Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu səhifədə iş davam etməkdədir. |
Redaktəetmə
Redaktəetmə — hər hansı bir mətni yoxlamaq və düzəltmək, sonuncu dəfə işləyərək çapa hazırlamaq. Əlyazmasını redaktə etmək. Rеdаktəеtmə bütövlükdə nəzəriyyə ilə təcrübənin vəhdətindən yаrаnıb inkişаf еdən mühüm bir yaradıcı fəаliyyət sаhəsidir.
“Redaktə” termini latın dilindəki “redaktus” ("redactus”) sözündən alınmışdır, azərbaycanca mənası “nizama salınmış”, “qaydaya salınmış”, “sahmana salınmış” (“sahmanlanmış”), “sıraya düzülmüş” deməkdir. Redaktə müəllifin əlyazma əsərinin (müəllif orijinalının), eləcə də audio və video materialların nəşrə (çapa, yayıma) hazırlıq mərhələsidir.
Redaktə oxucuya təqdim olunacaq yazıdakı səhvlərin aradan qaldırılması, söz və cümlələrin daha dəqiq və effektiv olması üçün layihədə düzəlişlər etməklə həyata keçirilən bir prosesdir. Düzəliş prosesi məqalənin nəzərə çarpan qüsurlardan, oxucunun fikrini yayındıracaq nüanslardan rasional şəkildə təmizlənməsi, səmərəli nəticənin əldə edilməsi ilə bağlıdır. Düzgün redaktə sizin məqalənizi tamamlamaqla bütün kriteriyalara cavab verən, güclü analiz və araşdırmanı özündə əks etdirən yazını oxucularla tanış edir. Redaktə işinizin ən yüksək standartlarla təmin edilməsi üçün vacib və olduqca məsuliyyətli mərhələdir. Belə ki, daimi və diqqətcil oxucular məqalədəki çatışmayan və ya ehtiyac duyulmayan hissələri gözardı etmir, keyfiyyətli yazı axtarırlar.
Ədəbi redaktənin əsasları
Ədəbi redaktənin obyekti ədəbi-bədii kitabların nəşri, redaktə prosesinin çağdaş fəaliyyəti və keyfiyyət göstəricisidir. Ədəbi redaktor ədəbi prosesi, kitab nəşrini ciddi izləyən məsul şəxsdir. Bu baxımdan ədəbi redaktənin obyekti müəllif əlyazmaları, nəşr məhsulları sayıla bilər [[1]][[2]].
Redaktə zamanı nələrdə diqqətli olmalı
Redaktə zamanı yazıya bir aspektdən deyil, hərtərəfli yanaşıb səhvlərin texniki və ya məzmunla bağlılığı müəyyən edilməlidir. İlk olaraq məqalənin adı ilə tanış olunmalı, onun cəlbediciliyi və məzmuna uyğunluğu yoxlanılmalıdır. Bundan əlavə, müəlliflər məqaləni təqdim edərkən özləri haqqında tələb olunan məlumatları (ad, soyad, universitet/iş yeri və s.) qeyd etməlidirlər, başqa sözlə, anonim məqalələr redaktorlar tərəfindən redaktə prosesinə qəbul olunmur. Növbəti addımda struktur düzgünlüyü – qısaldılmış məzmun xarakteri daşıyaraq hissələrə dair konkret və aydın məlumatları əks etdirən annotasiya; məqaləni oxunaqlı edib oxucunun iddiasını ümumiləşdirən, onun məzmununa dair hissələri şərh edib ümumi düşüncəni formalaşdıran giriş; mübahisə predmeti olan məsələlərin öz əksini və iddiaların sübutunu tapdığı paraqraflar; son olaraq oxucunun fikrini yekunlaşdıran nəticə yoxlanılır. Girişin təsirli və səlis yazılması oxucuda məqaləni davam etdirmək üçün həvəsi artırır, ümumi işiniz barədə əvvəlcədən təəssürat yaradır. Məqalə yazarkən müəlliflər diqqətlərini əsas ideyanı çatdırmağa yönəltdiklərindən çox zaman şrift ölçüsü, durğu işarələri, boşluq, həcm və s. kimi tekniki səhvlərə yol verirlər. Redaktə zamanı siz nəzərə almalısınız ki, əsas olan cüzi səhvləri düzəltmək deyil, professional oxucuların nəzərindən qaçmayacaq mühüm cəhətlərə üstünlük verməkdir. Məqalədəki məlumat bazasını zənginləşdirmək üçün istinad olunan kitab, digər müəlliflərin məqalələri, tarixi fakt, qanun, internet saytları və s. kimi mənbələrin reallığı yoxlanmalıdır.
Mətndə fakt materialı
Əsərləri faktsız, arqumentsiz təsəvvür etmək çox çətindir və onlara ötəri, səthi yanaşmaq ən azı oxucunun mətnə qeyri-ciddi yanaşmasının bariz təzahürüdür. Fakt əsərdə inandırıcılığı artıran ən əsas və ən mühüm materialdır. Təsadüfi deyildir ki, tədqiqatçılar faktı əsərin "bel sütunu" adlandırırlar. Ədəbi redaktor mətndəki faktların dəqiqliyinə əmin olmadan, ilk qaynaqlar və elmi təhlil yolu ilə yoxlamadan onun yayınma icazə verməməlidir. Fakta inamsızlıq, bütövlükdə əsərin gözdən düşməsinə rəvac verir, ən təcrübəli oxucuya belə ciddi mənfi təsir göstərir.
Mətndə mötəbər faktların yerli-yerində işlədilməsi zəruri və əhəmiyyətli olduğu qədər faktlardan səmərəsiz faydalanma və yersiz istinadlar da eyni dərəcədə lüzumsuz və zərərlidir. Fakt - məntiqi aspektdə konkret olduğu qədər də, əhatəli olmalıdır.
Redaktədə fakt materialının təhlili
Professor İ.Vəliyev faktın çoxşaxəli anlamına və məna yönümünə diqqət yetirərək yazırdı: "Fakt - geniş və mürəkkəb anlayışdır. Əsərin fakt materialı, bəzən düşünüldüyü kimi yalnız rəqəmlərdən, insan, yer və əşya adlarından, tarixi hadisələrdən ibarət deyil. Dövrün xarakterik hadisələri, ictimai münasibətlər, siyasi problemlər, ətraf mühit, insanların həyatı, müxtəlif proseslər, təzahürlər, baş verən reaksiyalar ayrı-ayrılıqda fakt materiallarına çevrilirlər. Həyatda mövcud olan faktların hamısını insanların görməsi, öyrənməsi mümkün deyil. Ona görə də müəlliflər əsər yazarkən gərəkli, xarakterik faktları seçir və onların əsasında mətn ortaya çıxarırlar. Ona görə də əsərdə bütün faktlardan deyil, seçilmiş, xarakterik faktlardan söhbət gedir. Redaktə zamanı əsərlə birlikdə onun fakt materialı ciddi təhlildən keçirilir.
Redaktə zamanı nələr ixtisar olunmalı
Uzun və sıxıcı cümlələr, təkrarlar, məzmunla əlaqəsi olmayan paraqraflar ixtisar olunmalı, bu cür təkrarçılıqdan qaçınılmalı, nəzərə alınmalıdır ki, məsələ ilə bağlı konkret faktlar, axtarılan sualların cavabını görmək oxucunu məmnun edir. Qəliz terminlər, yersiz mürəkkəb ifadələr yazınızı professional göstərmir, əksinə oxunaqlılığını azaldır. Çalışın, oxucunuzla aranızda ünsiyyət yaradın, real kazuslardan, həyat hadisələrindən misallar gətirərək olduğunuz situasiyanı izah etməklə təqdim olunan problemin həll üsullarını göstərin. Yeniliklərə açıq, qeyri-aşkar məqalələr həmişə diqqət mərkəzində olmuşdur[[3]].
Ədəbi redaktə və Milli Mətbuat
Ədəbi redaktənin qarşısında duran əsas vəzifə ədəbi-bədii mətni dolğun, sanballı, oxunaqlı, cazibədar, oxucu tələbatına cavab verən səviyyəyə yüksəltməkdən ibarətdir. Başlıca məqsəd, amal isə ilk növbədə xalqın, oxucunun elmi, mədəni, etik və estetik zövqünün inkişafına xidmət etməkdir. Bədii ədəbiyyat nümunələrinin yeni çap üsulları ilə sürətli yayımı, ədəbi redaktə işinin təşəkkül prosesinə də güclü təkan vermişdir. Avropa ölkələrində, Türkiyədə, İranda, xüsusilə Rusiyada nəşr növlərindən qəzetin, jurnalın meydana gəlməsi, əhalinin məlumatlandırılmasında, ictimai şüurun oyanışında mühüm rol oynaması çarizmin ucqarlarına, müstəmləkə ölkələrə də təsirsiz qatmamışdır Kitabla müqayisədə qəzet və jurnallar az vaxtda, az məsrəflə başa gəlməsi mümkün olan, sürətlə yayılma imkanlarına və çevikliyə malik, geniş xalq kütlələri arasında təşviqat missiyasını məmnunluqla öz çiyinlərinə qaldıran informasiya daşıyıcılarına və bədii ədəbiyyatın, xalq yaradıcılığının təbliğində milli tribunaya çevrildi[[4]].
Plagiat məqalələr
Müəllifin başqa şəxsin fikir və ideyalarından olduğu kimi və ya hər hansı elementlərin ardıcıllığını dəyişməklə, mətnin məzmununu sinonimlərlə əvəz etməklə öz düşüncələri kimi qələmə verməsi akademik qaydaların pozulmasına, oxucuların aldadılmasına gətirib çıxarır. Bu cür, yəni plagiat məqalələr heç bir halda dərc üçün qəbul edilmir.
Yazıda istinadlar
İstinadlar sizin məqaləni yazarkən elmi araşdırma bacarığınızı göstərir və orijinal işlərdə materialın etibarlılığı həm oxucuların inamını, həm də məqalənin nüfuzunu təmin edir. Əgər dəqiq fakt, statistika, xronologiya qeyd olunan hissələrdə istinada ehtiyac duyulduğu halda verilməyibsə, bu müəllifin çatışmayan cəhətidir və müvafiq düzəlişlər edilməlidir.
- "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2021-10-06 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-07-23.
- https://www.anl.az/down/meqale/kitabshunasliq redaktor%20seneti/1_2015/05.pdf
- Asif Rüstəmli. Ədəbi redaktənin əsasları: tarixi, nəzəriyyəsi, təcrübəsi. Bakı, “Gənclik”, 2018, səh 17 . (216)
- Asif Rüstəmli Ədəbi istiqlalımız. Bakı, "Elm", 2004, səh 316 (384)
- İsmayıl Vəliyev. Redaktənin əsasları: Nəzəriyyə və təcrübə. Bakı, "Günəş", 2009, səh 30. (404)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu sehifede is davam etmekdedir Mudaxile etmeye telesmeyin Eger komek etmek isteyirsinizse ya da sehife yarimciq qalibsa sehifeni yaradan istifadeci ile elaqe qura bilersiniz Sehifenin tarixcesinde sehife uzerinde islemis istifadecilerin adlarini gore bilersiniz Redaktelerinizi menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin Bu meqale sonuncu defe 11 gun evvel InternetArchiveBot muzakire tohfeler terefinden redakte olunub Yenile RedakteetmeRedakteetme her hansi bir metni yoxlamaq ve duzeltmek sonuncu defe isleyerek capa hazirlamaq Elyazmasini redakte etmek Redakteetme butovlukde nezeriyye ile tecrubenin vehdetinden yaranib inkisaf eden muhum bir yaradici fealiyyet sahesidir Redakte termini latin dilindeki redaktus redactus sozunden alinmisdir azerbaycanca menasi nizama salinmis qaydaya salinmis sahmana salinmis sahmanlanmis siraya duzulmus demekdir Redakte muellifin elyazma eserinin muellif orijinalinin elece de audio ve video materiallarin nesre capa yayima hazirliq merhelesidir Redakte oxucuya teqdim olunacaq yazidaki sehvlerin aradan qaldirilmasi soz ve cumlelerin daha deqiq ve effektiv olmasi ucun layihede duzelisler etmekle heyata kecirilen bir prosesdir Duzelis prosesi meqalenin nezere carpan qusurlardan oxucunun fikrini yayindiracaq nuanslardan rasional sekilde temizlenmesi semereli neticenin elde edilmesi ile baglidir Duzgun redakte sizin meqalenizi tamamlamaqla butun kriteriyalara cavab veren guclu analiz ve arasdirmani ozunde eks etdiren yazini oxucularla tanis edir Redakte isinizin en yuksek standartlarla temin edilmesi ucun vacib ve olduqca mesuliyyetli merheledir Bele ki daimi ve diqqetcil oxucular meqaledeki catismayan ve ya ehtiyac duyulmayan hisseleri gozardi etmir keyfiyyetli yazi axtarirlar Edebi redaktenin esaslariEdebi redaktenin obyekti edebi bedii kitablarin nesri redakte prosesinin cagdas fealiyyeti ve keyfiyyet gostericisidir Edebi redaktor edebi prosesi kitab nesrini ciddi izleyen mesul sexsdir Bu baximdan edebi redaktenin obyekti muellif elyazmalari nesr mehsullari sayila biler 1 2 Redakte zamani nelerde diqqetli olmaliRedakte zamani yaziya bir aspektden deyil herterefli yanasib sehvlerin texniki ve ya mezmunla bagliligi mueyyen edilmelidir Ilk olaraq meqalenin adi ile tanis olunmali onun celbediciliyi ve mezmuna uygunlugu yoxlanilmalidir Bundan elave muellifler meqaleni teqdim ederken ozleri haqqinda teleb olunan melumatlari ad soyad universitet is yeri ve s qeyd etmelidirler basqa sozle anonim meqaleler redaktorlar terefinden redakte prosesine qebul olunmur Novbeti addimda struktur duzgunluyu qisaldilmis mezmun xarakteri dasiyaraq hisselere dair konkret ve aydin melumatlari eks etdiren annotasiya meqaleni oxunaqli edib oxucunun iddiasini umumilesdiren onun mezmununa dair hisseleri serh edib umumi dusunceni formalasdiran giris mubahise predmeti olan meselelerin oz eksini ve iddialarin subutunu tapdigi paraqraflar son olaraq oxucunun fikrini yekunlasdiran netice yoxlanilir Girisin tesirli ve selis yazilmasi oxucuda meqaleni davam etdirmek ucun hevesi artirir umumi isiniz barede evvelceden teessurat yaradir Meqale yazarken muellifler diqqetlerini esas ideyani catdirmaga yoneltdiklerinden cox zaman srift olcusu durgu isareleri bosluq hecm ve s kimi tekniki sehvlere yol verirler Redakte zamani siz nezere almalisiniz ki esas olan cuzi sehvleri duzeltmek deyil professional oxucularin nezerinden qacmayacaq muhum cehetlere ustunluk vermekdir Meqaledeki melumat bazasini zenginlesdirmek ucun istinad olunan kitab diger muelliflerin meqaleleri tarixi fakt qanun internet saytlari ve s kimi menbelerin realligi yoxlanmalidir Metnde fakt materialiEserleri faktsiz arqumentsiz tesevvur etmek cox cetindir ve onlara oteri sethi yanasmaq en azi oxucunun metne qeyri ciddi yanasmasinin bariz tezahurudur Fakt eserde inandiriciligi artiran en esas ve en muhum materialdir Tesadufi deyildir ki tedqiqatcilar fakti eserin bel sutunu adlandirirlar Edebi redaktor metndeki faktlarin deqiqliyine emin olmadan ilk qaynaqlar ve elmi tehlil yolu ile yoxlamadan onun yayinma icaze vermemelidir Fakta inamsizliq butovlukde eserin gozden dusmesine revac verir en tecrubeli oxucuya bele ciddi menfi tesir gosterir Metnde moteber faktlarin yerli yerinde isledilmesi zeruri ve ehemiyyetli oldugu qeder faktlardan semeresiz faydalanma ve yersiz istinadlar da eyni derecede luzumsuz ve zererlidir Fakt mentiqi aspektde konkret oldugu qeder de ehateli olmalidir Redaktede fakt materialinin tehliliProfessor I Veliyev faktin coxsaxeli anlamina ve mena yonumune diqqet yetirerek yazirdi Fakt genis ve murekkeb anlayisdir Eserin fakt materiali bezen dusunulduyu kimi yalniz reqemlerden insan yer ve esya adlarindan tarixi hadiselerden ibaret deyil Dovrun xarakterik hadiseleri ictimai munasibetler siyasi problemler etraf muhit insanlarin heyati muxtelif prosesler tezahurler bas veren reaksiyalar ayri ayriliqda fakt materiallarina cevrilirler Heyatda movcud olan faktlarin hamisini insanlarin gormesi oyrenmesi mumkun deyil Ona gore de muellifler eser yazarken gerekli xarakterik faktlari secir ve onlarin esasinda metn ortaya cixarirlar Ona gore de eserde butun faktlardan deyil secilmis xarakterik faktlardan sohbet gedir Redakte zamani eserle birlikde onun fakt materiali ciddi tehlilden kecirilir Redakte zamani neler ixtisar olunmaliUzun ve sixici cumleler tekrarlar mezmunla elaqesi olmayan paraqraflar ixtisar olunmali bu cur tekrarciliqdan qacinilmali nezere alinmalidir ki mesele ile bagli konkret faktlar axtarilan suallarin cavabini gormek oxucunu memnun edir Qeliz terminler yersiz murekkeb ifadeler yazinizi professional gostermir eksine oxunaqliligini azaldir Calisin oxucunuzla aranizda unsiyyet yaradin real kazuslardan heyat hadiselerinden misallar getirerek oldugunuz situasiyani izah etmekle teqdim olunan problemin hell usullarini gosterin Yeniliklere aciq qeyri askar meqaleler hemise diqqet merkezinde olmusdur 3 Edebi redakte ve Milli MetbuatEdebi redaktenin qarsisinda duran esas vezife edebi bedii metni dolgun sanballi oxunaqli cazibedar oxucu telebatina cavab veren seviyyeye yukseltmekden ibaretdir Baslica meqsed amal ise ilk novbede xalqin oxucunun elmi medeni etik ve estetik zovqunun inkisafina xidmet etmekdir Bedii edebiyyat numunelerinin yeni cap usullari ile suretli yayimi edebi redakte isinin tesekkul prosesine de guclu tekan vermisdir Avropa olkelerinde Turkiyede Iranda xususile Rusiyada nesr novlerinden qezetin jurnalin meydana gelmesi ehalinin melumatlandirilmasinda ictimai suurun oyanisinda muhum rol oynamasi carizmin ucqarlarina mustemleke olkelere de tesirsiz qatmamisdir Kitabla muqayisede qezet ve jurnallar az vaxtda az mesrefle basa gelmesi mumkun olan suretle yayilma imkanlarina ve cevikliye malik genis xalq kutleleri arasinda tesviqat missiyasini memnunluqla oz ciyinlerine qaldiran informasiya dasiyicilarina ve bedii edebiyyatin xalq yaradiciliginin tebliginde milli tribunaya cevrildi 4 Plagiat meqalelerMuellifin basqa sexsin fikir ve ideyalarindan oldugu kimi ve ya her hansi elementlerin ardicilligini deyismekle metnin mezmununu sinonimlerle evez etmekle oz dusunceleri kimi qeleme vermesi akademik qaydalarin pozulmasina oxucularin aldadilmasina getirib cixarir Bu cur yeni plagiat meqaleler hec bir halda derc ucun qebul edilmir Yazida istinadlarIstinadlar sizin meqaleni yazarken elmi arasdirma bacariginizi gosterir ve orijinal islerde materialin etibarliligi hem oxucularin inamini hem de meqalenin nufuzunu temin edir Eger deqiq fakt statistika xronologiya qeyd olunan hisselerde istinada ehtiyac duyuldugu halda verilmeyibse bu muellifin catismayan cehetidir ve muvafiq duzelisler edilmelidir Arxivlenmis suret PDF 2021 10 06 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 2024 07 23 https www anl az down meqale kitabshunasliq redaktor 20seneti 1 2015 05 pdf Asif Rustemli Edebi redaktenin esaslari tarixi nezeriyyesi tecrubesi Baki Genclik 2018 seh 17 216 Asif Rustemli Edebi istiqlalimiz Baki Elm 2004 seh 316 384 Ismayil Veliyev Redaktenin esaslari Nezeriyye ve tecrube Baki Gunes 2009 seh 30 404