Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qumuq (lak. Гъумук, Гъумучи) — Dağıstan Respublikası, Lak rayonu ərazisində yerləşən kənd. İnzibati cəhətdən Lak rayonunun və Qumuq kənd sovetliyinin mərkəzidir. Qumuq kənd inzibati vahidliyinin yeganə yaşayış məntəqəsidir.
| Qumuq | |
|---|---|
| Гъумучи Гъумукъ | |
 | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| İlk məlumat | VI əsr |
| Mərkəzin hündürlüyü | 1.539 m |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Poçt indeksi | 368360 |
| Digər | |
| gazikumuh.ru | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Etimologiyası
«Qumuq» toponimi türk dilli «Qumuq-Atıköz» meydana gəlmişdir. Düzənlik ərazidə yayılmış olan sabir türklər daha sonra Dağıstanın dağlıq ərazilərinə köç etmiş və burada Sabir dövlətini qurmuşlar. Özlərinə isə Qumuq və Qunzaq kimi əraziləri bir dayam məntəqəsi etmişlər. Lak dilində Bolqar dilinin alt təbəqəsi hiss edilir və Hun-Savir türk dilinin qalıqları ortaya çıxır.
Qumuquq adlandırılmasında laklar «Lak» və ya «Lakral klanu» (Lakların yeri) adından istifadə edirlər. Qonşu kəndlərin «Lacral şaqirurdu» adından istifadə etməsi bu ərazilərin laklara mənsub olması anlamında işlədilirdi. Görünən odur ki, laklar əvvəllər elə də iri olmayan lak adlı bir yaşayış məntəqəsində yaşamışlar. Lak toponimi ancaq laklar arasında işlədilir. Laklarara görə Qumuq Lak şəhərinin bir qalası olmuşdur. Ancaq sonradan tarixi və coğrafi vilayət olan Lakiyanın mərkəzinə çevrilmişdir. Qafqaz dağlıqları haqqında məlumat toplusunda məlumat verilirdi: «Qazıqumux adı ilə bizə məlum olan Mərkəzi Dağıstanda yerləşən Qazıqumuq rayonunun sakinləri özlərini "lak", vətənləri isə "lakral klanu" (lakların yeri) adlandırırlar.».
Tarixi ədəbiyyatda Qumuq müxtəlif tələffüz variantlarında qeyd edilmişdir. X əsrdə Əl-Məsudi yaşayış məntəqəsini "Qumiq" adlandırmış, bir şəhər olaraq ya da knyazlıq olaraq qeyd etmişdir. Əl-KufiX əsrdə «Amik» qalasının adını çəkmişdir. İbn Rüstə isə X əsrdə «Alal və Qumiq» qalalarının adını çəkmişdir.
XIV əsrdə Nizaməddin Şami və Şərəfəddin Əli Yəzdi Qumuqu «Qazi-Qumuq» (Şamxalın mülkiyyəti) olaraq adlandırır. «Qazi» sözünün əlavə edilməsi Qumuqun müsəlmanların hərbi-siyasi mərkəzi olması anlamını verirdi. XV—XVI əsrlərdə Şimali Dağıstanın əhalisi şəhəri Qazıqumuq olaraq adlandırmağa başlayırlar.
P. K. Uslar qeyd edirdi: "Lakların əsas yaşayış məntəqəs Qumuq adlanır; laklar digər dağ qəbilələrinə nisbətdə islamı ən tez qəöbul edənlər olduğundan Qazi (din uğrunda vuruşanlar) fəxri ləqəbini almaq hüququ əldə etrmişlər". Toponim ləqəb və kəndin adının etnik Kazikumux və ya Kazykumyk adının birləşməsindən meydana çıxmışdır.
Coğrafi yerləşməsi
Kənd Mərkəzi Dağlıq Dağıstanda yerləşir. Mahaçqaladan 96 km cənub-qərbdə, Qazıqumuq-Koysu çayının vadisində qərarlaşır.
Əhalisi
2010-cu il Ümumrusiya siyahıya alınmasının məlumatlarına görə kənd 1930 nəfər yaşayır. Etnik tərkib (2002):
laklar — 93 %,
darginlər — 3,9 %,
avarlar — 1,7 %,
azərbaycanlılar — 0,4 %.
Tarix
Qumuq İran Sasani şahı tərəfindən qurulmuşdur. Qumuq haqqında ilk etibarlı məlumat eramızın VI əsrinə təsadüf edir. Bu zaman bu yaşayış məntəqəsi Sasani imperiyasının tərkibində olmuşdur. Düzənlikdən çıxarılan Sabir-Hun qəbilələri Dağıstanın dağlıq ərazilərinə üz tutmuş, burada Hunzax və Qumuq qalalarını özlərinə istinadgah edərək Sabir dövlətini quruşdular.
İqtisadiyyat
Kənd təsərrüfatı müəssisələri, tikinti təşkilatları, məktəb və xəstəxana.
Fotoqalereya
İstinadlar
- .
- Аликберов А. К. Эпоха классического ислама на Кавказе: Абу Бакр ад-Дарбанди и его суфийская энциклопедия «Райхан ал-хака’ик» (XI—XII вв.) / А. К. Аликберов. Ответственный редактор С. М. Прозоров — М.: Вост. лит., 2003.
- Джидалаев Н. С. Далекое-близкое. (О языковых, исторических и фольклорных связях народов Дагестана с древними булгарами). — Махачкала: Даг. кн. изд-во, 1989.
- Сборник сведений о кавказских горцах. Вып. 1. Тифлис, 1868. с. 238.
- Ибн Рустэ. Из книги драгоценных камней. (Пер. Караулова Н. А.) — Тифлис. 1903, с. 49.
- Услар П. К. Этнография Кавказа. Языкознание. 4. Лакский язык. Тифлис, 1890, с. 2.
- "11. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений". Итоги Всероссийской переписи населения 2010. Том 1. Численность и размещение населения. Росстат. 2012. 2012-06-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-04-16.
- "Лакский район (2002 г.)". 2020-08-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-06.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Qumuq Qumuq lak Gumuk Gumuchi Dagistan Respublikasi Lak rayonu erazisinde yerlesen kend Inzibati cehetden Lak rayonunun ve Qumuq kend sovetliyinin merkezidir Qumuq kend inzibati vahidliyinin yegane yasayis menteqesidir QumuqGumuchi Gumuk42 10 14 sm e 47 07 03 s u Olke RusiyaTarixi ve cografiyasiIlk melumat VI esrMerkezin hundurluyu 1 539 mEhalisiEhalisi 1 930 nef 2010 Reqemsal identifikatorlarPoct indeksi 368360Digergazikumuh ruXeriteni goster gizle Qumuq Vikianbarda elaqeli mediafayllarEtimologiyasi Qumuq toponimi turk dilli Qumuq Atikoz meydana gelmisdir Duzenlik erazide yayilmis olan sabir turkler daha sonra Dagistanin dagliq erazilerine koc etmis ve burada Sabir dovletini qurmuslar Ozlerine ise Qumuq ve Qunzaq kimi erazileri bir dayam menteqesi etmisler Lak dilinde Bolqar dilinin alt tebeqesi hiss edilir ve Hun Savir turk dilinin qaliqlari ortaya cixir Qumuquq adlandirilmasinda laklar Lak ve ya Lakral klanu Laklarin yeri adindan istifade edirler Qonsu kendlerin Lacral saqirurdu adindan istifade etmesi bu erazilerin laklara mensub olmasi anlaminda isledilirdi Gorunen odur ki laklar evveller ele de iri olmayan lak adli bir yasayis menteqesinde yasamislar Lak toponimi ancaq laklar arasinda isledilir Laklarara gore Qumuq Lak seherinin bir qalasi olmusdur Ancaq sonradan tarixi ve cografi vilayet olan Lakiyanin merkezine cevrilmisdir Qafqaz dagliqlari haqqinda melumat toplusunda melumat verilirdi Qaziqumux adi ile bize melum olan Merkezi Dagistanda yerlesen Qaziqumuq rayonunun sakinleri ozlerini lak vetenleri ise lakral klanu laklarin yeri adlandirirlar Tarixi edebiyyatda Qumuq muxtelif teleffuz variantlarinda qeyd edilmisdir X esrde El Mesudi yasayis menteqesini Qumiq adlandirmis bir seher olaraq ya da knyazliq olaraq qeyd etmisdir El KufiX esrde Amik qalasinin adini cekmisdir Ibn Ruste ise X esrde Alal ve Qumiq qalalarinin adini cekmisdir XIV esrde Nizameddin Sami ve Serefeddin Eli Yezdi Qumuqu Qazi Qumuq Samxalin mulkiyyeti olaraq adlandirir Qazi sozunun elave edilmesi Qumuqun muselmanlarin herbi siyasi merkezi olmasi anlamini verirdi XV XVI esrlerde Simali Dagistanin ehalisi seheri Qaziqumuq olaraq adlandirmaga baslayirlar P K Uslar qeyd edirdi Laklarin esas yasayis menteqes Qumuq adlanir laklar diger dag qebilelerine nisbetde islami en tez qeobul edenler oldugundan Qazi din ugrunda vurusanlar fexri leqebini almaq huququ elde etrmisler Toponim leqeb ve kendin adinin etnik Kazikumux ve ya Kazykumyk adinin birlesmesinden meydana cixmisdir Cografi yerlesmesiKend Merkezi Dagliq Dagistanda yerlesir Mahacqaladan 96 km cenub qerbde Qaziqumuq Koysu cayinin vadisinde qerarlasir Ehalisi2010 cu il Umumrusiya siyahiya alinmasinin melumatlarina gore kend 1930 nefer yasayir Etnik terkib 2002 laklar 93 darginler 3 9 avarlar 1 7 azerbaycanlilar 0 4 TarixQumuq Iran Sasani sahi terefinden qurulmusdur Qumuq haqqinda ilk etibarli melumat eramizin VI esrine tesaduf edir Bu zaman bu yasayis menteqesi Sasani imperiyasinin terkibinde olmusdur Duzenlikden cixarilan Sabir Hun qebileleri Dagistanin dagliq erazilerine uz tutmus burada Hunzax ve Qumuq qalalarini ozlerine istinadgah ederek Sabir dovletini qurusdular IqtisadiyyatKend teserrufati muessiseleri tikinti teskilatlari mekteb ve xestexana FotoqalereyaIstinadlar Alikberov A K Epoha klassicheskogo islama na Kavkaze Abu Bakr ad Darbandi i ego sufijskaya enciklopediya Rajhan al haka ik XI XII vv A K Alikberov Otvetstvennyj redaktor S M Prozorov M Vost lit 2003 Dzhidalaev N S Dalekoe blizkoe O yazykovyh istoricheskih i folklornyh svyazyah narodov Dagestana s drevnimi bulgarami Mahachkala Dag kn izd vo 1989 Sbornik svedenij o kavkazskih gorcah Vyp 1 Tiflis 1868 s 238 Ibn Ruste Iz knigi dragocennyh kamnej Per Karaulova N A Tiflis 1903 s 49 Uslar P K Etnografiya Kavkaza Yazykoznanie 4 Lakskij yazyk Tiflis 1890 s 2 11 Chislennost naseleniya Rossii federalnyh okrugov subektov Rossijskoj Federacii gorodskih okrugov municipalnyh rajonov gorodskih i selskih poselenij Itogi Vserossijskoj perepisi naseleniya 2010 Tom 1 Chislennost i razmeshenie naseleniya Rosstat 2012 2012 06 01 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 04 16 Lakskij rajon 2002 g 2020 08 07 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 06