Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Radiodalğalar — təbiət etibarilə elektromaqnit dalğaları olub, fəzada işıq sürəti ilə yayılır: c≈3·108. Radiodalğalar dalğa uzunluğu (λ) və ya tezliklə (f) xarakterizə olunur: λ=c/f və ya f=c/λ.
Diapazonları
Radiodalğalar çox geniş tezlik intervalını əhatə edir. Cədvəldə radiodalğaların diapazonları və adları göstərilmişdir.
| Dalğa diapazonlarının adları | Dalğa diapazonu | Tezlik diapazonu | Tezlik diapazonlarının adları |
|---|---|---|---|
| Miriametrlik (ifrat uzun dalğalar) | 10÷100 km | 3÷30 kHs | Çox alçaq tezliklər |
| Kilometrlik (uzun dalğalar) | 1÷10 km | 30÷300 kHs | Alçaq tezliklər |
| Hektometrlik (orta dalğalar) | 100÷1000 m | 300÷3000 kHs | Orta tezliklər |
| Dekametrlik (qısa dalğalar) | 10÷100 m | 3÷30 MHs | Yüksək tezliklər |
| Metrlik (ultraqısa dalğalar) | 1÷10 m | 30÷300 MHs | Çox yüksək tezliklər |
| Desimetrlik (ultraqısa dalğalar) | 1÷10 dm | 300÷3000 MHs | Ultra yüksək tezliklər |
| Santimetrlik (ultraqısa dalğalar) | 1÷10 sm | 3÷30 QHs | İfrat yüksək tezliklər |
| Millimetrlik (ultraqısa dalğalar) | 1÷10 mm | 30÷300 QHs | İfrat yüksək tezliklər |
| Desimillimetrlik (ultraqısa dalğalar) | 0,1÷1 mm | 300÷3000 QHs | Hiper yüksək tezliklər |
Qeyd etmək lazımdırki, hər bir diapazonun praktiki tətbiqi bir sıra faktorlarla: rabitə kanalının uzunluğu və onun "tutumu", dalğanın yayılma yolunun relyefi, küylərin səviyyəsi, verici qurğuların gücü, ilin fəsilləri, havanın meteoroloji xüsusiyyətləri və s. ilə əlaqədardır.
Yayılma xüsusiyyətləri və tətbiq sahələri
Miriametrlik və kilometrlik dalğalar
Miriametrlik və kilometrlik dalğa diapazonlarından əvvəllər radioteleqrafda geniş istifadə olunurdu. Bu diapazonlardakı dalğaların əsas yayılma kanalı Yer-ionosfera kanalıdır. Bu dalğalar Yer səthilə çox yaxşı yayılır. Lakin bu diapazondakı dalğaları yayımlamaq üçün çox güclü və ölçüləri böyük olan antenalar tələb olunur. Miriametrlik və kilometrlik dalğalar həm yerin səthindən, həm də ionosferin aşağı təbəqələrindən (yer səthindən 80–100 km hündürlüklərdə yerləşən) kifayət qədər yaxşı əks olunur. Bu dalğaların radiorabitə cəhətdən əsas çatışmazlığı rabitə kanalının ensiz olmasıdır ki, bu da öz növbəsində mürəkkəb radiosiqnalların ötürülməsinə imkan vermir. Bundan başqa, göstərilən dalğalar yayılarkən enerji itkisi çox olur. Son vaxtlar miriametrlik dalğalardan yeraltı radiorabitə məqsədi ilə istifadə etmək sahəsində intensiv tədqiqat işləri aparılır; bu dalğalar dəniz suyunda az udulduğundan sualtı radiorabitədə də geniş tətbiq olunur.
Hektometrlik dalğalar
Hektometrlik dalğalar, əsasən, səth dalğaları kimi yayılır, intensivliyi yerin səthin də maksimal olub, hündürlük artdıqca eksponensial olaraq azalır. Bu dalğalar səth dalğaları ilə yanaşı, fəza dalğaları kimi də yayılır. Fəza dalğaları atmosfer təbəqələrindən əks olunaraq səth dalğaları ilə görüşüb müəyyən nöqtələrdə interferensiya hadisəsi nəticəsində bir – birini zəiflədərək "sönmə effekti" ni yarada bilər. Bu dalğalar diapazonu üçün gündüz vaxtı uzaq məsafələrə yayılmasının məhdudlaşdırılması və gecə vaxtı yayılma məsafəsinin artması tipikdir. Gündüz vaxtı fəza dalğaları praktiki olaraq yayılmır. İonosferin D qatında bu dalğalar az sayda udulmaya və sınmaya məruz qalır. Amma E qatına daxil olarkən, onlar güclü udulmaya məruz olduqları üçün, qeri qayıtmırlar. Bu səbəbdən gündüz vaxtı orta dalğalarda əlaqə yalnız səthi dalğalar ilə həyata keçirilir. Praktiki olaraq səthi dalğaların təsir məsafəsi 1000–1500 km məsafəsilə məhdudlaşdırılır. Axşam və gecə vaxtları ionosferdə dalğaların udulması azalır. Fəza dalğası E qatından əks olunur və ionosferin bu qatında udulma az olur. Orta dalğaların gecə vaxtı ionosferdə yayılmasının öz xüsusiyyətləri var. Bu xüsusiyyətlərindən biri qəbul nöqtəsində siqnalın amplitudasının donub qalmasıdır (azaldılması) və bununla mübarizə aparmaq kifayət qədər çətindir. Bu hadisənin qarşısını almaq üçün ən effektiv vasitə bir qəbuledici antena əvəzinə bir-birindən müəyyən məsafədə (200–300 m) yerləşdirilmiş iki-üç antenadan istifadə etməkdir. Bu dalğa diapazonunun digər çatışmazlığı atmosfer və sənaye küylərinin böyük səviyyədə olmasıdır.
Dalğaların yayılmasına rabitə xəttinin keçdiyi yolun relyefinin təsiri böyükdür. Ona görə də hektometrlik dalğa diapazonu, bir çox ölkələrdə, əsasən, yerli radio verilişlərinin təşkili üçün əsas diapazon kimi götürülür.
Dekametrlik dalğalar
İonosferdən və yerin səthindən çoxqat əks olunaraq yayıldığından, rabitə kanalının uzunluğunu praktiki olaraq istənilən qədər artırmağa imkan verir. Bu dalğaları şüalandırmaq üçün adətən istiqamətləndirmə xassəsinə malik antenalardan istifadə edilir. Yerin səthində isə bu dalğalar kifayət qədər udulduğundan qısa dalğalar diapazonunda səth dalğaları ilə radiorabitə, demək olar ki, mümkün deyil. Qısa dalğalar diapazonundan radiorabitədə, radioverilişlərində, radionaviqasiyada geniş istifadə olunur. Bu halda radiosiqnalın spektral eni kiçik olduğundan əsasən rəqslərin amplitud modullaşmasından istifadə edilir.
Metrlik, desimetrlik və santimetrlik dalğalar
Böyük tezlik "tutumlarına" malik olduğundan yuxarıda qeyd olunan məqsədlər üçün daha böyük imkanlara malikdir. Bu isə tezlik, impuls və digər modullaşma növləri ilə işləyən və eləcə də küylərə qarşı daha dayanıqlı olan radioelektron qurğuları yaratmağa imkan verir. Bu diapazonlardakı dalğaları asan istiqamətləndirmək mümkün olduğundan, radioastronomiyada, radiolokasiyada, radioteleidarəetmədə, televiziya verlişlərində və s. sahələrdə genış tətbiq olunur. Göstərilən diapazonlardakı dalğaların tətbiqini məhdudlaşdıran cəhətlətdən biri onların verici və qəbuledici antenalar arasında yalnız görünən zonada yayılmasıdır.
Millimetrlik və desimillimetrlik dalğalar
Son vaxtlarda intensiv tədqiq edilir və praktiki olaraq mənimsənilməyə başlanmışdır. Bu diapazonlara olan böyük maraq onların çox böyük tezlik "tutumuna" və kiçik bucaq altında şüalandırma qabiliyyətinə malik olmaları ilə əlaqədardır.
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- "Радиоволны". 2022-03-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-09-28.
- Радиоволны и частоты. Статья
- "Радиоволны". 2022-03-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-04.
- "Распространение гектометровых (средних) волн". 2022-03-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-04.
- "Распространение радиоволн". 2022-01-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-04.
- "Распространение ультракоротких волн". 2022-03-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-04.
- "Ультракороткие волны". 2022-01-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-04.
Xarici keçidlər
- What is Radio Propagation: RF propagation
- Данные о распространении радиоволн для проектирования наземных линий связи пункта с пунктом
Ədəbiyyat
- Davudov B., Daşdəmirov K. Radiofizika. Dərs vəsaiti. Bakı: «Bakı Universiteti». 2008.-392 səh.
- А.М. Пашаев, А.Р. Гасанов. Антенны и распространение радиоволн. Баку: НАА. 2007.-135 с.
- Д.Ю. Муромцев, Ю.Т. Зырянов, П.А. Федюнин и др. Электродинамика и распространение радиоволн: учебное пособие. Тамбов: ФГБОУ ВПО «ТГТУ». 2012.-200 с.
- Дружин Г.И. Антенны и распространение радиоволн. Часть II. Учебное пособие. Петропавловск-Камчатский: КамчатГТУ. 2003.-56с. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Radiodalgalar tebiet etibarile elektromaqnit dalgalari olub fezada isiq sureti ile yayilir c 3 108 Radiodalgalar dalga uzunlugu l ve ya tezlikle f xarakterize olunur l c f ve ya f c l DiapazonlariRadiodalgalar cox genis tezlik intervalini ehate edir Cedvelde radiodalgalarin diapazonlari ve adlari gosterilmisdir Dalga diapazonlarinin adlari Dalga diapazonu Tezlik diapazonu Tezlik diapazonlarinin adlariMiriametrlik ifrat uzun dalgalar 10 100 km 3 30 kHs Cox alcaq tezliklerKilometrlik uzun dalgalar 1 10 km 30 300 kHs Alcaq tezliklerHektometrlik orta dalgalar 100 1000 m 300 3000 kHs Orta tezliklerDekametrlik qisa dalgalar 10 100 m 3 30 MHs Yuksek tezliklerMetrlik ultraqisa dalgalar 1 10 m 30 300 MHs Cox yuksek tezliklerDesimetrlik ultraqisa dalgalar 1 10 dm 300 3000 MHs Ultra yuksek tezliklerSantimetrlik ultraqisa dalgalar 1 10 sm 3 30 QHs Ifrat yuksek tezliklerMillimetrlik ultraqisa dalgalar 1 10 mm 30 300 QHs Ifrat yuksek tezliklerDesimillimetrlik ultraqisa dalgalar 0 1 1 mm 300 3000 QHs Hiper yuksek tezlikler Qeyd etmek lazimdirki her bir diapazonun praktiki tetbiqi bir sira faktorlarla rabite kanalinin uzunlugu ve onun tutumu dalganin yayilma yolunun relyefi kuylerin seviyyesi verici qurgularin gucu ilin fesilleri havanin meteoroloji xususiyyetleri ve s ile elaqedardir Yayilma xususiyyetleri ve tetbiq saheleriMiriametrlik ve kilometrlik dalgalar Miriametrlik ve kilometrlik dalga diapazonlarindan evveller radioteleqrafda genis istifade olunurdu Bu diapazonlardaki dalgalarin esas yayilma kanali Yer ionosfera kanalidir Bu dalgalar Yer sethile cox yaxsi yayilir Lakin bu diapazondaki dalgalari yayimlamaq ucun cox guclu ve olculeri boyuk olan antenalar teleb olunur Miriametrlik ve kilometrlik dalgalar hem yerin sethinden hem de ionosferin asagi tebeqelerinden yer sethinden 80 100 km hundurluklerde yerlesen kifayet qeder yaxsi eks olunur Bu dalgalarin radiorabite cehetden esas catismazligi rabite kanalinin ensiz olmasidir ki bu da oz novbesinde murekkeb radiosiqnallarin oturulmesine imkan vermir Bundan basqa gosterilen dalgalar yayilarken enerji itkisi cox olur Son vaxtlar miriametrlik dalgalardan yeralti radiorabite meqsedi ile istifade etmek sahesinde intensiv tedqiqat isleri aparilir bu dalgalar deniz suyunda az uduldugundan sualti radiorabitede de genis tetbiq olunur Hektometrlik dalgalar Hektometrlik dalgalar esasen seth dalgalari kimi yayilir intensivliyi yerin sethin de maksimal olub hundurluk artdiqca eksponensial olaraq azalir Bu dalgalar seth dalgalari ile yanasi feza dalgalari kimi de yayilir Feza dalgalari atmosfer tebeqelerinden eks olunaraq seth dalgalari ile gorusub mueyyen noqtelerde interferensiya hadisesi neticesinde bir birini zeiflederek sonme effekti ni yarada biler Bu dalgalar diapazonu ucun gunduz vaxti uzaq mesafelere yayilmasinin mehdudlasdirilmasi ve gece vaxti yayilma mesafesinin artmasi tipikdir Gunduz vaxti feza dalgalari praktiki olaraq yayilmir Ionosferin D qatinda bu dalgalar az sayda udulmaya ve sinmaya meruz qalir Amma E qatina daxil olarken onlar guclu udulmaya meruz olduqlari ucun qeri qayitmirlar Bu sebebden gunduz vaxti orta dalgalarda elaqe yalniz sethi dalgalar ile heyata kecirilir Praktiki olaraq sethi dalgalarin tesir mesafesi 1000 1500 km mesafesile mehdudlasdirilir Axsam ve gece vaxtlari ionosferde dalgalarin udulmasi azalir Feza dalgasi E qatindan eks olunur ve ionosferin bu qatinda udulma az olur Orta dalgalarin gece vaxti ionosferde yayilmasinin oz xususiyyetleri var Bu xususiyyetlerinden biri qebul noqtesinde siqnalin amplitudasinin donub qalmasidir azaldilmasi ve bununla mubarize aparmaq kifayet qeder cetindir Bu hadisenin qarsisini almaq ucun en effektiv vasite bir qebuledici antena evezine bir birinden mueyyen mesafede 200 300 m yerlesdirilmis iki uc antenadan istifade etmekdir Bu dalga diapazonunun diger catismazligi atmosfer ve senaye kuylerinin boyuk seviyyede olmasidir Dalgalarin yayilmasina rabite xettinin kecdiyi yolun relyefinin tesiri boyukdur Ona gore de hektometrlik dalga diapazonu bir cox olkelerde esasen yerli radio verilislerinin teskili ucun esas diapazon kimi goturulur Dekametrlik dalgalar Ionosferden ve yerin sethinden coxqat eks olunaraq yayildigindan rabite kanalinin uzunlugunu praktiki olaraq istenilen qeder artirmaga imkan verir Bu dalgalari sualandirmaq ucun adeten istiqametlendirme xassesine malik antenalardan istifade edilir Yerin sethinde ise bu dalgalar kifayet qeder uduldugundan qisa dalgalar diapazonunda seth dalgalari ile radiorabite demek olar ki mumkun deyil Qisa dalgalar diapazonundan radiorabitede radioverilislerinde radionaviqasiyada genis istifade olunur Bu halda radiosiqnalin spektral eni kicik oldugundan esasen reqslerin amplitud modullasmasindan istifade edilir Metrlik desimetrlik ve santimetrlik dalgalar Boyuk tezlik tutumlarina malik oldugundan yuxarida qeyd olunan meqsedler ucun daha boyuk imkanlara malikdir Bu ise tezlik impuls ve diger modullasma novleri ile isleyen ve elece de kuylere qarsi daha dayaniqli olan radioelektron qurgulari yaratmaga imkan verir Bu diapazonlardaki dalgalari asan istiqametlendirmek mumkun oldugundan radioastronomiyada radiolokasiyada radioteleidareetmede televiziya verlislerinde ve s sahelerde genis tetbiq olunur Gosterilen diapazonlardaki dalgalarin tetbiqini mehdudlasdiran cehetletden biri onlarin verici ve qebuledici antenalar arasinda yalniz gorunen zonada yayilmasidir Millimetrlik ve desimillimetrlik dalgalar Son vaxtlarda intensiv tedqiq edilir ve praktiki olaraq menimsenilmeye baslanmisdir Bu diapazonlara olan boyuk maraq onlarin cox boyuk tezlik tutumuna ve kicik bucaq altinda sualandirma qabiliyyetine malik olmalari ile elaqedardir IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Radiovolny 2022 03 31 tarixinde Istifade tarixi 2019 09 28 Radiovolny i chastoty Statya Radiovolny 2022 03 31 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 04 Rasprostranenie gektometrovyh srednih voln 2022 03 31 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 04 Rasprostranenie radiovoln 2022 01 22 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 04 Rasprostranenie ultrakorotkih voln 2022 03 31 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 04 Ultrakorotkie volny 2022 01 25 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 04 Xarici kecidlerWhat is Radio Propagation RF propagation Dannye o rasprostranenii radiovoln dlya proektirovaniya nazemnyh linij svyazi punkta s punktomEdebiyyatDavudov B Dasdemirov K Radiofizika Ders vesaiti Baki Baki Universiteti 2008 392 seh A M Pashaev A R Gasanov Antenny i rasprostranenie radiovoln Baku NAA 2007 135 s D Yu Muromcev Yu T Zyryanov P A Fedyunin i dr Elektrodinamika i rasprostranenie radiovoln uchebnoe posobie Tambov FGBOU VPO TGTU 2012 200 s Druzhin G I Antenny i rasprostranenie radiovoln Chast II Uchebnoe posobie Petropavlovsk Kamchatskij KamchatGTU 2003 56s ISBN 5 328 00047 1