Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sürməli Əli Paşa (ö. 28 may 1695) — II Əhməd və II Mustafa dövrlərində ümumilikdə 1 il 2 ay Osmanlı imperiyasının sədrəzəmi olmuş dövlət adamıdır. Gözlərinə sürmə çəkdiyi üçün tarixi mənbələrdə Sürməli Əli Paşa olaraq anılır.
| Sürməli Əli Paşa | |
|---|---|
| سورملي علي باشا | |
| 13 mart 1688 – 1 may 1695 | |
| Əvvəlki | Yozqatlı Mustafa Paşa |
| Sonrakı | Almas Mehmed Paşa |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1645 |
| Doğum yeri | Dimetoka |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
Həyatı
Dimetokada dünyaya gəlmişdir. Sokolluzadələrdən İbrahim bəyin kəndxudası Osman ağanın yanında yetişdirilmişdir. Rəsmi vəzifələrdə sürətlə yüksələrək əvvəlcə arpa əmini, ardından donanma əmini oldu. 16 dekabr 1688 tarixində baş dəftərdarlığa gətirildi və 13 yanvar 1690 tarixinədək bu vəzifədə qaldı. Bir müddət sonra dəftərdar vəkili, 31 avqust 1691 tarixində isə yenidən baş dəftərdar oldu. Bu vəzifədə ikən vəzirlik rütbəsi aldı. 1692-ci ildə əvvəlcə nə, qısa müddət sonra isə nə göndərildi. Əli Paşa bu vəzifədə ikən bölgədəki üsyanın yatırılmasında önəmli rol oynadı. 12 mart 1694-cü ildə Mustafa Paşanın yerinə sədarətə gətirildi. 22 aprel 1694 tarixində Ədirnəyə gələrək II Əhmədin qəbulunda oldu və padşah tərəfindən sərdar-ı əkrəm olaraq ordunun başında səfərə göndərildi.
Əli Paşa məğlubiyyətlə sonlanan və olduqca çətin keçən Varadin səfərindən döndükdən sonra dövlət idarəsində söz sahibi olmaq üçün padşahın ətrafındakı bəzi nüfuzlu şəxsləri aradan qaldırmaq istədi. Bunlardan şeyxülislam Feyzullah Əfəndi, rəis-ül katib Əbubəkr Əfəndi və Rumeli başqazısı Yəhya Əfəndi kimi bəzi nüfuzlu şəxsləri müxtəlif bəhanələrlə uzaqlaşdıra bildi və nəticədə saraydakı nüfuzunu artırdı. Boşalan vəzifələrə öz yaxın adamlarını gətirən Əli Paşa üçün II Əhmədin ölümü və yerinə II Mustafanın gəlməsi dönüş nöqtəsi oldu. II Mustafanın ordunun başında səfərə getmək arzusuna qarşı çıxması səbəbilə padşahla münasibətləri pisləşdi. Digər yandan Əli Paşanın vaxtilə mərkəzdən uzaqlaşdırdığı dövlət adamlarını geri çağırması, xüsusilə də müəllimi Seyid Feyzullah Əfəndini padşah lələsi seçməsi Əli Paşanın qaçılmaz aqibətini müəyyənləşdirdi. Feyzullah Əfəndinin şeyxülislam olmasından çəkinən Əli Paşa əvvəlcə bu vəzifəyə Sadiq Mehmed Əfəndini gətirdi. Ancaq bu əsnada baş verən yeniçəri üsyanında iştirak etdiyi, ordunu səfərə qarşı ayaqlandırdığı bəhanəsiylə 1 may 1695 tarixində vəzifədən azad edilərək 300 axca maaşla təqaüdə çıxarıldı və İzmirə sürgün edildi. Ancaq hələ İzmirə çatmadan geri çağırıldı və Ədirnədə 28 may günü edam edildi. Cəsədi 2 gün boyunca nümayiş etdirildikdən sonra Qasım Çələbi məscidinin həyətinə dəfn olundu. Var-dövlətinin müsadirəsi əsnasında böyük miqdarda borcunun olduğu məlum oldu.
Mənbə
- Târîh-i Varadin, TSMK., Revan, nr. 1312, vr. 21b-37b;
- Defterdar Mehmed Paşa, Zübde-i Vekāyiât (haz. Abdülkadir Özcan, doktora tezi, 1979), İÜ Ed.Fak., Tarih Seminer Kitaplığı, nr. 3276, I, 443–448
- Silâhdar, Târih, II, 404, 487, 597, 605, 648, 740, 742–743;
- a.mlf., Nusretnâme (haz. İsmet Parmaksızoğlu), İstanbul 1962, I/1, s. 7–8, 28, 30–32;
- Hadîkatü’l-vüzerâ, s. 121–122;
- Râşid, Târih, II, 69, 247, 250–251, 276, 283–284, 287–288, 298–300, 312–313, 317, 323, 326–327;
- Hilmi Tanışık, İstanbul Çeşmeleri, İstanbul 1945, II, 36–38, 288–289, 342;
- Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, III/1, s. 557;
- R. Ekrem Koçu, "Ali Paşa", İA, I, 342–343;
- R. Mantran, "ǾAlī Pasha Sürmelī", EI² (İng.), I, 398.
- Sürmeli Ali Pascha // Biographisches Lexikon zur Geschichte Südosteuropas (alm.). / Hrsg.: M. Bernath, K. Nehring, Leibniz-Institut für Ost- und Südosteuropaforschung R. Oldenbourg Verlag, 1974.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Surmeli Eli Pasa o 28 may 1695 II Ehmed ve II Mustafa dovrlerinde umumilikde 1 il 2 ay Osmanli imperiyasinin sedrezemi olmus dovlet adamidir Gozlerine surme cekdiyi ucun tarixi menbelerde Surmeli Eli Pasa olaraq anilir Surmeli Eli Pasaسورملي علي باشاOsmanli sedrezemi13 mart 1688 1 may 1695EvvelkiYozqatli Mustafa PasaSonrakiAlmas Mehmed PasaSexsi melumatlarDogum tarixi 1645Dogum yeri DimetokaVefat tarixi 28 may 1695Vefat yeri Edirne Osmanli imperiyasiFealiyyeti siyasetciHeyatiDimetokada dunyaya gelmisdir Sokolluzadelerden Ibrahim beyin kendxudasi Osman aganin yaninda yetisdirilmisdir Resmi vezifelerde suretle yukselerek evvelce arpa emini ardindan donanma emini oldu 16 dekabr 1688 tarixinde bas defterdarliga getirildi ve 13 yanvar 1690 tarixinedek bu vezifede qaldi Bir muddet sonra defterdar vekili 31 avqust 1691 tarixinde ise yeniden bas defterdar oldu Bu vezifede iken vezirlik rutbesi aldi 1692 ci ilde evvelce ne qisa muddet sonra ise ne gonderildi Eli Pasa bu vezifede iken bolgedeki usyanin yatirilmasinda onemli rol oynadi 12 mart 1694 cu ilde Mustafa Pasanin yerine sedarete getirildi 22 aprel 1694 tarixinde Edirneye gelerek II Ehmedin qebulunda oldu ve padsah terefinden serdar i ekrem olaraq ordunun basinda sefere gonderildi Eli Pasa meglubiyyetle sonlanan ve olduqca cetin kecen Varadin seferinden dondukden sonra dovlet idaresinde soz sahibi olmaq ucun padsahin etrafindaki bezi nufuzlu sexsleri aradan qaldirmaq istedi Bunlardan seyxulislam Feyzullah Efendi reis ul katib Ebubekr Efendi ve Rumeli basqazisi Yehya Efendi kimi bezi nufuzlu sexsleri muxtelif behanelerle uzaqlasdira bildi ve neticede saraydaki nufuzunu artirdi Bosalan vezifelere oz yaxin adamlarini getiren Eli Pasa ucun II Ehmedin olumu ve yerine II Mustafanin gelmesi donus noqtesi oldu II Mustafanin ordunun basinda sefere getmek arzusuna qarsi cixmasi sebebile padsahla munasibetleri pislesdi Diger yandan Eli Pasanin vaxtile merkezden uzaqlasdirdigi dovlet adamlarini geri cagirmasi xususile de muellimi Seyid Feyzullah Efendini padsah lelesi secmesi Eli Pasanin qacilmaz aqibetini mueyyenlesdirdi Feyzullah Efendinin seyxulislam olmasindan cekinen Eli Pasa evvelce bu vezifeye Sadiq Mehmed Efendini getirdi Ancaq bu esnada bas veren yeniceri usyaninda istirak etdiyi ordunu sefere qarsi ayaqlandirdigi behanesiyle 1 may 1695 tarixinde vezifeden azad edilerek 300 axca maasla teqaude cixarildi ve Izmire surgun edildi Ancaq hele Izmire catmadan geri cagirildi ve Edirnede 28 may gunu edam edildi Cesedi 2 gun boyunca numayis etdirildikden sonra Qasim Celebi mescidinin heyetine defn olundu Var dovletinin musadiresi esnasinda boyuk miqdarda borcunun oldugu melum oldu MenbeTarih i Varadin TSMK Revan nr 1312 vr 21b 37b Defterdar Mehmed Pasa Zubde i Vekayiat haz Abdulkadir Ozcan doktora tezi 1979 IU Ed Fak Tarih Seminer Kitapligi nr 3276 I 443 448 Silahdar Tarih II 404 487 597 605 648 740 742 743 a mlf Nusretname haz Ismet Parmaksizoglu Istanbul 1962 I 1 s 7 8 28 30 32 Hadikatu l vuzera s 121 122 Rasid Tarih II 69 247 250 251 276 283 284 287 288 298 300 312 313 317 323 326 327 Hilmi Tanisik Istanbul Cesmeleri Istanbul 1945 II 36 38 288 289 342 Uzuncarsili Osmanli Tarihi III 1 s 557 R Ekrem Kocu Ali Pasa IA I 342 343 R Mantran ǾAli Pasha Surmeli EI Ing I 398 Surmeli Ali Pascha Biographisches Lexikon zur Geschichte Sudosteuropas alm Hrsg M Bernath K Nehring Leibniz Institut fur Ost und Sudosteuropaforschung R Oldenbourg Verlag 1974