Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qədim qobustanlıların hansı dildə danışmaları və ya ümumiyyətlə danşıb-danışmamaları elmdə mübahisə doğuran məsələlərdəndir. Lakin onlar özlərindən miras qoyduqları təsvirlər vasitəsiylə bu gün də özləri, yaşamları haqqında məlumat verməkdədirlər.
Min illərlə bir-birinin dalınca gələn nəsillər tərəfindən 1000-ə qədər qayada dönə-dönə çəkilmiş, bir-birini təkrar edən və etməyən 4–5 mindən artıq heyvan, insan şəkilləri, həyati macəralar, ov və rəqs səhnələri çox qədim bir rəssamlıq məktəbinin yaradıcılığıdır.
Rəsmlərin xeyli hissəsi yaşayış yerlərinin divarlarını təşkil edən iri qayalarda, bəzən də köhnə şəkillərin üstündən çəkilmişdir. Qayalardakı təsvirlər ilk vaxtlarda təbii böyüklükdə çəkilən heyvan və insan rəsmləri ilə başlayaraq sonralar ara-sıra, gah sxematikləşdirilmiş, gah kiçildilmiş, gah da təsvir edilən heyvan və insanların öz ölçülərinə yaxınlaşdırılmışdır. Xətlərlə ifadə olunan rəsmlərdə heyvanların və insanların bədən quruluşundakı nisbətlər böyük məharətlə gözlənilmişdir. Qədim rəsm ustaları təsviri böyük bacarıq tələb edən maral kimi heyvanların şəkillərini çəkərək bu vəzifənin öhdəsindən məharətlə gələ bilmişlər. Heyvan və insanların duruş maneraları şəkillərdəki dinamizmdən aydın surətdə oxunur.
Qobustan rəsmlərində nəzərə çarpan xüsusiyyətlərdən biri də odur ki, ovçuluqla məşğul olan insanların qıç əzələləri qabarıq şəkildə təsvir olunmuş, onların başları nisbətən kiçildilmiş və surət cizgiləri – burun, ağız, göz, qulaq və s. verilməmişdir. Mütəxəssislər bunu rəsm çəkənlərin bu hissəni düzgün çəkməyi bacarmadıqları ilə izah etməyin mümkün olmadığını qeyd edirlər. Çünki rəsm sahəsində onlar bundan daha çətin və mürəkkəb vəzifələrin öhdəsindən gələ bilmişlər.
Qaya təsvirlərində qəbilə həyatının demək olar ki, bütün əsas cəhətləri öz real əksini tapmışdır. Sürək yolu ilə kollektiv ovçuluq ox icad edildikdən sonra formasını dəyişsə də, xeyli müddət kollektivliyini itirmir. Bu, Böyükdaşdakı 45 nömrəli qayada təsvir olunmuş oxla kollektiv ov səhnəsindən aydın görünür. "Yeddi Gözəl" mağarasında çəkilmiş şəkillərdən məlum olur ki, ovçuluqda qadınlar da iştirak edirlərmiş.
Böyükdaşda 126 nömrəli qayadakı şəkil də böyük maraq doğuran təsvirlərdəndir. Burada bir kişi, bir qadının əlindən tutaraq aparmaq istəyir, lakin qadın getmək istəmir. Şəkildəkilərin hər ikisi orta yaşlı insanlardır. Belə bir səhnə 128 nömrəli qayada da təsvir olunmuşdur. Bu təsvirdəki kişi ox və dəyənəklə silahlanmışdır.
Böyükdaşdakı 8 nömrəli və bir sıra başqa qayalarda çoxlu gəmi təsviri vardır. Bu gəmilərin burnunda şüalanmış günəş şəkli nəqş olunmuşdur. Buradan görünür ki, qobustanlılar gəmi vasitəsiylə dənizə çıxa bilirdilər. Bu gəmi təsvirləri , onların Ön Asiya və Yaxın Şərq ölkələri ilə ticarət əlaqələri saxladığını görsədir.
Böyükdaşdakı 258 nömrəli qayada sağ əlində uçmağa hazırlaşan şahin olan atlı şəkli çəkilmişdir. Buradakı 45 nömrəli qayada çəkilmiş inək şəklinin boynunda ip olması qobustanlıların çöl heyvanlarını əhliləşdirmələrindən xəbər verir. Bütün bu və digər rəsmlər elə bil ki, qobustanlıların həyatı haqqında səhifələrin daşlaşmış gözəl albomudur.
Qobustan Azərbaycan rəsm mədəniyyətinin ilk ocaqlarından biri olduğu kimi, həm də qədim rəqs və musiqi mədəniyyətinin formalaşdığı ərazilərdən biridir. Qobustandakı şəkillər içərisində rəqs mərasimi təsvirləri xüsusi yer tutur. Kollektiv ifa olunan bu rəqslər indiki Azərbaycan türklərinin oynadıqları Yallı rəqsini xatırladır. Bu rəqs, vaxtilə qəbilənin estetik zövqünü təmin etməklə yanaşı, həm də birgə ov zamanı hədəfə hamılıqla bir anda zərbə endirmək və bununla da ovu sarsıtmaq vərdişlərinin yaranmasına kömək edirdi.
İstinadlar
- R. Ə. Babaxanov – Qobustanı gəzərkən, Azərbaycan abidələri dərgisi, № 1, Bakı, 1984, səh 54
- R. Ə. Babaxanov – Qobustanı gəzərkən, Azərbaycan abidələri dərgisi, № 1, Bakı, 1984, səh 57
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qedim qobustanlilarin hansi dilde danismalari ve ya umumiyyetle dansib danismamalari elmde mubahise doguran meselelerdendir Lakin onlar ozlerinden miras qoyduqlari tesvirler vasitesiyle bu gun de ozleri yasamlari haqqinda melumat vermekdedirler Min illerle bir birinin dalinca gelen nesiller terefinden 1000 e qeder qayada done done cekilmis bir birini tekrar eden ve etmeyen 4 5 minden artiq heyvan insan sekilleri heyati maceralar ov ve reqs sehneleri cox qedim bir ressamliq mektebinin yaradiciligidir Resmlerin xeyli hissesi yasayis yerlerinin divarlarini teskil eden iri qayalarda bezen de kohne sekillerin ustunden cekilmisdir Qayalardaki tesvirler ilk vaxtlarda tebii boyuklukde cekilen heyvan ve insan resmleri ile baslayaraq sonralar ara sira gah sxematiklesdirilmis gah kicildilmis gah da tesvir edilen heyvan ve insanlarin oz olculerine yaxinlasdirilmisdir Xetlerle ifade olunan resmlerde heyvanlarin ve insanlarin beden qurulusundaki nisbetler boyuk meharetle gozlenilmisdir Qedim resm ustalari tesviri boyuk bacariq teleb eden maral kimi heyvanlarin sekillerini cekerek bu vezifenin ohdesinden meharetle gele bilmisler Heyvan ve insanlarin durus maneralari sekillerdeki dinamizmden aydin suretde oxunur Qobustan resmlerinde nezere carpan xususiyyetlerden biri de odur ki ovculuqla mesgul olan insanlarin qic ezeleleri qabariq sekilde tesvir olunmus onlarin baslari nisbeten kicildilmis ve suret cizgileri burun agiz goz qulaq ve s verilmemisdir Mutexessisler bunu resm cekenlerin bu hisseni duzgun cekmeyi bacarmadiqlari ile izah etmeyin mumkun olmadigini qeyd edirler Cunki resm sahesinde onlar bundan daha cetin ve murekkeb vezifelerin ohdesinden gele bilmisler Qayalarda tesvir edilmis okuz tesvirleri Qaya tesvirlerinde qebile heyatinin demek olar ki butun esas cehetleri oz real eksini tapmisdir Surek yolu ile kollektiv ovculuq ox icad edildikden sonra formasini deyisse de xeyli muddet kollektivliyini itirmir Bu Boyukdasdaki 45 nomreli qayada tesvir olunmus oxla kollektiv ov sehnesinden aydin gorunur Yeddi Gozel magarasinda cekilmis sekillerden melum olur ki ovculuqda qadinlar da istirak edirlermis Boyukdasda 126 nomreli qayadaki sekil de boyuk maraq doguran tesvirlerdendir Burada bir kisi bir qadinin elinden tutaraq aparmaq isteyir lakin qadin getmek istemir Sekildekilerin her ikisi orta yasli insanlardir Bele bir sehne 128 nomreli qayada da tesvir olunmusdur Bu tesvirdeki kisi ox ve deyenekle silahlanmisdir Boyukdasdaki 8 nomreli ve bir sira basqa qayalarda coxlu gemi tesviri vardir Bu gemilerin burnunda sualanmis gunes sekli neqs olunmusdur Buradan gorunur ki qobustanlilar gemi vasitesiyle denize cixa bilirdiler Bu gemi tesvirleri onlarin On Asiya ve Yaxin Serq olkeleri ile ticaret elaqeleri saxladigini gorsedir Boyukdasdaki 258 nomreli qayada sag elinde ucmaga hazirlasan sahin olan atli sekli cekilmisdir Buradaki 45 nomreli qayada cekilmis inek seklinin boynunda ip olmasi qobustanlilarin col heyvanlarini ehlilesdirmelerinden xeber verir Butun bu ve diger resmler ele bil ki qobustanlilarin heyati haqqinda sehifelerin daslasmis gozel albomudur Qobustan Azerbaycan resm medeniyyetinin ilk ocaqlarindan biri oldugu kimi hem de qedim reqs ve musiqi medeniyyetinin formalasdigi erazilerden biridir Qobustandaki sekiller icerisinde reqs merasimi tesvirleri xususi yer tutur Kollektiv ifa olunan bu reqsler indiki Azerbaycan turklerinin oynadiqlari Yalli reqsini xatirladir Bu reqs vaxtile qebilenin estetik zovqunu temin etmekle yanasi hem de birge ov zamani hedefe hamiliqla bir anda zerbe endirmek ve bununla da ovu sarsitmaq verdislerinin yaranmasina komek edirdi IstinadlarR E Babaxanov Qobustani gezerken Azerbaycan abideleri dergisi 1 Baki 1984 seh 54 R E Babaxanov Qobustani gezerken Azerbaycan abideleri dergisi 1 Baki 1984 seh 57