Qarışqa turşusu CH2O2 sistematik adı metan turşusu doymuş birəsaslı karbon turşusunun homoloji sırasında yerləşən ilk nü

Qarışqa turşusu (CH₂O₂, sistematik adı: metan turşusu) — doymuş birəsaslı karbon turşusunun homoloji sırasında yerləşən ilk nümayəndəsidir.

Qarışqa turşusu


Ümumi
Kimyəvi formulu	CH₂O₂
Molyar kütlə	46,025380 q/mol
Fiziki xassələri
Sıxlıq	1,2196 q/sm³
Termik xüsusiyyətlər
Ərimə nöqtəsi	8,25 °S
Qaynama nöqtəsi	100,7 °S
	520 °C
Buxarın təzyiqi	35 ± 1 mm Hg
Kimyəvi xassələri
$pK_{a}$	3,81 ± 0,01
Optik xüsusiyyətlər
	1,3714
Təsnifatı
CAS-da qeyd. nöm.	64-18-6
PubChem	284, 18971002
SMILES	O=CO
RTECS	LQ4900000
ChEBI	30751
ChemSpider	278

Fiziki xassələri

Normal şəraitdə qarışqa (formiat) turşusu rəngsiz maye olub, kəskin iylidir və 101⁰C-də qaynayır. Dəriyə düşdükdə yanıq əmələ gətirir. İnsan orqanizmində zəhərlənmə yaradır. Qarışqa turşusu suda yaxşı həll olur. Su ilə istənilən nisbətdə qarışır.

Kimyəvi xassələri

Qarışqa turşusu karbon turşularının ümumi kimyəvi xassələrinə malikdir. Onun duzları formiatlar adlanır. Homoloji sırada o, ən yüksək reaksiyayagirmə qabiliyyətli və ən qüvvətli turşudur. Dissosiasiya dərəcəsinə görə o, fosfat turşusuna yaxındır. qarışqa turşusunun molekulunda həm karboksil, həm də aldehid qrupları olduğundan, o, digər karbon turşularından fərqli olaraq aldehidlər üçün xarakterik olan "gümüş güzgü" reaksiyasına daxil olur. HCOOH + Ag₂O → H₂CO₃ + 2Ag → CO₂ + H₂O + 2Ag

Qatı sulfat turşusu iştirakında qızdırıldıqda qarışqa turşusu karbon-2-oksid və suya parçalanır: HCOOH → H₂O + CO

Bu reaksiyadan laboratoriyada CO almaq üçün istifadə edilir.

Alınması

Əvvəllər qarışqa turşusunu qarışqaları suda isladıb, məhlulu qovmaqla alırdılar. Qarışqa turşusu bir çox üsullarla, o cümlədən, metanolun oksidləşməsindən alınır:

Hal-hazırda qarışqa turşusunu almaq üçün karbon 2-oksid və natrium-hidroksiddən alınan natrium formiata qatı sulfat turşusu ilə təsir edirlər:

CO + NaOH → H-C-OONa (natrium formiat)

HCOONa + H₂SO₄ → HCOOH + NaHSO₄

Təbiətdə tapılması

Təbiətdə ilk olaraq sarı meşə qarışqalarının ifrazatlarında rast gəlinmiş və 1671-ci ildə ingilis naturalisti Con Rey tərəfindən kəşf edilmişdi.. Qarışqa turşusu üzvi turşudur. Xüsusilə, Qarışqa turşusundan arıçılığı inkişaf etmiş ölkələrdə üzvi bal istehsalçıları tərəfindən geniş şəkildə istifadə edilir. Həmçinin, Qarışqa turşusundan tibb sahəsində dezinfeksiyaedici kimi geniş istifadə edilir.. Qarışqa turşusu üzvi maddələrin sintezində reduksiyaedici maddə kimi, həmçinin turşəng turşusunun alınmasında tətbiq edilir. Bundan başqa, o, yeyinti sənayesində dezinfeksiyaedici və konservləşdirici kimi, toxuculuq sənayesində parçaların boyanmasında, tibbdə - qarışqa spirti adı ilə 1%-li spirt məhlulu şəklində revmatizmə qarşı dərman maddəsi kimi istifadə olunur. Qarışqa turşusunun mürəkkəb efirləri həlledici və ətirli maddələr kimi istifadə edilir.

Təyini

Qarışqa turşusunu digər karbon turşularından fərqləndirmək üçün "gümüş güzgü" reaksiyasından istifadə edilir.

İstinadlar

http://www.cdc.gov/niosh/npg/npgd0296.html.
Flash P. Small Scale Determination of the pKa Values for Organic Acids (ing.). // J. Chem. Educ. ACS, 1994. Vol. 71, Iss. 1. P. A6. ISSN 0021-9584; 1938-1328 doi:10.1021/ED071PA6
Johnson, W. B. History of the process and present state of animal chemistry. 1803.
Charles Earle Raven. John Ray, naturalist : his life and works. Cambridge University Press. 1986. ISBN .
Красильников А. П. Справочник по антисептике. — Минск, 1995.

[_229f14d902cb72f5-1] ttp://www.cdc.gov/niosh/npg/npgd0296.html.

[_8f71298a0169b0a9-2] Flash P. Small Scale Determination of the pKa Values for Organic Acids (ing.). // J. Chem. Educ. ACS, 1994. Vol. 71, Iss. 1. P. A6. ISSN 0021-9584; 1938-1328 doi:10.1021/ED071PA6

[3] Johnson, W. B. History of the process and present state of animal chemistry. 1803.

[4] Charles Earle Raven. John Ray, naturalist : his life and works. Cambridge University Press. 1986. ISBN .

[5] Красильников А. П. Справочник по антисептике. — Минск, 1995.