Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qafqaz xanımotu (lat. Atropa caucasica) — bitkilər aləminin quşüzümüçiçəklilər dəstəsinin quşüzümükimilər fəsiləsinin xanımotu cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilməyə həssas olanlar" kateqoriyasına aiddir – VU B1b (i, iii). Azərbaycanın nadir, Qafqazın endemik növüdür.
| Qafqaz xanımotu | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||
| Elmi təsnifat | ||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: Qafqaz xanımotu | ||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||
| ||||||
| ||||||
Qısa morfoloji təsviri
Hündürlüyü 1-1,5 (2) m, gövdəsi düz, budaqlanmış, yaşıl, bəzən qırmızımtıl rəngli, çılpaq və ya demək olar ki, yuxarı hissəsi vəzili-tüklü olan çoxillik ot bitkisidir. Kökümsovu qalın, çoxgünbəzlidir, iri şaxələnmiş kökləri vardır. Çoxillik ot bitkisidir. Yarpaqları iri, yumurtaşəkilli və ya uzunsov-ellipsvaridir, tamkənarlıdır. Sivri və ya az sivriləşmişdir, qaidə hissəsində qısa saplağa (1-3 sm uzunluqda) daralmışdır,çılpaqdır və yaxud alt tərəfdən damarın üzəri tüklüdür. Hər iki tərəfdən çox az bozumtul nöqtəlidir (oturaq vəziciklər), yuxarı yarpaqlar cüt-cüt düzülmüş və eyni böyüklükdə deyil, uzunluğu 10-20 sm, eni 4-9 sm-dir. Çiçəkləri kifayət qədər iridir, tək-tək,bəzən cüt-cüt düzülmüşdür. Çiçəklər qoltuq çiçəkləri kimi görünən, aşağı əyilmiş çiçək saplağında yerləşmiş və vəzili-tüklərlə örtülüdür. Tacı vəziciklidir, uzunluğu 20–30 mm-dir, bölümləri boruvari-zınqırovşəkilli,dəyirmi və qatlanmış olub, çirkli-qonurtəhərbənövşəyi rəngdə, qaidə hissəsi isə sarımtılqonur rəngdədir. Sütuncuq sapşəkillidir və dişicik ağızcığı ikiyə bölünmüşdür. Giləmeyvə şarvari, qara rəngli, parlaq, çoxtoxumlu, bənövşəyi rəngli, şirəli, 1-1,5 sm dimetrindədir. Toxumları 1,5 mm uzunluğunda, yastılaşmış, qəhvəyi, xırda yuvalıdır.
Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri
Çiçəkləmə iyun-avqust, meyvə əmələgətirmə iyul-sentyabr aylarına təsadüf edir. Mezofitdir. Toxumla çoxalır. Meşələrdə, meşə kənarlarında, dağ dərələrində, dağ çaylarının yanında bitir, adi xurma və qanadmeyvə yalanqoz meşəsində Dryopteris filix-mas-Sambucus ebulus-Persicaria hydropiper və Senecio pojarkovae – Epilobium lanceolatum növlərindən təşkil olunmuş assosiasiyalarda rast gəlinir . Zəhərlidir. Dərman bitkisidir.
Yayılması
Böyük Qafqazın bütün rayonları (Qəbələ rayonu Vəndam kəndinin ərazisinda olan şəlalənin ətrafı; Zaqatala rayonu Matsex, Qəbizdərə kəndlərinin ətrafındakı meşələr, Şəki rayonu Kiş kəndi), Kiçik Qafqazın şimal və mərkəzi hissələri, Lənkəranın dağlıq hissəsi.
Sayı və tendensiyası
Populyasiyanın sayı azdır, mənfi təsirlər itmə təhlükəsi yaradır.
Məhdudlaşdırıcı amillər
Antropogen (mal-qara tərəfindən tapdanması, dərman bitkisi kimi yığılması) və abiotik amillərdir (sellər və meşə yanğınlar).
Mühafizə tədbirləri
Yayılma yerlərində antropogen təsiri azaltmaq üçün yasaqlıqların təşkili, populyasiya səviyyəsində genetik tədqiqi və bərpası, qoxumlarının toxum bankında saxlanılması və yeni yayılma ərazilərinin axtarılması təklif olunur.
Sinonimləri
- Atropa bella-donna ssp. caucasica (Kreyer) V.E. Avet.
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qafqaz xanimotu lat Atropa caucasica bitkiler aleminin qusuzumucicekliler destesinin qusuzumukimiler fesilesinin xanimotu cinsine aid bitki novu IUCN Qirmizi Siyahisina gore novun kateqoriyasi ve statusu Nesli kesilmeye hessas olanlar kateqoriyasina aiddir VU B1b i iii Azerbaycanin nadir Qafqazin endemik novudur Qafqaz xanimotuElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad AsteridsKlad Deste QusuzumuciceklilerFesile QusuzumukimilerYarimfesile Triba Cins XanimotuNov Qafqaz xanimotuBeynelxalq elmi adiAtropa caucasica Kreyer 1925Sekil axtarisiNCBI 1035568Qisa morfoloji tesviriHundurluyu 1 1 5 2 m govdesi duz budaqlanmis yasil bezen qirmizimtil rengli cilpaq ve ya demek olar ki yuxari hissesi vezili tuklu olan coxillik ot bitkisidir Kokumsovu qalin coxgunbezlidir iri saxelenmis kokleri vardir Coxillik ot bitkisidir Yarpaqlari iri yumurtasekilli ve ya uzunsov ellipsvaridir tamkenarlidir Sivri ve ya az sivrilesmisdir qaide hissesinde qisa saplaga 1 3 sm uzunluqda daralmisdir cilpaqdir ve yaxud alt terefden damarin uzeri tukludur Her iki terefden cox az bozumtul noqtelidir oturaq vezicikler yuxari yarpaqlar cut cut duzulmus ve eyni boyuklukde deyil uzunlugu 10 20 sm eni 4 9 sm dir Cicekleri kifayet qeder iridir tek tek bezen cut cut duzulmusdur Cicekler qoltuq cicekleri kimi gorunen asagi eyilmis cicek saplaginda yerlesmis ve vezili tuklerle ortuludur Taci veziciklidir uzunlugu 20 30 mm dir bolumleri boruvari zinqirovsekilli deyirmi ve qatlanmis olub cirkli qonurteherbenovseyi rengde qaide hissesi ise sarimtilqonur rengdedir Sutuncuq sapsekillidir ve disicik agizcigi ikiye bolunmusdur Gilemeyve sarvari qara rengli parlaq coxtoxumlu benovseyi rengli sireli 1 1 5 sm dimetrindedir Toxumlari 1 5 mm uzunlugunda yastilasmis qehveyi xirda yuvalidir Bioloji ekoloji ve fitosenoloji xususiyyetleriCicekleme iyun avqust meyve emelegetirme iyul sentyabr aylarina tesaduf edir Mezofitdir Toxumla coxalir Meselerde mese kenarlarinda dag derelerinde dag caylarinin yaninda bitir adi xurma ve qanadmeyve yalanqoz mesesinde Dryopteris filix mas Sambucus ebulus Persicaria hydropiper ve Senecio pojarkovae Epilobium lanceolatum novlerinden teskil olunmus assosiasiyalarda rast gelinir Zeherlidir Derman bitkisidir YayilmasiBoyuk Qafqazin butun rayonlari Qebele rayonu Vendam kendinin erazisinda olan selalenin etrafi Zaqatala rayonu Matsex Qebizdere kendlerinin etrafindaki meseler Seki rayonu Kis kendi Kicik Qafqazin simal ve merkezi hisseleri Lenkeranin dagliq hissesi Sayi ve tendensiyasiPopulyasiyanin sayi azdir menfi tesirler itme tehlukesi yaradir Mehdudlasdirici amillerAntropogen mal qara terefinden tapdanmasi derman bitkisi kimi yigilmasi ve abiotik amillerdir seller ve mese yanginlar Muhafize tedbirleriYayilma yerlerinde antropogen tesiri azaltmaq ucun yasaqliqlarin teskili populyasiya seviyyesinde genetik tedqiqi ve berpasi qoxumlarinin toxum bankinda saxlanilmasi ve yeni yayilma erazilerinin axtarilmasi teklif olunur SinonimleriAtropa bella donna ssp caucasica Kreyer V E Avet IstinadlarHemcinin bax