Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Səadabad paktı — Türkiyə, İran və Əfqanıstan arasında, 1937-ci il 8 iyul tarixində Tehranda Səadabad sarayında imzalanan dörd tərəfli hücum etməmə paktı.
Paktın bağlanmasının səbəbləri
- Sərhəd problemlərinin birdəfəlik şəkildə həllini tapması: Pakta üzv dövlətlərin hamısının İranla sərhəd problemi mövcud idi. Həmçinin mövcud sərhəd problemləri səbəbindən xüsusilə Türkiyə-İraq-İran üçbucağında kürd tayfaları sərhəd tanımadan üsyanlar edirdilər. Bu, paktın imzalanmasının ən əhəmiyyətli səbəbidir.
- Ölkələrin müstəqilliklərini bildirmək istəyi: Müstəmləkə və yarım müstəmləkə dövrlərindən qısa müddət əvvəl xilas olan bu dövlətlərin müstəqilliklərini tanıtdırması son dərəcə vacib idi. İlk dəfə olaraq bu məqsədlə, 1935-ci il 2 oktyabrda Cenevrədə Türkiyə, İran və İraq arasında üç tərəfli müqavilə paraflandı. Bura daha sonra Əfqanıstan da qoşuldu. Daha sonra İraq-İran sərhəd mübahisələrinin həlli (Şəttül-Ərəb uyğunsuzluğu), Türkiyə ilə İran arasında dostluq çərçivəsi daxilində sərhəd problemi daxil olmaqla hər bir sahəni tənzimləyən sazişlərin aktı; 1937-ci il 8 iyul tarixli Səadabad Paktının imzalanmasına imkan vermişdir.
Tərəflər; sazişdə ümumi olaraq bir-birilərinin daxili işlərinə qarışmayacaqlarını, ortaq maraqlarına aid olan məsələləri bir-birilərinə danışacaqlarını, bir-birlərinə qarşı hücum etməyəcəklərini və sərhədlərinin qorunmasına hörmət göstərəcəklərini vəd etmişdilər. Ancaq paktın əsas səbəbi olan kürd tayfaları problemi, 7-ci maddəninbu ifadələrində gizlidir: Pakta bağlı olan tərəflərdən hər biri öz sərhədləri daxilində digər bağlı tərəflərin müəssisələrini dağıtmaq, nizam və təhlükəsizliyini sarsıtmaq və ya siyasi rejimini pozmaq məqsədilə silahlı dəstələr, birliklər və ya təşkilatların qurulmasını və hərəkətə keçmələrini əngəlləmək vəzifəsi boyunlarına qoyulurdu. II Dünya Müharibəsi şəraitində sazişin digər müddəaları yararsız qalmış, lakin 7-ci maddə müqavilənin davamını təmin etmişdir. Səadabad Paktı; 1979-cu ildə İrandakı İslami rejim, paktı ləğv etdiyini işarə edənə qədər hüquqi varlığını davam etdirmişdir.
Paktın yaranması
İraq, İngiltərəyə olan bağlılığını tarazlaşdırmaq üçün İran və Türkiyəyə hücum etməmə paktı təklif etmişdir. Türkiyə isə ayrı-ayrı paktlar yerinə regional pakt qurulmasını təklif etmişdir. SSRİ-nin təklif etdiyi, Əfqanıstanın paktda yer alması fikri də qəbul ediləndən sonra pakt Tehranda imzalanmışdır.
İstinadlar
- League of Nations Treaty Series. 22–27.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Seadabad pakti Turkiye Iran ve Efqanistan arasinda 1937 ci il 8 iyul tarixinde Tehranda Seadabad sarayinda imzalanan dord terefli hucum etmeme pakti Paktin imzalandigi saray hazirda kompleks muzeyidir arxa fonnda Ag Saray olaraq adlandirilan Tehran Paktin baglanmasinin sebebleriSerhed problemlerinin birdefelik sekilde hellini tapmasi Pakta uzv dovletlerin hamisinin Iranla serhed problemi movcud idi Hemcinin movcud serhed problemleri sebebinden xususile Turkiye Iraq Iran ucbucaginda kurd tayfalari serhed tanimadan usyanlar edirdiler Bu paktin imzalanmasinin en ehemiyyetli sebebidir Olkelerin musteqilliklerini bildirmek isteyi Mustemleke ve yarim mustemleke dovrlerinden qisa muddet evvel xilas olan bu dovletlerin musteqilliklerini tanitdirmasi son derece vacib idi Ilk defe olaraq bu meqsedle 1935 ci il 2 oktyabrda Cenevrede Turkiye Iran ve Iraq arasinda uc terefli muqavile paraflandi Bura daha sonra Efqanistan da qosuldu Daha sonra Iraq Iran serhed mubahiselerinin helli Settul Ereb uygunsuzlugu Turkiye ile Iran arasinda dostluq cercivesi daxilinde serhed problemi daxil olmaqla her bir saheni tenzimleyen sazislerin akti 1937 ci il 8 iyul tarixli Seadabad Paktinin imzalanmasina imkan vermisdir Terefler sazisde umumi olaraq bir birilerinin daxili islerine qarismayacaqlarini ortaq maraqlarina aid olan meseleleri bir birilerine danisacaqlarini bir birlerine qarsi hucum etmeyeceklerini ve serhedlerinin qorunmasina hormet gostereceklerini ved etmisdiler Ancaq paktin esas sebebi olan kurd tayfalari problemi 7 ci maddeninbu ifadelerinde gizlidir Pakta bagli olan tereflerden her biri oz serhedleri daxilinde diger bagli tereflerin muessiselerini dagitmaq nizam ve tehlukesizliyini sarsitmaq ve ya siyasi rejimini pozmaq meqsedile silahli desteler birlikler ve ya teskilatlarin qurulmasini ve herekete kecmelerini engellemek vezifesi boyunlarina qoyulurdu II Dunya Muharibesi seraitinde sazisin diger muddealari yararsiz qalmis lakin 7 ci madde muqavilenin davamini temin etmisdir Seadabad Pakti 1979 cu ilde Irandaki Islami rejim pakti legv etdiyini isare edene qeder huquqi varligini davam etdirmisdir Paktin yaranmasiIraq Ingiltereye olan bagliligini tarazlasdirmaq ucun Iran ve Turkiyeye hucum etmeme pakti teklif etmisdir Turkiye ise ayri ayri paktlar yerine regional pakt qurulmasini teklif etmisdir SSRI nin teklif etdiyi Efqanistanin paktda yer almasi fikri de qebul edilenden sonra pakt Tehranda imzalanmisdir IstinadlarLeague of Nations Treaty Series 22 27