Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləyə hansısa kateqoriya əlavə edilməmişdir. Məqaləyə əlavə edərək töhfə verə bilərsiz. |
Qazaxıstanın rus müstəmləkəçiliyi 1731-ci ildə Rusiyanın Gənc Kiçik Xan Əbülxairi ilhaq etməsi ilə başladı. Bu proses 130 ildən çox davam etdi və 1960-cı illərin ortalarında başa çatdı. 1731-1860-cı illərdə Qazaxıstan Rusiyaya, yalnız formal olaraq tabe idi, qəbilə və qəbilələrin hökmdarları müstəqil bir siyasət yürüdürdülər. Çar hökuməti xalq üsyanlarını vəhşicəsinə yatırsa da, ölkənin daxili işlərinə qarışmırdı (məhkəmə, qəbilələrarası məsələlər). Nüfuzlu insanlara və qəbilə rəhbərlərinə maaş və rütbələr verməklə, inzibati islahatlar aparmaqla və yerinə yetirməyənləri cəzalandırmaqla hakimiyyətini gücləndirdi. 1822 "Sibir qazaxlarının nizamnaməsi", 1824 "Orenburq Qazaxlarının Nizamnaməsi" Qazaxıstan torpaqlarının idarəetmə qaydasını müəyyənləşdirdi. Bu qanunlara görə Orta və Kiçik Juz xanlıqları ləğv edildi. Kiçik Juz xanlığını Rusiyadakına bənzər bir inzibati sistem əvəzlədi. Orta Juzda "böyük sultan" ın hakim vəzifəsi gətirildi. Daxili rayonlar yaradıldı. Mahallar dairələrə, dairələr kəndlərə bölündü. XIX əsrin əvvəllərində Xivə və Kokand xanları Cənubi Qazaxıstan üzərində nəzarətlərini qurdular. Qazaxlar tez-tez Kokand və Xivə hökmdarlarına qarşı üsyan qaldırırdılar. Müstəmləkə zülmünün güclənməsi, bərəkətli torpaqların ələ keçirilməsi və istehkamların tikilməsi Kenesar Kasımoviçin (1837-47) rəhbərlik etdiyi qazax xalqının milli azadlıq hərəkatına səbəb oldu. 1 Avqustda Rusiyanın 1-ci Dünya Müharibəsindəki iştirakı Qazaxıstan xalqına ağır zərbə vurdu. Kütləvi etirazlar nəticəsində 1916-cı il qiyamı başladı. Üsyan, çarın Qazaxıstan və Türküstan bölgələrindən və qismən Sibirdən olan 19 ilə 43 yaş arasındakı kişiləri cəbhədə ağır işlər görməyə çağırdığı 25 iyun 1916-cı il tarixli fərmanı ilə başladıldı. Qiyamın ən böyük mərkəzləri Zetisu və Torqayda idi. Çarı devirən Fevral İnqilabı hadisələri qısa müddətdə Qazaxıstana çatdı. 1-ci Qazaxıstan Konqresi 21-28 iyul tarixlərində Orenburqda keçirildi. Nümayəndələr milli muxtariyyət, torpaq və su və s. məsələlərin həllinə, Təsis Məclisinə hazırlığa və Qazaxıstan siyasi partiyasının yaradılmasına xüsusi diqqət yetirdi. Əlixan Bukeykxanov, Muhammedcan Tinişbayev, Mirzakip Dulatov, Ahmet Baytursinov, Zanşa Dosmuhammedoviç, Xəlil Dosmuhamedoviç, Magzan Jumabayev və başqaları. aktivistlər müstəmləkəçilik əleyhinə partiyanı qurdular. Qazax xalqını müstəmləkə istibdadından qurtarmaq şüarı ətrafında birləşdilər və Alaşorda müstəqil, demokratik bir Qazax dövləti qurmağa başladılar. Tezliklə Sovet hakimiyyəti bütün Rusiyada olduğu kimi Qazaxıstanda da quruldu.
İstinadlar
Bu məqalə . |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleye hansisa kateqoriya elave edilmemisdir Meqaleye kateqoriyalar elave ederek tohfe vere bilersiz Qazaxistanin rus mustemlekeciliyi 1731 ci ilde Rusiyanin Genc Kicik Xan Ebulxairi ilhaq etmesi ile basladi Bu proses 130 ilden cox davam etdi ve 1960 ci illerin ortalarinda basa catdi 1731 1860 ci illerde Qazaxistan Rusiyaya yalniz formal olaraq tabe idi qebile ve qebilelerin hokmdarlari musteqil bir siyaset yurudurduler Car hokumeti xalq usyanlarini vehsicesine yatirsa da olkenin daxili islerine qarismirdi mehkeme qebilelerarasi meseleler Nufuzlu insanlara ve qebile rehberlerine maas ve rutbeler vermekle inzibati islahatlar aparmaqla ve yerine yetirmeyenleri cezalandirmaqla hakimiyyetini guclendirdi 1822 Sibir qazaxlarinin nizamnamesi 1824 Orenburq Qazaxlarinin Nizamnamesi Qazaxistan torpaqlarinin idareetme qaydasini mueyyenlesdirdi Bu qanunlara gore Orta ve Kicik Juz xanliqlari legv edildi Kicik Juz xanligini Rusiyadakina benzer bir inzibati sistem evezledi Orta Juzda boyuk sultan in hakim vezifesi getirildi Daxili rayonlar yaradildi Mahallar dairelere daireler kendlere bolundu XIX esrin evvellerinde Xive ve Kokand xanlari Cenubi Qazaxistan uzerinde nezaretlerini qurdular Qazaxlar tez tez Kokand ve Xive hokmdarlarina qarsi usyan qaldirirdilar Mustemleke zulmunun guclenmesi bereketli torpaqlarin ele kecirilmesi ve istehkamlarin tikilmesi Kenesar Kasimovicin 1837 47 rehberlik etdiyi qazax xalqinin milli azadliq herekatina sebeb oldu 1 Avqustda Rusiyanin 1 ci Dunya Muharibesindeki istiraki Qazaxistan xalqina agir zerbe vurdu Kutlevi etirazlar neticesinde 1916 ci il qiyami basladi Usyan carin Qazaxistan ve Turkustan bolgelerinden ve qismen Sibirden olan 19 ile 43 yas arasindaki kisileri cebhede agir isler gormeye cagirdigi 25 iyun 1916 ci il tarixli fermani ile basladildi Qiyamin en boyuk merkezleri Zetisu ve Torqayda idi Cari deviren Fevral Inqilabi hadiseleri qisa muddetde Qazaxistana catdi 1 ci Qazaxistan Konqresi 21 28 iyul tarixlerinde Orenburqda kecirildi Numayendeler milli muxtariyyet torpaq ve su ve s meselelerin helline Tesis Meclisine hazirliga ve Qazaxistan siyasi partiyasinin yaradilmasina xususi diqqet yetirdi Elixan Bukeykxanov Muhammedcan Tinisbayev Mirzakip Dulatov Ahmet Baytursinov Zansa Dosmuhammedovic Xelil Dosmuhamedovic Magzan Jumabayev ve basqalari aktivistler mustemlekecilik eleyhine partiyani qurdular Qazax xalqini mustemleke istibdadindan qurtarmaq suari etrafinda birlesdiler ve Alasorda musteqil demokratik bir Qazax dovleti qurmaga basladilar Tezlikle Sovet hakimiyyeti butun Rusiyada oldugu kimi Qazaxistanda da quruldu IstinadlarBu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin