Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası (qısaca Sov.İKP) — (Коммунистическая партия Советского союза КПСС), Sovet İttifaqının bütün tarixi boyu yeganə, hakim siyasi partiyası. Fəaliyyəti ilk qurucularından olan Vladimir İliç Lenininin adı ilə bağlı olub.
Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası Коммунистическая партия Советского Союза | |
|---|---|
 | |
| Sədri | İosif Stalin, Nikita Xruşşov, Leonid Brejnev, Yuri Andropov, Konstantin Ustinoviç Çernenko, Mixail Qorbaçov |
| Qurucu | |
| Quruluş tarixi | 1 (13) mart 1898 |
| Dağılma tarixi | 29 avqust 1991 |
| Baş qərargah | |
| İdeologiya | marksizm-leninizm, Sovet patriotizmi[d] |
| İdeoloji spektr | İfrat sol |
| Gənclər təşkilatı | ÜİLKGİ |
| Üzv sayı | 19 milyon nəfər (1991-ci il) |
| Şüar | Bütün ölkələrin proletarları birləşin! |
| Himn | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Fraksiya
Xələfi olan Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə Partiyasının I qurultayı Minskdə 13–15 mart 1898-ci ildə keçirilib.
Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə Partiyasının II Qurultayında Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə Partiyasının iki fraksiyasının — Vladimir Leninin başçılıq etdiyi bolşeviklər və Georgi Plexanov və başçılıq etdiyi menşeviklər meydana gəldi. Parçalanmanın əsas səbəbi partiya nizamnaməsinin əhəmiyyətsiz görünən maddəsi idi; Lenin partiya üzvlərindən "şəxsi iştirak", Martov isə "şəxsi yardım" tələb etməyi təklif etdi. Əslində söhbət partiya binasında icazə verilən mərkəzçilik dərəcəsindən gedir; Lenin tabeçiliyində olanların yuxarıdakıların direktivlərini yerinə yetirmək məcburiyyəti ilə sərt bir şəkildə mərkəzləşmiş bir təşkilat yaratmağa çalışdı. Martov isə Qərbi Avropa Sosial Demokratiya modelində, xüsusən o zaman ən nüfuzlu Alman partiyası modelində sərbəst birləşmə prinsipini müdafiə etdi.
Artıq 1903-cü ilin sentyabrında tərəflər partiya təşkilatları — Mərkəzi Komitə, "İskra" qəzetinin redaksiyası, Xarici İnqilabçı Sosial Demokratiya Birliyi , yerli partiya təşkilatları üzərində nəzarət uğrunda kəskin bir mübarizəyə başladılar. Lenin Mərkəzi Komitədə çoxluğu saxlamağı bacardı, menşeviklər isə İskra redaksiya heyətində və Partiya Şurasında çoxluq qazandı. Mərkəzi Rusiyada, eləcə də Odessa və Qafqazdakı partiya təşkilatlarının əksəriyyəti bolşevikləri dəstəklədi, Donetsk, Kiyev və digər partiya təşkilatları isə menşeviklərə qoşuldu.
1904-cü ildə Lenin öz fraksiya orqanlarını yaratmağa başladı: əslində paralel əksəriyyət komitələrinin Mərkəzi Komitəsinin Bürosu və öz çap orqanı-Vperyod qəzetini yaratmışdı. 1905-ci ildə bolşeviklər və menşeviklər iki paralel Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə Partiyası qurultayı keçirtdilər: Londonda bolşeviklər və Cenevrədə isə menşeviklər.
Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə Partiyasının Stokholmdakı 1906-cı ildə keçirilən IV Birləşmə Qurultayında bolşeviklər azlıqda idilər. Mərkəzi Komitədə 7 menşevik və 3 bolşevik var idi, redaksiya isə tamamilə menşeviklərdən ibarət oldu. Eyni zamanda, 1907-ci ildə Lenin yeni bir fraksiya idarəetmə orqanı — Bolşevik Mərkəzi yaratdı, yeni fraksiya orqanı və hətta fraksiya xəzinəsi yaradıldı.
1905–1907 inqilabının yatırılması partiyanı ciddi bir böhrana sürüklədi. Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə Partiyasının üzv sayı 7 dəfə azaldıldı, bir çox aparıcı üzvlər dəfələrlə həbs edildi.
1907-ci ilin yazında Londonda keçirilən Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə Partiyasının 5-ci qurultayı bolşeviklər və menşeviklər arasındakı fərqləri daha da artırdı və Vladimir Leninin rəhbərlik etdiyi "bolşevik mərkəzi" nin yaradılmasına səbəb oldu.
5–17 yanvar 1912-ci il tarixlərinfə Praqada Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə Partiyasının VI Qurultayında bolşeviklər təşkilati olaraq müstəqil bir partiya yaratdılar. Həlledici səs alan 14 nümayəndədən 12-si bolşevik, ikisi isə Georgi Plexanovun qrupundan olan menşevik idi. Milli təşkilatlar və menşeviklərin təsiri altında olan yerli qruplar, konfransa göndərilən dəvətləri rədd etdilər və ümumrusiya və ümumtəhsil konfransı olaraq tanımadılar. 1912-ci ilin avqust ayında o zaman birləşdirici mövqedə olan LevTrotski Vyanada "paralel" partiya konfransı çağırdı. Bolşeviklər Vyana Partiya Konfransına qatılmadı. Sosial Demokratiyanın bolşevik və menşevik qanadlarını birləşdirmək üçün son cəhd uğursuz oldu.
Müstəqil Partiya
Fevral İnqilabı dövründə, bolşeviklər sosialistlər arasında üçüncü qüvvə idi. 1917-ci ilin aprelində mühacirətdən qayıtdıqdan sonra Lenin dərhal radikal dəyişikliklər etmək üçün bolşeviklərin ölkədəki hakimiyyəti ələ keçirməsi üçün bir yola başladı. Öz partiyası sıralarındakı müqaviməti sürətlə aşaraq "Aprel Tezisləri" proqramının qəbul edilməsinə nail oldu.1917-ci ilin iyulunda hakimiyyəti ələ keçirmək üçün ilk böyük cəhd etsə də, bu cəhd uğursuz oldu. Bu hadisələrin gedişində Trotski parçalanmanı aradan qaldırmaq üçün bütün cəhdləri tərk etdi və Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə Partiyası (bolşeviklər) VI Qurultayında Mərkəzi Komitəyə qoşuldu.
Sovetlərin bolşevizasiyası zamanı Petroqrad və Moskva Sovetlərinə və yerdəki Fəhlə və Əsgər Deputatları Sovetlərinə, Şimali və Qərb Cəbhələrin əsgər komitələrinə, Baltik Donanmasına nəzarəti ələ keçirirlər. Eyni zamanda, ənənəvi özünüidarə orqanlarında, xüsusən də Petroqrad Şəhər Dumasında bolşeviklər azlıqda qalırdılar. 455 belə Sovetdən 264-də bolşevik fraksiya belə yox idi.
Oktyabr İnqilabı
1917-ci ildə 7 Noyabrda baş verən silahlı qiyam nəticəsində burjua Müvəqqəti Hökuməti devrildi və Müvəqqəti Fəhlə və Kəndli Hökuməti quruldu. Menşeviklər və Sosialist İnqilabçılar üsyana mənfi reaksiya göstərərək onu "hərbi sui-qəsd" adlandırdılar. Buna etiraz olaraq Sovetlərin II qurultayının iclaslarını tərk edərək boykot elan etdilər. Nəticə etibarilə tarixən Xalq Komissarları Sovetinin (Müvəqqəti Fəhlə və Kəndli Höküməti) ilk tərkibi tamamilə bolşeviklərdən ibarət oldu. 25 oktyabr 1917-ci ildə Rusiya Cümhuriyyəti Müvəqqəti Şurası və bir sıra digər orqanlar ləğv edildi.
1917-ci ilin dekabrında Xalq Komissarları Sovetinin tərkibinə bir sıra sol Sosial İnqilabçılar da daxil idi ki, bunlar da Çekanın və bir sıra digər qurumların təşkilində fəal iştirak edirdilər.
Ümumrusiya Təsis Məclisinə seçkilər bolşeviklərin hakimiyyətə gəlməsindən əvvəl başlamışdı. Seçkilərin nəticələri Rusiyada kəndli çoxluğunun Sosialist-İnqilabçıları dəstəklədiyini göstərdi. Bolşeviklər və Sol SR-lərin koalisiyası 6 yanvar 1918-ci ildə Təsis Məclisini dağıtdı.
RK(b)P
8 mart 1918-ci il tarixli RSDFP (b) VII Qurultayında bolşeviklər qızğın bir müzakirədən sonra Almaniya ilə ayrı bir Brest sülhünün qurulması barədə qərar qəbul etdilər.
Partiyanın burjua-demokratik və sosialist inqilablarını həyata keçirməyə yönəlmiş ilk proqramının icrası ilə əlaqədar olaraq yeni bir proqram hazırlamaq üçün bir komissiya yaradıldı və Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə Partiyası (bolşeviklər) bundan sonra Rusiya Kommunist (bolşeviklər) Partiyası adlandırıldı.
SR-lərə artan təzyiq, bolşeviklər SR tərəfdarı kənd məclislərini bolşevik tərəfdarı komandirlərlə əvəzləmə kursuna başladılar. Populyar olmayan Brest-Litovsk Sülhündən narazılıq, qida diktaturasının və xüsusən kombedinin tətbiqi 1918-ci ilin iyulunda Sol SR-lərin üsyanına səbəb oldu. Bu uğursuz və zəif mütəşəkkil hərəkət Sol SR-lərin siyasi ölümü ilə sona çatdı; partiya, bəzi üsyanı qınamağa və bolşeviklərlə işbirliyinə üstünlük verən bir sıra parçalara ayrıldı.
1918-ci ilin avqust ayında bolşevizm liderlərinə qarşı bir sıra terror hücumları oldu, buna cavab olaraq "Qırmızı Terror" un rəsmi olaraq elan olunduğu bildirildi.
23 mart 1919-cu ildə RK(b)P VIII qurultayı RK(b)P Fəhlə Sovetlərinin gücü olaraq təfsir etdiyi "Sovet demokratiyası" nın qurulmasına və qorunmasına yönəlmiş RK(b)P nin yeni proqramını qəbul etdi. Parlament dövləti şəklində adi ("burjua") demokratiyaya qarşı çıxan 'və kəndli deputatları və onların qurultayları. Konqres, Kommunist İnternasionalının yaradılmasını alqışladı və nizami ordu qurmağa qərar verdi.
1920-ci ilin sonunda ziddiyyətli bir mənzərə meydana gəldi: bolşeviklər bütün əsas silahlı müqavimət mərkəzlərini məhv etməyi bacardı. Məcburi taxıl zəbtləri kəndliləri məhsulların kütləvi azalmasına sövq etdi və bu da ilk ciddi məhsul uğursuzluğunda milyonlarla qurbanla kütləvi bir aclığa səbəb oldu.
Birləşmələr
1921-ci ildə keçirilmiş RK(b)P-nin X Qurultayında iştirak edənlərin dörddə birinə qədər digər partiyalar, əsasən keçmiş menşeviklər gəldi. "Mejraiontsy" nin Sosial Demokratik fraksiyası, Rusiya Sosialist İşçiləri İnternationalistlər Partiya, Sol Sosial İnqilabçılar Partiyasının bir sıra parçaları: Populist-Kommunistlər Partiyası , İnqilabçı Kommunizm Partiyası, eyni zamanda bir sıra milli sol partiyalar: Yəhudi Partiyası Bund , Gənc Buxarilər, Ukraynalı Borotistlər və s. RK(b)P-yə birləşdilər.
SSRİ-nin quruluşu
1922-ci ilin avqustunda RK(b)P Mərkəzi Komitəsi RSFSR ilə digər Sovet respublikaları arasında gələcək əlaqələr məsələsinə dair təklif layihəsi hazırlamalı olan xüsusi bir komissiya yaratdı.İosif Stalinin rəhbərliyi altında bu respublikaların RSFSR-ə girişini təmin edən "muxtariyyət" layihəsi hazırlandı. Lakin Vladimir Lenin, RSFSR və digər müttəfiq respublikaların bərabərlik əsasında daxil olacağı Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqının (SSRİ) yaradılmasında israr edərək bu layihəni rədd etdi. Nəticədə, 27 dekabrda Moskvada SSRİ-nin qurulması haqqında Müqavilə imzalandı və 1922-ci il dekabrın 30-da I Ümumittifaq Sovetlər Konqresi tərəfindən müqavilə təsdiq edildi.
Leninin ölümündən sonrakı ilk illər ağır partiyanın daxili fraksiya mübarizəsi başladı. Nəticələrə görə Stalin, Leninin varisi rolu üçün mümkün namizədlər arasından qalib gəldi.
ÜİK(b)P
1925-ci ilin dekabrında XIV Qurultay ölkədə yeni bir partiya proqramının hazırlanmasını tələb edən sosializm qurma yolunu elan etdi. Sovet respublikalarının SSRİ-yə birləşdirilməsi ilə əlaqədar olaraq RK(b)P Ukraynan Kommunist (bolşeviklər) Partiyasının RK(b)P-yə daxil olduğu üçün partiyanın adı Ümumittifaq Kommunist (bolşeviklər) Partiyası və ya qısaca ÜİK(b)P olaraq dəyişdirildi.
Yeni partiyanın nizamnaməsi RK(b)P nizamnaməsindən xeyli fərqlənirdi. Partiyanın quruluşunda dəyişikliklər baş verdi: ÜİK(b)P Mərkəzi Komitəsinin üzvlərinin sayı artırıldı və Mərkəzi Komitənin özü "daxili partiya parlamenti" rolunu oynamağa başladı. ÜİK(b)P qurultaylarının 5 ildə bir dəfə çağırılması qərara alındı, partiyanın icra orqanının rolu ÜİK(b)P Mərkəzi Komitəsinin Katibliyinə keçdi.
1927-ci ilin dekabrında ÜİK(b)P-nin XV Qurultayı ölkənin Xalq Təsərrüfatının İnkişafına dair İlk Beş İllik Planın hazırlanması üçün direktivləri təsdiqlədi və kənd təsərrüfatının kollektivləşdirilməsi üçün bir plan qəbul etdi. 1930-cu ilin yayında Ümumittifaq Kommunist (bolşeviklər) Partiyasının XVI Qurultayı davam edən islahatları və kulakların bir sinif olaraq ləğv edilməsi siyasətinə keçməsini təsdiqlədi, ölkədəki bütün kapitalist elementlərin aradan qaldırılması yolunu elan etdi. 1934-cü ilin əvvəlindəki XVII Qurultay ("Qaliblər Konqresi") ilk beşillik planın nəticələrini çıxardı, ikinci beşillik planın həyata keçirilməsinin istiqamətlərini müəyyənləşdirdi. Sənayenin idarə edilməsinin dəyişdirilməsinə qərar verildi: İqtisadi şuraların ərazi-istehsal sistemi xalq komissarlıqlarının şaquli ilə əvəz olundu.
1937-ci ildə yeni konstitusiyanın qəbulundan sonra SSRİ Ali Soveti SSRİ-nin birmandatlı seçki dairələrində seçilən ən yüksək qanunverici orqanı oldu. Ali Sovet ÜİK(b)P tərəfindən tamamilə idarə olunurdu, çünki hər bölgədə yalnız bir namizəd — kommunistlər və partiyasızlar blokunun nümayəndəsi irəli sürülə bilər.
1939-cu ilin martında keçirilmiş 18-ci konqresdə SSRİ-də sosializmin əsas etibarilə qurulduğu və ölkənin sosialist bir cəmiyyətin inşasını başa çatdırmaq mərhələsinə gəldiyi bildirildi. Lakin müharibənin başlaması dinc inkişaf planlarını pozdu və növbəti partiya qurultayı yalnız 13 il sonra çağırıldı.
II Dünya Müharibəsi
II Dünya Müharibəsi dövründə 1,5 milyondan çox kommunist aktiv orduya göndərildi, xeyli hissəsi işğal altındakı ərazidə partizan dəstələrinin və yeraltı təşkilatların bir hissəsi olaraq çıxış etdi. Ümumilikdə II Dünya Müharibəsi dövründə 4 milyona yaxın insan partiyaya qəbul edildi.
Tuva Sovet İttifaqına 1944-cü ilin oktyabrında muxtar vilayət olaraq daxil olduqdan sonra Orada hakim üzvləri avtomatik olaraq ÜİK(b)P-yə daxil edilmədi.
Sov.İKP
1952-ci ilin oktyabrında, XIX Qurultayda partiyanın adı yenidən Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası və ya qısaca Sov.İKP olaraq dəyişdirildi.
1956-cı ilin fevralında baş tutan Sov.İKP-nin XX Qurultayında Sov.İKP Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi Nikita Xruşşov məruzəsində Stalinin şəxsiyyət kultunu qınandı. XX qurultaydan sonra qondarma, yalan və səhv ittihamlar əsasında uydurulan çox sayda məhkəmə işinə baxıldı və bir çox repressiya olunmuş insanlara bəraət verildi.
1964-cü ilin oktyabrında Sov.İKP MK-nın ilk (1966-cı ilin martından — baş) katibi vəzifəsinə Leonid Brejnev seçildi. O, Xruşşovun başlatdığı bir sıra tədbirlərə son verdi və 18 illik rəhbərlik dövrünün ilk dövründə ölkədə iqtisadi islahatlar həyata keçirdi.
Qorbaçov dövrü
1985-ci ilin martında Mixail Qorbaçov Sov.İKP Mərkəzi Komitəsinin Baş katibi oldu. Onun təşəbbüsü ilə "yenidənqurma" adlanan genişmiqyaslı islahatlar başladı.
28 İyun — 1 iyul 1988-ci il tarixlərində Moskvada keçirilən XIX Sov.İKP Konfransı ölkənin siyasi sistemində dəyişikliklərə səbəb oldu. 1988-ci ilin oktyabrında Sov.İKP Mərkəzi Komitəsinin plenumu müxtəlif səviyyəli partiya təşkilatlarının iqtisadi məsələlərin tənzimlənməsinə müdaxilə etmələrini qadağan edən bir fərman verdi. 1 dekabr 1988-ci ildə, SSRİ Ali Soveti, SSRİ Konstitusiyasının seçki sistemi ilə əlaqəli və yeni bir orqan — Xalq Deputatları Konqresinin yaradılması ilə əlaqəli üç fəsildə dəyişikliklər etdi.ı.
19–23 iyun 1990-cı il tarixində özünü RSFSR Kommunist Partiyasının Təsisçi Konqresi (Sov.İKP-nin tərkibində) kimi təqdim edən Rusiya Partiya Konfransı çağırıldı.
2–13 iyul 1990-cı il tarixində Sov.İKP-nin XXVIII Qurultayı keçirildi. Onun işində 4683 nümayəndə iştirak etmişdir. Qurultayda nümayəndələr bir neçə fərqli platformaya bölündülər: Demokratik Platforma, Marksist Platforma və s. Daxili fikir ayrılıqlarına görə qurultay Sov.İKP-nin yeni Proqramını təsdiqləməyə müvəffəq olmadı. Partiyadakı dərin böhrana və cəmiyyətdəki mövqelərinin zəifləməsinə baxmayaraq Mixail Qorbaçov ikinci müddətə partiyanın Baş katibi seçildi (lehinə — 3411, əleyhinə — 1116).
1991-ci ilin avqust ayında Sov.İKP-nin aparıcı üzvlərinin bir sıra üzvləri GKÇP-nin fəaliyyətində iştirak etdilər.
Ləğvi və varisləri
23 avqust 1991-ci ildə Sov.İKP-nin fəaliyyəti dayandırıldı, əmlakı müsadirə edildi, partiya təşkilatlarının binaları möhürləndi.
Partiya 6 noyabr 1991-ci ildə RSFSR Prezidenti Boris Yeltsinin fərmanı ilə Rusiyada qadağan edildi. Sov.İKP-nin qadağan olunmasının ertəsi günü İşçi Rusiya Hərəkatı, 23 noyabrda Rusiya Kommunist Fəhlə Partiyası, 14 dekabrda Rusiya Kommunistlər Partiyası yarandı.
13 iyun 1992-ci ildə Konstitusiya Məhkəməsinin icazəsi ilə özünü Sov.İKP MK-nın plenumu kimi təşkil edən Mərkəzi Komitənin üzvlərinin iclası keçirildi. Keçmiş Mərkəzi Komitənin 400-dən çox üzvündən 46-sı bu iclasda iştirak edirdi.İclas Mixail Qorbaçovu Sov.İKP sıralarından xaric etdi, Siyasi Büronun fəaliyyətini dayandırdı və Ümumittifaq Partiya Konfransının çağırılmasına qərar verdi.
10 oktyabr 1992-ci ildə Moskvada Sov.İKP-nin XX Ümumittifaq Konfransı keçirildi . Konfransda yeni Partiya Proqramı və Nizamnaməsinin layihələri nəzərdən keçirildi və Partiyanın XXIX Qurultayının hazırlanmasına qərar verildi.
30 noyabr 1992-ci il tarixində Rusiya Federasiyası Konstitusiya Məhkəməsi, ərazi zəminində qurulan Kommunist Partiyasının ilkin təşkilatlarının fəaliyyətinə qoyulan qadağanı Rusiya Konstitusiyasına zidd olaraq tanıdı, ancaq rəhbər strukturların ləğv edilməsini təmin etdi.
26 mart 1993-cü ildə Moskvada Sov.İKP-nin XXIX Qurultayı keçirildi, partiyanın Kommunist Partiyalar Birliyinə çevrilməsinə qərar verildi. Onlardan Rusiya Federasiyası Kommunist Partiyası (RSFSR Kommunist Partiyası tərəfindən yenidən yaradıldı). Eyni zamanda, hakimiyyət tərəfindən qadağan edilmiş Sov.İKP Mərkəzi Komitəsi, Kommunist Partiyalar Birliyi-Sov.İKP Şurası ilə əvəz olundu.
Bundan əlavə, 90-cı illərin əvvəllərindən bəri özlərini Sov.İKP-nin varisi elan edən və ya köhnə adını qoruyan və ya partiyaya Sov.İKP qısaldılmış yeni bir ad verən yeni partiyalar meydana çıxdı.
Məhkəməsi
1992-ci ilin noyabrında Rusiya Konstitusiya Məhkəməsi "Sov.İKP işi" barədə qərar çıxardı. Məhkəmə, Prezidentin RSFSR Kommunist Partiyasının konstitusiya əleyhinə fəaliyyətləri və Sov.İKP mülkiyyətinin milliləşdirilməsi faktları ilə bağlı istintaq aparmaq barədə əmrini Konstitusiyaya uyğun gəlmədiyi kimi qəbul etdi. RSFSR Kommunist Partiyası orqanlarının və təşkilatlarının fəaliyyətinin dayandırılması və Sov.İKP və RSFSR Kommunist Partiyasının rəhbər strukturlarının ləğvi (lakin ərazi zəminində yaradılmış ilkin partiya təşkilatlarının təşkilati strukturları deyil)) konstitusiya olaraq tanındı.
Məhkəmə, Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasında SSRİ-də Baş Katibin rəhbərliyi altında KPP Mərkəzi Komitəsinin Siyasi Bürosunun rəhbərlik etdiyi nisbətən kiçik bir partiya funksioner qrupunun sərhədsiz, zorakı güc rejiminin hakim olduğunu bildirdi.
Ad dəyişiklikləri
Rusiya İmperiyasında, Rusiya Respublikasında və Sovet İttifaqında fəaliyyət göstərdiyi müxtəlif illərdə partiya fərqli adlar daşıyırdı:
- Rusiya Sosial Demokratik Fəhlə Partiyası və ya qısaca RSDFP (1898–1917)
- Rusiya Sosial Demokratik Fəhlə Partiyası (bolşeviklər) və ya qısaca RSDFP (b) (1917–1918)
- Rusiya Kommunist (bolşeviklər) PartiyasI və ya qısaca RK(b)P (1918–1925)
- Ümumittifaq Kommunist (bolşeviklər) Partiyası və ya qısaca ÜİK(b)P (1925–1952)
- Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası və ya qısaca Sov.İKP (1952–1991)
1952-ci ildə keçirilən partiyanın 19. Qurultayı zamanı birinci katib Stalinin təklifi ilə ad dəyişikliyi gündəmə gətirildi:
 | Artıq menşeviklər yoxdur. Artıq niyə özümüzü bolşevik adlandırmalıyıq? Biz artıq çoxluq deyilik, bütün partiyayıq. — İosif Stalin - 1952 |  |
Stalinin təklifi qurultayda qəbul edilir və Ümumittifaq Kommunist (bolşeviklər) Partiyasının adı Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası olaraq dəyişdirilir. Bundan sonra bolşevik nomenklaturası Oktyabr İnqilabı və Rusiya vətəndaş müharibəsi dövrlərində qaldı.
Tərkibi
Həmçinin bax
Qeydlər
İstinadlar
- "Arxivlənmiş surət". 2022-09-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-03-26.
- "Arxivlənmiş surət". 2022-06-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-03-26.
- О СКП-КПСС — СКП-КПСС (рус.), СКП-КПСС. Дата обращения 18 января 2018.
- КПСС в наши дни. kpss.net.ru. Дата обращения: 9 декабря 2019
- "Arxivlənmiş surət". 2022-09-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-03-26.
- Извлечения из постановления КС РФ N 9-П от 30 ноября 1992 года
- Дело КПСС : постановление Конституционного суда Российской Федерации № 9-П от 30 ноября 1992 года. Панорама.ру (1992). Дата обращения: 27 августа 2012.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sovet Ittifaqi Kommunist Partiyasi qisaca Sov IKP Kommunisticheskaya partiya Sovetskogo soyuza KPSS Sovet Ittifaqinin butun tarixi boyu yegane hakim siyasi partiyasi Fealiyyeti ilk qurucularindan olan Vladimir Ilic Lenininin adi ile bagli olub Sovet Ittifaqi Kommunist Partiyasi Kommunisticheskaya partiya Sovetskogo SoyuzaSedri Iosif Stalin Nikita Xrussov Leonid Brejnev Yuri Andropov Konstantin Ustinovic Cernenko Mixail QorbacovQurucu Vladimir LeninQurulus tarixi 1 13 mart 1898Dagilma tarixi 29 avqust 1991Bas qerargah MoskvaIdeologiya marksizm leninizm Sovet patriotizmi d Ideoloji spektr Ifrat solGencler teskilati UILKGIUzv sayi 19 milyon nefer 1991 ci il Suar Butun olkelerin proletarlari birlesin Himn Internasional himni Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiFraksiya Xelefi olan Rusiya Sosial Demokrat Fehle Partiyasinin I qurultayi Minskde 13 15 mart 1898 ci ilde kecirilib Rusiya Sosial Demokrat Fehle Partiyasinin II Qurultayinda Rusiya Sosial Demokrat Fehle Partiyasinin iki fraksiyasinin Vladimir Leninin basciliq etdiyi bolsevikler ve Georgi Plexanov ve basciliq etdiyi mensevikler meydana geldi Parcalanmanin esas sebebi partiya nizamnamesinin ehemiyyetsiz gorunen maddesi idi Lenin partiya uzvlerinden sexsi istirak Martov ise sexsi yardim teleb etmeyi teklif etdi Eslinde sohbet partiya binasinda icaze verilen merkezcilik derecesinden gedir Lenin tabeciliyinde olanlarin yuxaridakilarin direktivlerini yerine yetirmek mecburiyyeti ile sert bir sekilde merkezlesmis bir teskilat yaratmaga calisdi Martov ise Qerbi Avropa Sosial Demokratiya modelinde xususen o zaman en nufuzlu Alman partiyasi modelinde serbest birlesme prinsipini mudafie etdi Artiq 1903 cu ilin sentyabrinda terefler partiya teskilatlari Merkezi Komite Iskra qezetinin redaksiyasi Xarici Inqilabci Sosial Demokratiya Birliyi yerli partiya teskilatlari uzerinde nezaret ugrunda keskin bir mubarizeye basladilar Lenin Merkezi Komitede coxlugu saxlamagi bacardi mensevikler ise Iskra redaksiya heyetinde ve Partiya Surasinda coxluq qazandi Merkezi Rusiyada elece de Odessa ve Qafqazdaki partiya teskilatlarinin ekseriyyeti bolsevikleri destekledi Donetsk Kiyev ve diger partiya teskilatlari ise menseviklere qosuldu 1904 cu ilde Lenin oz fraksiya orqanlarini yaratmaga basladi eslinde paralel ekseriyyet komitelerinin Merkezi Komitesinin Burosu ve oz cap orqani Vperyod qezetini yaratmisdi 1905 ci ilde bolsevikler ve mensevikler iki paralel Rusiya Sosial Demokrat Fehle Partiyasi qurultayi kecirtdiler Londonda bolsevikler ve Cenevrede ise mensevikler Rusiya Sosial Demokrat Fehle Partiyasinin Stokholmdaki 1906 ci ilde kecirilen IV Birlesme Qurultayinda bolsevikler azliqda idiler Merkezi Komitede 7 mensevik ve 3 bolsevik var idi redaksiya ise tamamile menseviklerden ibaret oldu Eyni zamanda 1907 ci ilde Lenin yeni bir fraksiya idareetme orqani Bolsevik Merkezi yaratdi yeni fraksiya orqani ve hetta fraksiya xezinesi yaradildi 1905 1907 inqilabinin yatirilmasi partiyani ciddi bir bohrana surukledi Rusiya Sosial Demokrat Fehle Partiyasinin uzv sayi 7 defe azaldildi bir cox aparici uzvler defelerle hebs edildi 1907 ci ilin yazinda Londonda kecirilen Rusiya Sosial Demokrat Fehle Partiyasinin 5 ci qurultayi bolsevikler ve mensevikler arasindaki ferqleri daha da artirdi ve Vladimir Leninin rehberlik etdiyi bolsevik merkezi nin yaradilmasina sebeb oldu 5 17 yanvar 1912 ci il tarixlerinfe Praqada Rusiya Sosial Demokrat Fehle Partiyasinin VI Qurultayinda bolsevikler teskilati olaraq musteqil bir partiya yaratdilar Helledici ses alan 14 numayendeden 12 si bolsevik ikisi ise Georgi Plexanovun qrupundan olan mensevik idi Milli teskilatlar ve menseviklerin tesiri altinda olan yerli qruplar konfransa gonderilen devetleri redd etdiler ve umumrusiya ve umumtehsil konfransi olaraq tanimadilar 1912 ci ilin avqust ayinda o zaman birlesdirici movqede olan LevTrotski Vyanada paralel partiya konfransi cagirdi Bolsevikler Vyana Partiya Konfransina qatilmadi Sosial Demokratiyanin bolsevik ve mensevik qanadlarini birlesdirmek ucun son cehd ugursuz oldu Musteqil Partiya Fevral Inqilabi dovrunde bolsevikler sosialistler arasinda ucuncu quvve idi 1917 ci ilin aprelinde muhaciretden qayitdiqdan sonra Lenin derhal radikal deyisiklikler etmek ucun bolseviklerin olkedeki hakimiyyeti ele kecirmesi ucun bir yola basladi Oz partiyasi siralarindaki muqavimeti suretle asaraq Aprel Tezisleri proqraminin qebul edilmesine nail oldu 1917 ci ilin iyulunda hakimiyyeti ele kecirmek ucun ilk boyuk cehd etse de bu cehd ugursuz oldu Bu hadiselerin gedisinde Trotski parcalanmani aradan qaldirmaq ucun butun cehdleri terk etdi ve Rusiya Sosial Demokrat Fehle Partiyasi bolsevikler VI Qurultayinda Merkezi Komiteye qosuldu Sovetlerin bolsevizasiyasi zamani Petroqrad ve Moskva Sovetlerine ve yerdeki Fehle ve Esger Deputatlari Sovetlerine Simali ve Qerb Cebhelerin esger komitelerine Baltik Donanmasina nezareti ele kecirirler Eyni zamanda enenevi ozunuidare orqanlarinda xususen de Petroqrad Seher Dumasinda bolsevikler azliqda qalirdilar 455 bele Sovetden 264 de bolsevik fraksiya bele yox idi Oktyabr Inqilabi 1917 ci ilde 7 Noyabrda bas veren silahli qiyam neticesinde burjua Muveqqeti Hokumeti devrildi ve Muveqqeti Fehle ve Kendli Hokumeti quruldu Mensevikler ve Sosialist Inqilabcilar usyana menfi reaksiya gostererek onu herbi sui qesd adlandirdilar Buna etiraz olaraq Sovetlerin II qurultayinin iclaslarini terk ederek boykot elan etdiler Netice etibarile tarixen Xalq Komissarlari Sovetinin Muveqqeti Fehle ve Kendli Hokumeti ilk terkibi tamamile bolseviklerden ibaret oldu 25 oktyabr 1917 ci ilde Rusiya Cumhuriyyeti Muveqqeti Surasi ve bir sira diger orqanlar legv edildi 1917 ci ilin dekabrinda Xalq Komissarlari Sovetinin terkibine bir sira sol Sosial Inqilabcilar da daxil idi ki bunlar da Cekanin ve bir sira diger qurumlarin teskilinde feal istirak edirdiler Umumrusiya Tesis Meclisine seckiler bolseviklerin hakimiyyete gelmesinden evvel baslamisdi Seckilerin neticeleri Rusiyada kendli coxlugunun Sosialist Inqilabcilari desteklediyini gosterdi Bolsevikler ve Sol SR lerin koalisiyasi 6 yanvar 1918 ci ilde Tesis Meclisini dagitdi RK b P 8 mart 1918 ci il tarixli RSDFP b VII Qurultayinda bolsevikler qizgin bir muzakireden sonra Almaniya ile ayri bir Brest sulhunun qurulmasi barede qerar qebul etdiler Partiyanin burjua demokratik ve sosialist inqilablarini heyata kecirmeye yonelmis ilk proqraminin icrasi ile elaqedar olaraq yeni bir proqram hazirlamaq ucun bir komissiya yaradildi ve Rusiya Sosial Demokrat Fehle Partiyasi bolsevikler bundan sonra Rusiya Kommunist bolsevikler Partiyasi adlandirildi SR lere artan tezyiq bolsevikler SR terefdari kend meclislerini bolsevik terefdari komandirlerle evezleme kursuna basladilar Populyar olmayan Brest Litovsk Sulhunden naraziliq qida diktaturasinin ve xususen kombedinin tetbiqi 1918 ci ilin iyulunda Sol SR lerin usyanina sebeb oldu Bu ugursuz ve zeif mutesekkil hereket Sol SR lerin siyasi olumu ile sona catdi partiya bezi usyani qinamaga ve bolseviklerle isbirliyine ustunluk veren bir sira parcalara ayrildi 1918 ci ilin avqust ayinda bolsevizm liderlerine qarsi bir sira terror hucumlari oldu buna cavab olaraq Qirmizi Terror un resmi olaraq elan olundugu bildirildi 23 mart 1919 cu ilde RK b P VIII qurultayi RK b P Fehle Sovetlerinin gucu olaraq tefsir etdiyi Sovet demokratiyasi nin qurulmasina ve qorunmasina yonelmis RK b P nin yeni proqramini qebul etdi Parlament dovleti seklinde adi burjua demokratiyaya qarsi cixan ve kendli deputatlari ve onlarin qurultaylari Konqres Kommunist Internasionalinin yaradilmasini alqisladi ve nizami ordu qurmaga qerar verdi 1920 ci ilin sonunda ziddiyyetli bir menzere meydana geldi bolsevikler butun esas silahli muqavimet merkezlerini mehv etmeyi bacardi Mecburi taxil zebtleri kendlileri mehsullarin kutlevi azalmasina sovq etdi ve bu da ilk ciddi mehsul ugursuzlugunda milyonlarla qurbanla kutlevi bir acliga sebeb oldu Birlesmeler 1921 ci ilde kecirilmis RK b P nin X Qurultayinda istirak edenlerin dordde birine qeder diger partiyalar esasen kecmis mensevikler geldi Mejraiontsy nin Sosial Demokratik fraksiyasi Rusiya Sosialist Iscileri Internationalistler Partiya Sol Sosial Inqilabcilar Partiyasinin bir sira parcalari Populist Kommunistler Partiyasi Inqilabci Kommunizm Partiyasi eyni zamanda bir sira milli sol partiyalar Yehudi Partiyasi Bund Genc Buxariler Ukraynali Borotistler ve s RK b P ye birlesdiler SSRI nin qurulusu 1922 ci ilin avqustunda RK b P Merkezi Komitesi RSFSR ile diger Sovet respublikalari arasinda gelecek elaqeler meselesine dair teklif layihesi hazirlamali olan xususi bir komissiya yaratdi Iosif Stalinin rehberliyi altinda bu respublikalarin RSFSR e girisini temin eden muxtariyyet layihesi hazirlandi Lakin Vladimir Lenin RSFSR ve diger muttefiq respublikalarin beraberlik esasinda daxil olacagi Sovet Sosialist Respublikalari Ittifaqinin SSRI yaradilmasinda israr ederek bu layiheni redd etdi Neticede 27 dekabrda Moskvada SSRI nin qurulmasi haqqinda Muqavile imzalandi ve 1922 ci il dekabrin 30 da I Umumittifaq Sovetler Konqresi terefinden muqavile tesdiq edildi Leninin olumunden sonraki ilk iller agir partiyanin daxili fraksiya mubarizesi basladi Neticelere gore Stalin Leninin varisi rolu ucun mumkun namizedler arasindan qalib geldi UIK b P 1925 ci ilin dekabrinda XIV Qurultay olkede yeni bir partiya proqraminin hazirlanmasini teleb eden sosializm qurma yolunu elan etdi Sovet respublikalarinin SSRI ye birlesdirilmesi ile elaqedar olaraq RK b P Ukraynan Kommunist bolsevikler Partiyasinin RK b P ye daxil oldugu ucun partiyanin adi Umumittifaq Kommunist bolsevikler Partiyasi ve ya qisaca UIK b P olaraq deyisdirildi Yeni partiyanin nizamnamesi RK b P nizamnamesinden xeyli ferqlenirdi Partiyanin qurulusunda deyisiklikler bas verdi UIK b P Merkezi Komitesinin uzvlerinin sayi artirildi ve Merkezi Komitenin ozu daxili partiya parlamenti rolunu oynamaga basladi UIK b P qurultaylarinin 5 ilde bir defe cagirilmasi qerara alindi partiyanin icra orqaninin rolu UIK b P Merkezi Komitesinin Katibliyine kecdi 1927 ci ilin dekabrinda UIK b P nin XV Qurultayi olkenin Xalq Teserrufatinin Inkisafina dair Ilk Bes Illik Planin hazirlanmasi ucun direktivleri tesdiqledi ve kend teserrufatinin kollektivlesdirilmesi ucun bir plan qebul etdi 1930 cu ilin yayinda Umumittifaq Kommunist bolsevikler Partiyasinin XVI Qurultayi davam eden islahatlari ve kulaklarin bir sinif olaraq legv edilmesi siyasetine kecmesini tesdiqledi olkedeki butun kapitalist elementlerin aradan qaldirilmasi yolunu elan etdi 1934 cu ilin evvelindeki XVII Qurultay Qalibler Konqresi ilk besillik planin neticelerini cixardi ikinci besillik planin heyata kecirilmesinin istiqametlerini mueyyenlesdirdi Senayenin idare edilmesinin deyisdirilmesine qerar verildi Iqtisadi suralarin erazi istehsal sistemi xalq komissarliqlarinin saquli ile evez olundu 1937 ci ilde yeni konstitusiyanin qebulundan sonra SSRI Ali Soveti SSRI nin birmandatli secki dairelerinde secilen en yuksek qanunverici orqani oldu Ali Sovet UIK b P terefinden tamamile idare olunurdu cunki her bolgede yalniz bir namized kommunistler ve partiyasizlar blokunun numayendesi ireli surule biler 1939 cu ilin martinda kecirilmis 18 ci konqresde SSRI de sosializmin esas etibarile quruldugu ve olkenin sosialist bir cemiyyetin insasini basa catdirmaq merhelesine geldiyi bildirildi Lakin muharibenin baslamasi dinc inkisaf planlarini pozdu ve novbeti partiya qurultayi yalniz 13 il sonra cagirildi II Dunya Muharibesi II Dunya Muharibesi dovrunde 1 5 milyondan cox kommunist aktiv orduya gonderildi xeyli hissesi isgal altindaki erazide partizan destelerinin ve yeralti teskilatlarin bir hissesi olaraq cixis etdi Umumilikde II Dunya Muharibesi dovrunde 4 milyona yaxin insan partiyaya qebul edildi Tuva Sovet Ittifaqina 1944 cu ilin oktyabrinda muxtar vilayet olaraq daxil olduqdan sonra Orada hakim uzvleri avtomatik olaraq UIK b P ye daxil edilmedi Sov IKP 1952 ci ilin oktyabrinda XIX Qurultayda partiyanin adi yeniden Sovet Ittifaqi Kommunist Partiyasi ve ya qisaca Sov IKP olaraq deyisdirildi 1956 ci ilin fevralinda bas tutan Sov IKP nin XX Qurultayinda Sov IKP Merkezi Komitesinin birinci katibi Nikita Xrussov meruzesinde Stalinin sexsiyyet kultunu qinandi XX qurultaydan sonra qondarma yalan ve sehv ittihamlar esasinda uydurulan cox sayda mehkeme isine baxildi ve bir cox repressiya olunmus insanlara beraet verildi 1964 cu ilin oktyabrinda Sov IKP MK nin ilk 1966 ci ilin martindan bas katibi vezifesine Leonid Brejnev secildi O Xrussovun baslatdigi bir sira tedbirlere son verdi ve 18 illik rehberlik dovrunun ilk dovrunde olkede iqtisadi islahatlar heyata kecirdi Qorbacov dovru Partiya bileti 1989 1985 ci ilin martinda Mixail Qorbacov Sov IKP Merkezi Komitesinin Bas katibi oldu Onun tesebbusu ile yenidenqurma adlanan genismiqyasli islahatlar basladi 28 Iyun 1 iyul 1988 ci il tarixlerinde Moskvada kecirilen XIX Sov IKP Konfransi olkenin siyasi sisteminde deyisikliklere sebeb oldu 1988 ci ilin oktyabrinda Sov IKP Merkezi Komitesinin plenumu muxtelif seviyyeli partiya teskilatlarinin iqtisadi meselelerin tenzimlenmesine mudaxile etmelerini qadagan eden bir ferman verdi 1 dekabr 1988 ci ilde SSRI Ali Soveti SSRI Konstitusiyasinin secki sistemi ile elaqeli ve yeni bir orqan Xalq Deputatlari Konqresinin yaradilmasi ile elaqeli uc fesilde deyisiklikler etdi i 19 23 iyun 1990 ci il tarixinde ozunu RSFSR Kommunist Partiyasinin Tesisci Konqresi Sov IKP nin terkibinde kimi teqdim eden Rusiya Partiya Konfransi cagirildi 2 13 iyul 1990 ci il tarixinde Sov IKP nin XXVIII Qurultayi kecirildi Onun isinde 4683 numayende istirak etmisdir Qurultayda numayendeler bir nece ferqli platformaya bolunduler Demokratik Platforma Marksist Platforma ve s Daxili fikir ayriliqlarina gore qurultay Sov IKP nin yeni Proqramini tesdiqlemeye muveffeq olmadi Partiyadaki derin bohrana ve cemiyyetdeki movqelerinin zeiflemesine baxmayaraq Mixail Qorbacov ikinci muddete partiyanin Bas katibi secildi lehine 3411 eleyhine 1116 1991 ci ilin avqust ayinda Sov IKP nin aparici uzvlerinin bir sira uzvleri GKCP nin fealiyyetinde istirak etdiler Legvi ve varisleri 23 avqust 1991 ci ilde Sov IKP nin fealiyyeti dayandirildi emlaki musadire edildi partiya teskilatlarinin binalari mohurlendi Partiya 6 noyabr 1991 ci ilde RSFSR Prezidenti Boris Yeltsinin fermani ile Rusiyada qadagan edildi Sov IKP nin qadagan olunmasinin ertesi gunu Isci Rusiya Herekati 23 noyabrda Rusiya Kommunist Fehle Partiyasi 14 dekabrda Rusiya Kommunistler Partiyasi yarandi 13 iyun 1992 ci ilde Konstitusiya Mehkemesinin icazesi ile ozunu Sov IKP MK nin plenumu kimi teskil eden Merkezi Komitenin uzvlerinin iclasi kecirildi Kecmis Merkezi Komitenin 400 den cox uzvunden 46 si bu iclasda istirak edirdi Iclas Mixail Qorbacovu Sov IKP siralarindan xaric etdi Siyasi Buronun fealiyyetini dayandirdi ve Umumittifaq Partiya Konfransinin cagirilmasina qerar verdi 10 oktyabr 1992 ci ilde Moskvada Sov IKP nin XX Umumittifaq Konfransi kecirildi Konfransda yeni Partiya Proqrami ve Nizamnamesinin layiheleri nezerden kecirildi ve Partiyanin XXIX Qurultayinin hazirlanmasina qerar verildi 30 noyabr 1992 ci il tarixinde Rusiya Federasiyasi Konstitusiya Mehkemesi erazi zemininde qurulan Kommunist Partiyasinin ilkin teskilatlarinin fealiyyetine qoyulan qadagani Rusiya Konstitusiyasina zidd olaraq tanidi ancaq rehber strukturlarin legv edilmesini temin etdi 26 mart 1993 cu ilde Moskvada Sov IKP nin XXIX Qurultayi kecirildi partiyanin Kommunist Partiyalar Birliyine cevrilmesine qerar verildi Onlardan Rusiya Federasiyasi Kommunist Partiyasi RSFSR Kommunist Partiyasi terefinden yeniden yaradildi Eyni zamanda hakimiyyet terefinden qadagan edilmis Sov IKP Merkezi Komitesi Kommunist Partiyalar Birliyi Sov IKP Surasi ile evez olundu Bundan elave 90 ci illerin evvellerinden beri ozlerini Sov IKP nin varisi elan eden ve ya kohne adini qoruyan ve ya partiyaya Sov IKP qisaldilmis yeni bir ad veren yeni partiyalar meydana cixdi Mehkemesi 1992 ci ilin noyabrinda Rusiya Konstitusiya Mehkemesi Sov IKP isi barede qerar cixardi Mehkeme Prezidentin RSFSR Kommunist Partiyasinin konstitusiya eleyhine fealiyyetleri ve Sov IKP mulkiyyetinin millilesdirilmesi faktlari ile bagli istintaq aparmaq barede emrini Konstitusiyaya uygun gelmediyi kimi qebul etdi RSFSR Kommunist Partiyasi orqanlarinin ve teskilatlarinin fealiyyetinin dayandirilmasi ve Sov IKP ve RSFSR Kommunist Partiyasinin rehber strukturlarinin legvi lakin erazi zemininde yaradilmis ilkin partiya teskilatlarinin teskilati strukturlari deyil konstitusiya olaraq tanindi Mehkeme Sovet Ittifaqi Kommunist Partiyasinda SSRI de Bas Katibin rehberliyi altinda KPP Merkezi Komitesinin Siyasi Burosunun rehberlik etdiyi nisbeten kicik bir partiya funksioner qrupunun serhedsiz zoraki guc rejiminin hakim oldugunu bildirdi Ad deyisiklikleri Rusiya Imperiyasinda Rusiya Respublikasinda ve Sovet Ittifaqinda fealiyyet gosterdiyi muxtelif illerde partiya ferqli adlar dasiyirdi Rusiya Sosial Demokratik Fehle Partiyasi ve ya qisaca RSDFP 1898 1917 Rusiya Sosial Demokratik Fehle Partiyasi bolsevikler ve ya qisaca RSDFP b 1917 1918 Rusiya Kommunist bolsevikler PartiyasI ve ya qisaca RK b P 1918 1925 Umumittifaq Kommunist bolsevikler Partiyasi ve ya qisaca UIK b P 1925 1952 Sovet Ittifaqi Kommunist Partiyasi ve ya qisaca Sov IKP 1952 1991 1952 ci ilde kecirilen partiyanin 19 Qurultayi zamani birinci katib Stalinin teklifi ile ad deyisikliyi gundeme getirildi Artiq mensevikler yoxdur Artiq niye ozumuzu bolsevik adlandirmaliyiq Biz artiq coxluq deyilik butun partiyayiq Iosif Stalin 1952 Stalinin teklifi qurultayda qebul edilir ve Umumittifaq Kommunist bolsevikler Partiyasinin adi Sovet Ittifaqi Kommunist Partiyasi olaraq deyisdirilir Bundan sonra bolsevik nomenklaturasi Oktyabr Inqilabi ve Rusiya vetendas muharibesi dovrlerinde qaldi TerkibiSovet Itttifaqi Kommunist Partiyasi Respublika PartiyaAzerbaycan Sovet Sosialist Respublikasi Azerbaycan Kommunist PartiyasiBelorusiya Sovet Sosialist RespublikasiEstoniya Sovet Sosialist RespublikasiErmenistan Sovet Sosialist Respublikasi Ermenistan Kommunist PartiyasiGurcustan Sovet Sosialist RespublikasiKarel Fin Sovet Sosialist RespublikasiQazaxistan Sovet Sosialist RespublikasiQirgizistan Sovet Sosialist RespublikasiLatviya Sovet Sosialist RespublikasiLitva Sovet Sosialist RespublikasiMoldova Sovet Sosialist Respublikasi Moldova Kommunist PartiyasiOzbekistan Sovet Sosialist RespublikasiRusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikasi Rusiya Kommunist PartiyasiTacikistan Sovet Sosialist RespublikasiTurkmenistan Sovet Sosialist Respublikasi Turkmenistan Kommunist PartiyasiUkrayna Sovet Sosialist RespublikasiHemcinin baxQeydlerIstinadlar Arxivlenmis suret 2022 09 28 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 03 26 Arxivlenmis suret 2022 06 07 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 03 26 O SKP KPSS SKP KPSS rus SKP KPSS Data obrasheniya 18 yanvarya 2018 KPSS v nashi dni kpss net ru Data obrasheniya 9 dekabrya 2019 Arxivlenmis suret 2022 09 10 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 03 26 Izvlecheniya iz postanovleniya KS RF N 9 P ot 30 noyabrya 1992 goda Delo KPSS postanovlenie Konstitucionnogo suda Rossijskoj Federacii 9 P ot 30 noyabrya 1992 goda Panorama ru 1992 Data obrasheniya 27 avgusta 2012