Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qorbuta — Azərbaycanın yeni ixtira olunmuş simli-mizrablı milli musiqi aləti. Alət 2015-ci ildə ixtiraçı-alim Qorxmaz Əlilicanzadə tərəfindən ixtira edilib.
Söz açımı
Qorbuta Azərbaycan mənşəli sözüdür. İxtiraçı Qorxmaz Əlilicanzadə aləti adının "Qor" ilk üç hərfi və Azərbaycanın milli atributu olan "buta" sözünün birləşməsi ilə adlandırıb.
Tarixi
Qorxmaz Əlilicanzadə 2015-ci ildə alətin ixtirası üzərində işlərə başlayıb. Bir neçə variant üzərində təcrübələr apardıqdan sonra 2016-cı ildə alət ərsəyə gəlib. Alətin ilk ustası Ağamir Məzahir oğlu Həsənovdur. Alət üzərində 2 il axtarış işləri aparılıb. Alət 2017-ci ilin dekabr ayında Xəzər Tv-nin "Xəzər Xəbər" səhər proqramında təqdim olunub. Buna baxmayaraq, ixtiraçı Qorxmaz Əlilicanzadə alətin üzərində təkmilləşdirmə işlərini davam etdirib. 2018-ci ildə isə alətin son variantı ərsəyə gəlib. Alətin sonuncu ustası Vaqif Özbək oğlu Orucovdur.
2019-cu ilin mart ayında Qorxmaz Əlilicanzadə tərəfindən ixtira olunmuş milli musiqi alətlərindən ibarət "Nur" instrumental ansamblı yaradılıb. "Qorbuta" simli-mizrablı musiqi aləti də bu ansamblın tərkibinə daxil edilib. Alətin ilk ifaçıları ustad ifaçı, Azərbaycanda kamança ifaçılığında ilk dəfə xalq çalğı alətləri üzrə Beynəlxalq müsabiqənin laureatı olmuş Ağagül Əmirulla oğlu Dadaşov və Səid Fuad oğlu Cabbarlı olub. 2019-cu ilin iyun ayında ARB Tv-nin "Səhər-səhər" proqramında "Nur" milli musiqi alətləri ansamblının təqdimatı olub. Ansamblın konsertmeysteri Mirmöhsün Mirhafiz oğlu Mirmöhsünzadədir. Ansamblın ilk solisti Əli İlham oğlu Səlimovdur.
2017-ci ilin mart ayının 24-də "Azərbaycanın Milli Musiqi Alətləri: keçmişimiz — bu günümüz" adlı elmi-praktiki konferans keçirilib. Milli Konservatoriyanın elmi nəşrində Humay Fərəcovanın eyni adlı məqaləsində Qorxmaz Əlilicanzadənin ixtiraları haqqında məlumat verilib. Həmin konferansın materialları elmi jurnal şəklində çap olunub. Bu jurnalda Qorxmaz Əlilicanzadənin ixtira etdiyi alətlər haqqında məqaləsi də dərc olunub. Bir sıra yerli media orqanlarında ixtiraçının alətləri barədə xəbər mətnləri, məqalələr və köşə yazıları yayımlanıb.
Quruluş və forması
"Qorbuta" Azərbaycan milli müsiqi alətlərinə, xüsusən də yaylı simli müsiqi alətlərinə aiddir.
İxtiranın məsələsi alətin səs akustikasının mükəmmələşdirilməsi, kökdən düşmə ehtimalının minimuma endirilməsi, ifa imkanlarının genişləndirilməsidir. Qarşıya qoyulan məsələ onunla həll olunur ki, onun üzərinə çəkilmiş, rezonator rolunu oynayan, nazik taxta üzlüklü materialdan olan membrandan çəkilmiş çanaqlı gövdədən, ona birləşmiş və müəyyən düzülüşlü simlər üçün pərdəsiz qoldan, qolun yuxarı hissəsinə birləşmiş, üzərində aşıxlar yerləşdirilmiş kəllədən, qol üzərində kiçik xərək və gövdənin membranı üzərində yerləşən böyük xərəkdən, gövdəyə bərkidilmiş, simləri kökləmək üçün tənzimləyicisi olan simsaxlayandan, dizdə və yerdə quraşdırma imkanı ilə yerinə yetirilmiş şişli dayaqdan ibarət olan, yaylı simli Azərbaycan musiqi alətində, ixtiraya əsasən, çanaqlı gövdə və qolun kəlləsi buta milli ornamenti şəklində, böyük xərək qövsvari şəkildə yerinə yetirilib, belə ki, qol ön tərəfdən yarım qövsvari, arxa tərəfdən dəyirmi şəkildə olub, çanaqla birləşən aşağı hissəsinin eni 50 mm, kəllə ilə birləşən yuxarı hissəsinin eni 40 mm, çanağın gövdəsinin uzunluğu 270 mm, eni 150 mm, olmaqla yerinə yetirilib, simsaxlayan isə simlərin sayına uyğun olan beş dəliyə malikdir.
"Qorbuta" yaylı simli musiqi alətində, aşıxlar metaldan, rezonator rolunu oynayan nazik taxta üzlüklü materialdan olan membrandan, çanaqlı gövdə qoz taxta materialdan yerinə yetirilib.
"Qorbuta" yaylı simli musiqi alətinin çanaqı Azərbaycanın ənənəvi milli atributu olan buta şəklində hazırlanması alətin yalnız Azərbaycana məxsus olduğunu və milliyini qorunması məqsədini daşımaqla, həmçinin, buta formalı çanaq alətin səs akustikasının xeyli mükəmməlləşməsinə səbəb olmuşdur. Çanağdan çıxan səs təbii əks-səda, exo ilə ətrafa yayılır.
Buta şəklində hazırlanmış kəllədə yerləşdirilən aşıxların metaldan (dəmirdən) hazırlanması sayəsində simli alət rahat və tez köklənir, həm də simlərin taxilib-dəyişdirilməsində xeyli rahatlıq yaradır, bundan əlavə simli alət not-köklərini sabit saxlayır, kökdən düşmə ehtimalı minimuma endirilir.
Böyük xərəyin qövsvari, şəkildə yerinə yetirilməsi ilə beş simin simmetrik, dəqiq ölçülmüş, düzülüşü sayəsində ifaçı hər hansı bir simdə musiqi ifa edərkən digər simlər mane olmur.
Alətdə simlərin sayına uyğun olan beş dəlikli simsaxlayandan istifadə olunması alətin səsinin daha şəffaf və ifa imkanlarının genişlənməsinə səbəb olmuşdur.
"Qorbuta" yaylı simli alətində simlərin düzülüşündə yeniliklər edilib. Bu alətdə, "Kamança"dan fərqli olaraq, "zil", "orta" və "bəm" səslər əldə olunub. Sanki "Qorbuta"da beş alətin "çağanə", "kamança", "skripka", "alt" və "violençel"in səsləri bir alətdə birləşmişdir.
"Qorbuta" yaylı simli aləti "Do", "sol", "re", "lya", "mi" kvarta sistemində köklənir. Bu cür səs düzümü zamanı, alətdə, muğam, təsnif və xalq mahnıları ilə yanaşı Avropa və Azərbaycan bəstəkarlarının əsərlərini ifa etmək imkanına malik oluruq. Belə not sistemində köklənməsi digər müasir milli musiqi altlərləri ilə (əlbuta, canqor, canbuta mizrablı-simli musiqi alətləri) eyni sistemlə köklənir və ansaml tərkibində bir-birlərini tamamlayır.
"Qorbuta" yaylı simli alətində birinci — beşinci simlər, müvafiq olaraq, birinci oktavanın "do", kiçik oktavanın "sol", kiçik oktavanın "re", böyük oktavanın "lya", böyük oktavanın "mi" kökünə malikdir. Beləliklə, alətin diopazonu böyük oktavanın "mi" tonallığından üçüncü oktavanın "do" tonallığına qədər səslənmə imkanına malik olur.
Alət dünyada qəbul olunmuş klassik tonallığa köklənilir. Bu alətdə həm Avropa klassik musiqlərini, həm də Şərq musiqilərini, muğam, xalq mahmıları, təsnif, dəstgah, rəng, diringi və rəqslər ifa etmək olur.
İstinadlar
1. https://www.youtube.com/watch?v=7XeRsLOB-uo
2. https://www.youtube.com/watch?v=IcQtU8NkFpg
3. https://www.youtube.com/watch?v=Jl-ur5DzLyg
4. http://konservatoriya.az/lib/Konservatoriya%202017-1.pdf
5. https://sputnik.az/culture/20190706/421023526/qorxmaz-elilinin-ixtira-etdiyi-musiqi-aletleri.html
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qorbuta Azerbaycanin yeni ixtira olunmus simli mizrabli milli musiqi aleti Alet 2015 ci ilde ixtiraci alim Qorxmaz Elilicanzade terefinden ixtira edilib Azerbaycanin Milli yayli simli musiqi aletiSoz acimiQorbuta Azerbaycan menseli sozudur Ixtiraci Qorxmaz Elilicanzade aleti adinin Qor ilk uc herfi ve Azerbaycanin milli atributu olan buta sozunun birlesmesi ile adlandirib TarixiQorxmaz Elilicanzade 2015 ci ilde aletin ixtirasi uzerinde islere baslayib Bir nece variant uzerinde tecrubeler apardiqdan sonra 2016 ci ilde alet erseye gelib Aletin ilk ustasi Agamir Mezahir oglu Hesenovdur Alet uzerinde 2 il axtaris isleri aparilib Alet 2017 ci ilin dekabr ayinda Xezer Tv nin Xezer Xeber seher proqraminda teqdim olunub Buna baxmayaraq ixtiraci Qorxmaz Elilicanzade aletin uzerinde tekmillesdirme islerini davam etdirib 2018 ci ilde ise aletin son varianti erseye gelib Aletin sonuncu ustasi Vaqif Ozbek oglu Orucovdur 2019 cu ilin mart ayinda Qorxmaz Elilicanzade terefinden ixtira olunmus milli musiqi aletlerinden ibaret Nur instrumental ansambli yaradilib Qorbuta simli mizrabli musiqi aleti de bu ansamblin terkibine daxil edilib Aletin ilk ifacilari ustad ifaci Azerbaycanda kamanca ifaciliginda ilk defe xalq calgi aletleri uzre Beynelxalq musabiqenin laureati olmus Agagul Emirulla oglu Dadasov ve Seid Fuad oglu Cabbarli olub 2019 cu ilin iyun ayinda ARB Tv nin Seher seher proqraminda Nur milli musiqi aletleri ansamblinin teqdimati olub Ansamblin konsertmeysteri Mirmohsun Mirhafiz oglu Mirmohsunzadedir Ansamblin ilk solisti Eli Ilham oglu Selimovdur 2017 ci ilin mart ayinin 24 de Azerbaycanin Milli Musiqi Aletleri kecmisimiz bu gunumuz adli elmi praktiki konferans kecirilib Milli Konservatoriyanin elmi nesrinde Humay Ferecovanin eyni adli meqalesinde Qorxmaz Elilicanzadenin ixtiralari haqqinda melumat verilib Hemin konferansin materiallari elmi jurnal seklinde cap olunub Bu jurnalda Qorxmaz Elilicanzadenin ixtira etdiyi aletler haqqinda meqalesi de derc olunub Bir sira yerli media orqanlarinda ixtiracinin aletleri barede xeber metnleri meqaleler ve kose yazilari yayimlanib Qurulus ve formasi Qorbuta Azerbaycan milli musiqi aletlerine xususen de yayli simli musiqi aletlerine aiddir Ixtiranin meselesi aletin ses akustikasinin mukemmelesdirilmesi kokden dusme ehtimalinin minimuma endirilmesi ifa imkanlarinin genislendirilmesidir Qarsiya qoyulan mesele onunla hell olunur ki onun uzerine cekilmis rezonator rolunu oynayan nazik taxta uzluklu materialdan olan membrandan cekilmis canaqli govdeden ona birlesmis ve mueyyen duzuluslu simler ucun perdesiz qoldan qolun yuxari hissesine birlesmis uzerinde asixlar yerlesdirilmis kelleden qol uzerinde kicik xerek ve govdenin membrani uzerinde yerlesen boyuk xerekden govdeye berkidilmis simleri koklemek ucun tenzimleyicisi olan simsaxlayandan dizde ve yerde qurasdirma imkani ile yerine yetirilmis sisli dayaqdan ibaret olan yayli simli Azerbaycan musiqi aletinde ixtiraya esasen canaqli govde ve qolun kellesi buta milli ornamenti seklinde boyuk xerek qovsvari sekilde yerine yetirilib bele ki qol on terefden yarim qovsvari arxa terefden deyirmi sekilde olub canaqla birlesen asagi hissesinin eni 50 mm kelle ile birlesen yuxari hissesinin eni 40 mm canagin govdesinin uzunlugu 270 mm eni 150 mm olmaqla yerine yetirilib simsaxlayan ise simlerin sayina uygun olan bes deliye malikdir Qorbuta yayli simli musiqi aletinde asixlar metaldan rezonator rolunu oynayan nazik taxta uzluklu materialdan olan membrandan canaqli govde qoz taxta materialdan yerine yetirilib Qorbuta yayli simli musiqi aletinin canaqi Azerbaycanin enenevi milli atributu olan buta seklinde hazirlanmasi aletin yalniz Azerbaycana mexsus oldugunu ve milliyini qorunmasi meqsedini dasimaqla hemcinin buta formali canaq aletin ses akustikasinin xeyli mukemmellesmesine sebeb olmusdur Canagdan cixan ses tebii eks seda exo ile etrafa yayilir Buta seklinde hazirlanmis kellede yerlesdirilen asixlarin metaldan demirden hazirlanmasi sayesinde simli alet rahat ve tez koklenir hem de simlerin taxilib deyisdirilmesinde xeyli rahatliq yaradir bundan elave simli alet not koklerini sabit saxlayir kokden dusme ehtimali minimuma endirilir Boyuk xereyin qovsvari sekilde yerine yetirilmesi ile bes simin simmetrik deqiq olculmus duzulusu sayesinde ifaci her hansi bir simde musiqi ifa ederken diger simler mane olmur Aletde simlerin sayina uygun olan bes delikli simsaxlayandan istifade olunmasi aletin sesinin daha seffaf ve ifa imkanlarinin genislenmesine sebeb olmusdur Qorbuta yayli simli aletinde simlerin duzulusunde yenilikler edilib Bu aletde Kamanca dan ferqli olaraq zil orta ve bem sesler elde olunub Sanki Qorbuta da bes aletin cagane kamanca skripka alt ve violencel in sesleri bir aletde birlesmisdir Qorbuta yayli simli aleti Do sol re lya mi kvarta sisteminde koklenir Bu cur ses duzumu zamani aletde mugam tesnif ve xalq mahnilari ile yanasi Avropa ve Azerbaycan bestekarlarinin eserlerini ifa etmek imkanina malik oluruq Bele not sisteminde koklenmesi diger muasir milli musiqi altlerleri ile elbuta canqor canbuta mizrabli simli musiqi aletleri eyni sistemle koklenir ve ansaml terkibinde bir birlerini tamamlayir Qorbuta yayli simli aletinde birinci besinci simler muvafiq olaraq birinci oktavanin do kicik oktavanin sol kicik oktavanin re boyuk oktavanin lya boyuk oktavanin mi kokune malikdir Belelikle aletin diopazonu boyuk oktavanin mi tonalligindan ucuncu oktavanin do tonalligina qeder seslenme imkanina malik olur Alet dunyada qebul olunmus klassik tonalliga koklenilir Bu aletde hem Avropa klassik musiqlerini hem de Serq musiqilerini mugam xalq mahmilari tesnif destgah reng diringi ve reqsler ifa etmek olur Istinadlar1 https www youtube com watch v 7XeRsLOB uo 2 https www youtube com watch v IcQtU8NkFpg 3 https www youtube com watch v Jl ur5DzLyg 4 http konservatoriya az lib Konservatoriya 202017 1 pdf 5 https sputnik az culture 20190706 421023526 qorxmaz elilinin ixtira etdiyi musiqi aletleri html