Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hirkan bigəvəri (lat. Ruscus hyrcanus) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin qulançarkimilər fəsiləsinin bigəvər cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilməyə həssas olanlar" kateqoriyasına aiddir – VU A2c+3c. Nadir relikt növdür.
| Hirkan bigəvəri | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: Hirkan bigəvəri | ||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
| ||||||||
Qısa morfoloji təsviri
20-40 (60) sm boyunda yarımkoldur, dərili, tikanlı kaldodiləri və 4-9 topa-topa düzülmüş budaqları vardır. Budaqları yanlara və aşağıya əyilmişdir və üzərləri kladodilərlə sıx örtülmüşdür. Kladodiləri uzunsov-yumurtavari və ya uzunsov-lansetvaridir, yaşıl rəngdədir, sərtdir, 12-28(30) mm uzunluğunda, 8–12 mm enindədir. Çiçəkləri yaşılımtıldır, adətən kladodinin orta xətti üzərində 2-5–i bir yerdə olmaqla və ya az-az hallarda tək-tək düzülmüşdür, pərdəciyəoxşar çiçəkatlığının qoltuğundadır. Giləmeyvəsi qırmızıdır, kürəvari, diametri 7–9 mm-dir.
Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri
Aprel-may aylarında çiçəkləyir. Sentyabr-oktyabr aylarında meyvə verir. Tozlanması anemofildir. Toxumla və vegatativ yolla çoxalır. Həyat forması nanofanerofitdir. İstisevən və kölgəyə davamlıdır. Mexaniki tərkibi orta dərəcədə olan təzə və zəngin torpaqlarda daha yaxşı inkişaf edir. Hirkan dəmirağacı meşələri kolluqlarında, əsasən aşağı dağlıq qurşağının dağ çayları dərələrində, vadilərində, sarı-gilli, azgilli torpaqlarda bitir. Dəmirağacı meşələrində hirkan bigəvəri alçaqboylu həmişəyaşıl meşəaltı bitki rolunu oynayır və müəyyən meşə tipini (Parrotitetum ruscosum) xarakterizə edir. Belə meşələr üçün xəzər bənövşəsi, çoxçiçəkli novruzçiçəyi, oxotu, quşüzümü, ayıdöşəyi, pteris və s. Növlərti xarakterikdir. Hirkan Milli Parkının aşağı düzən meşəsində, ətrafında qrup halında rast gəlinir. Dekorativ bitkidir. Budaqlarından səbət toxunur.
Ümumi yayılması
Azərbaycanda yayılması
Astara və Lənkəran rayonları ərazilərində yayılmışdır. Lənkəran ovalığı (Astara rayonunun Digo, Maşxan, Təngərud kəndləri, Lənkəran rayonunun Bürcəli və Xanbulaq kəndləri).
Bitdiyi yer
Əsasən kölgəli meşələrdə rast gəlinir.
Təbii ehtiyatı
Təbii ehtiyatı Azərbaycanda çox deyildir.
Qəbul edilmiş qoruma tədbirləri
Bəzi Milli Park və Dövlət qoruq¬larında qorunur və Azərbaycanın "Qırmızı kitab"ına daxil edilmişdir. Hirkan Milli Parkında mühafizə olunur.
Sayı və tendensiyası
Hirkan Milli Parkının ərazisində ehtiyatı azdır, kiçik qruplar şəklində rast gəlinir, qapalı yarus yaratmır. Mənfi təsirlərə məruz qalması azalma tendensiyasına səbəb olur.
Zəruri qoruma tədbirləri
Arealı geniş olan yerlərdə yasaqlıqların yaradılması vacibdir.
Məhdudlaşdırıcı amillər
Meşə sahələrindən kənd təssərüfatı əkinləri üçün, budaqlarının əhali tərəfindən buket, əklil və bəzək üçün istifadə edilməsi.
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Hirkan bigeveri lat Ruscus hyrcanus bitkiler aleminin qulancarcicekliler destesinin qulancarkimiler fesilesinin bigever cinsine aid bitki novu IUCN Qirmizi Siyahisina gore novun kateqoriyasi ve statusu Nesli kesilmeye hessas olanlar kateqoriyasina aiddir VU A2c 3c Nadir relikt novdur Hirkan bigeveriElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad Ali bitkilerKlad Coxsporlu bitkilerKlad Borulu bitkilerKlad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad BirlepelilerDeste QulancarciceklilerFesile QulancarkimilerYarimfesile Cins BigeverNov Hirkan bigeveriBeynelxalq elmi adiRuscus hyrcanusSekil axtarisiNCBI 2974054EOL 1082040Qisa morfoloji tesviri20 40 60 sm boyunda yarimkoldur derili tikanli kaldodileri ve 4 9 topa topa duzulmus budaqlari vardir Budaqlari yanlara ve asagiya eyilmisdir ve uzerleri kladodilerle six ortulmusdur Kladodileri uzunsov yumurtavari ve ya uzunsov lansetvaridir yasil rengdedir sertdir 12 28 30 mm uzunlugunda 8 12 mm enindedir Cicekleri yasilimtildir adeten kladodinin orta xetti uzerinde 2 5 i bir yerde olmaqla ve ya az az hallarda tek tek duzulmusdur perdeciyeoxsar cicekatliginin qoltugundadir Gilemeyvesi qirmizidir kurevari diametri 7 9 mm dir Bioloji ekoloji ve fitosenoloji xususiyyetleriAprel may aylarinda cicekleyir Sentyabr oktyabr aylarinda meyve verir Tozlanmasi anemofildir Toxumla ve vegatativ yolla coxalir Heyat formasi nanofanerofitdir Istiseven ve kolgeye davamlidir Mexaniki terkibi orta derecede olan teze ve zengin torpaqlarda daha yaxsi inkisaf edir Hirkan demiragaci meseleri kolluqlarinda esasen asagi dagliq qursaginin dag caylari derelerinde vadilerinde sari gilli azgilli torpaqlarda bitir Demiragaci meselerinde hirkan bigeveri alcaqboylu hemiseyasil mesealti bitki rolunu oynayir ve mueyyen mese tipini Parrotitetum ruscosum xarakterize edir Bele meseler ucun xezer benovsesi coxcicekli novruzciceyi oxotu qusuzumu ayidoseyi pteris ve s Novlerti xarakterikdir Hirkan Milli Parkinin asagi duzen mesesinde etrafinda qrup halinda rast gelinir Dekorativ bitkidir Budaqlarindan sebet toxunur Umumi yayilmasiRusiya ve Iranda tebii areallari vardir Azerbaycanda yayilmasiAstara ve Lenkeran rayonlari erazilerinde yayilmisdir Lenkeran ovaligi Astara rayonunun Digo Masxan Tengerud kendleri Lenkeran rayonunun Burceli ve Xanbulaq kendleri Bitdiyi yerEsasen kolgeli meselerde rast gelinir Tebii ehtiyatiTebii ehtiyati Azerbaycanda cox deyildir Qebul edilmis qoruma tedbirleriBezi Milli Park ve Dovlet qoruq larinda qorunur ve Azerbaycanin Qirmizi kitab ina daxil edilmisdir Hirkan Milli Parkinda muhafize olunur Sayi ve tendensiyasiHirkan Milli Parkinin erazisinde ehtiyati azdir kicik qruplar seklinde rast gelinir qapali yarus yaratmir Menfi tesirlere meruz qalmasi azalma tendensiyasina sebeb olur Zeruri qoruma tedbirleriAreali genis olan yerlerde yasaqliqlarin yaradilmasi vacibdir Mehdudlasdirici amillerMese sahelerinden kend tesserufati ekinleri ucun budaqlarinin ehali terefinden buket eklil ve bezek ucun istifade edilmesi IstinadlarHemcinin bax