oglu Ibrahimov kolxoz sedri mekteb direktoru Firuddin Elekber ogluMemmedov kolxoz sedri sovxoz direktoru Ibad Qesem oglu Ibrahimov partiya ve dovlet xadimi Ismayil Huseyin oglu Eliyev partiya ve dovlet xadimi SSRI Jurnalistler Ittifaqinin uzvu Mecnun Sayad oglu Ibrahimov partiya ve dovlet xadimi Yaradici hemyerlilerimiz Eli Ismayil oglu Eliyev taninmis ressam Melahet Ismayil qizi Eliyeva yazici publisist Azerbaycan Jurnalistler Birliyinin ve Yazicilar Birliyinin uzvu Sara Qasim qizi Serifova saire Azerbaycan Jurnalistler Birliyinin ve Yazicilar Birliyinin uzvu Herbicilerimiz Ilqar Meris oglu Qehremanov RF herbi daire komandirinin muavini general mayor Ilqar Necef oglu Nesibov Azerbaycan MN polkovnik Nebi Oruc oglu Ehmedov ehtiyatda olan polkovnik Kendde tehsil Sedenagac kendinde ilk ibtidai mekteb 1 4 sinifler 1930 cu ilde teskil edilmisdir Inzibati mekteb binasinda siniflerin az olduguna gore dersler kenddeki bir nece imkanli adamin evlerinde teskil edilirdi Kendde 1936 1961 ci iller yeddiillik 1961 1974 cu iller sekkizillik 1974 1975 ci tedris ilinden 1988 ci ilin dekabr ayinadek orta mekteb oldu Qacqinliq 1905 ci ilin herc mercliyinde Sedenagac kendinin ehalisi Azerbaycanin indiki Semkir rayonunun Atabeyler kendine Qapanli kendine indiki Gedebey rayonunun Xarxar Ariqiran indiki Samux rayonunun Eldar ve basqa kendlerine kocmusduler 1907 ci ilin yazinda kend ehalisi yeniden dogma yurduna qayitdi Hemin vaxt kendde 45 50 ev ehalinin sayi ise texminen 280 300 nefer olmusdur Bu hadiseler zamani kend ehalisinin vaxtinda gorduyu tedbirler neticesinde basqa kendlerden ferqli olaraq olum itki olmadi 1918 ci ilin payizinda kend ehalisi II defe qacqin olmaga mecbur oldular Ermeni qosun birlesmeleirinin eline kecmemek ucun dag yolu ile Boyuk yoxusu asaraq aillerini qocalari usaqlari qadinlari Gedebeyin Qala kendine oradan ise Semkire Daskesene Gence seherine Tovuz un kendlerine kocurmusduler Bu qacqinliq zamani basqa kendlere nisbeten Sedenagac kendinin itkileri az olmusdur Evvelceden gorulmus hazirliq dag yolunun yaxinligi onlarin komeyine gelmisdir Ehali arasinda olum itim az olub Ermenistanda Sovet hakimiyyeti qurulduqdan sonra kend ehalisi geri qayidib oz dogma yurd yuvalarina sahib clarinda yasamaga basladilar 1948 1953 cu illerdeki deportasiya zamani kend ehalisi hec bir yana cixmamis dogma yurdlarinda qalmisdir Bu zaman kendin 65 70 evi 300 nefere yaxin ehalisi olmusdur 1988 1991 ci illerdeki IV qacqinliq zamani kend ehalisi Baki Gence Semkir Xanlar Seki Sumqayit Gedebey ve basqa yerlerde meskunlasmisdir Kendin 135 evi 830 nefere yaxin ehalisi olmusdur Kend ehalisi bu gune qeder hemin yerlerde yasayir 1930 1932 ci illerde kendde kolxoz 1976 ci ilden 1988 ci ilin dekabrina qeder ise sovxoz sistemi olmusdur Ikinci Dunya muharibesinden qayitmayanlar Ikinci Dunya muharibesi baslayanda kendden 98 nefer cebheye seferber edilmisdir Onlardan 46 neferi asagida gosterilenler doyuslerde helak olmus ve ya itkin dusmusdur Bagirov Mehemmed Mesim oglu Bagirov Suleyman Mesim oglu Bagirov Zekeriyye Hemid oglu Elekberov Eli Salman oglu Elekberov Mecid Salman oglu Elekberov Mirzali Salman oglu Elesgerov Eli Rehim oglu Elesgerov Mesedi Rehim oglu Emiraslanov Salman Sukur oglu Haciyev Islam Mehdi oglu Heyderov Cerkez Eli oglu Heyderov Kerim Bilos Eli oglu Huseynov Bayram Muxtar oglu Huseynov Divis Rustem oglu Ibrahimov Abbas Cabbar oglu Ibrahimov Bayram Xelil oglu Ibrahimov Xencelxan Celil oglu Isgenderov Balaca Qasim oglu Kazimov Sefer Saban oglu Kerimov Binnet Mesmali oglu Kerimov Eli Memmed oglu Kerimov Firuddin Mesmali oglu Qehremanov Teymur Ali oglu Qehremanov Yunis Ali oglu Qurbanov Aslanali Isa oglu Meherremov Esger Samil oglu Memmedov Adil Abdulla oglu Memmedov Allahverdi Mursud oglu Memmedov Koceri Allahverdi oglu Memmedov Qedim Esed oglu Memmedov Saleh Esed oglu Memmedov Semsid Yusif oglu Memmedov Tapdiq Camal oglu Memmedov Yusif Ismayil oglu Orucov Emirxan Goygoz Musa oglu Ramazanov Allahverdi Rza oglu Rehimov Bayram Sari oglu Rehimov Xamoy Abbas oglu Rehimov Mecid Sari oglu Rehimov Mehemmedeli Abbas oglu Rehimov Talib Dunyamali oglu Seferov Evez Mursel oglu Seferov Gulmali Rasa oglu Seferov Mehemmedeli Muxtar oglu Serifov Yunis Oruc oglu Veliyev Cavi Qurban oglu Efqanistanda helak olanlar Vaqif Qehremanov Meris oglu SSRI Ali Soveti Reyaset Heyetinin 19 iyul 1982 ci il tarixli fermani ile Qizil Ulduz ordeni ile teltif edilmisdir Ismayilli rayonu Keyvendi kend orta mektebine Vaqifin adi verilmisdir Qarabagda sehid olanlar Eleddin Museyib oglu Dunyamaliyev Fuzulu Ziyadxan oglu Rzayev Ilyas Celal oglu Celilov Rovsen Duman oglu IbrahimovIstinadlarՀայաստանի 2011 թ մարդահամարի արդյունքները erm L Nesibov Goyce Sedenagac Guney Baki Apostrof A MMC 2019 696 seh