Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qafqaz qırqovulu (lat. Phasianus colchicus colchicus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin toyuqkimilər dəstəsinin qırqovullar fəsiləsinin qırqovul cinsinin adi qırqovul növünə aid heyvan yarımnövü. Qafqaz qırqovuluna adından da göründüyü kimi Qafqaz ölkələrində və İranda rast gəlinir. Əslində Qafqaz qırqovulu dedikdə özündə 4 yarımnövü cəmləşdirən [colchicus] qrupu nəzərdə tutulur. Bu qrupun (Qafqaz qırqovulu) digər yarımnövlərdən başlıca fərqi erkəklərinin boğazında ağ halqanın olmaması və daha tünd rənglərə sahib olmasıdır.
| Qafqaz qırqovulu | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Elmi təsnifat | ||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Sinif: İnfrasinif: Klad: Dəstəüstü: Klad: Dəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: Yarımnöv: Qafqaz qırqovulu | ||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
| ||||||||
Statusu
Nadirdir.
Kateqoriyası
(II-EN). Təhlükə altındadır.
Genefond əhəmiyyəti
Azərbaycan faunasında cinsin 1 növünə daxil olan 3 yarımnöv yayılmışdır: Cənubi Qafqaz qırqovulu (lat. P.c.colchicus), Şimalı Qafqaz qırqovulu (lat. P.c.septentrionalis) və Talış qırqovulu (lat. P.c.talischensis).
Qısa təsviri
Ev toyuğu boydadır (950-1300 q). Xoruzunun rəngi çox parlaq və əlvandır: qırmızı, qızılı, kürən, qara, göy, yaşıl qarışığıdır. Quyruğu uzun və pazvaridir, bənövşəyi-mis rənginə çalan sarı-qonurdur. Gözlərinin ətrafı lələksiz qırmızı dəridir. Talış qırqovulundan fərqli olaraq qarın tərəfinin tutqun rəngi ön hissədən yaşıl rəng ilə məhdudlaşıb. Toyuğunun rəngi solğundur.
Yaşayış yeri və həyat tərzi
Kolluqda, kol yaruslu meşələrdə, alaq cəngəlliyində və qarğıdalı tarlasında yaşayır. Suya yaxın yerləri xoşlayır. Oturaqdır. Yerdə kol bitkilərinin dibində sadə yuva düzəldib 8-12 ədəd yaşıl çalarlı qonur yumurta verir, 23-25 gün kürt yatıb cücə çıxarır (toyuğu). Cücələr 45-50 gün ərzində pərvaz olurlar. Bitki (58 %) və həşərat (42 %) yeyirlər.
Sayı
1950-ci illərə qədər kütləvi ov quşu olub (400000 quş). Sonralar azalıb və yayılma sahəsi kiçilib. 1949-cu ildən 1965-ci ilə qədər sayı 2,5 dəfə azalıb. Kür-Araz ovalığında, Lənkəran düzənliyində, o cümlədən, Qızılağac Qoruğunda, Samur-Şabran düzənliyində, Naxçıvan Arazboyu düzənliyində nəsli kəsilib. Böyük və Kiçik Qafqazın dağətəyi rayonlarında da əsasən qoruq və yasaqlıqlarda qalıb.
Məhdudlaşdırıcı amillər
Qədim dövrlərdən başlayaraq ov quşu kimi təqib edilməsi, yuvası yerdə olduğu üçün tülkü, çaqqal, vəhşi pişik, ilan kimi yırtıcılar tərəfindən tələf edilməsi, bəzək quşu kimi dirisindən və müqəvvasından geniş istifadə olunması, kolluq və cəngəlliklərin qırılması, yandırılması və təsərrüfat sahəsinə çevrilməsi, pestisidlərdən geniş istifadə olunması.
Əhali üçün əhəmiyyəti
Elmi, estetik və dekorativ əhəmiyyəti var.
Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər
Ovlanması qadağandır. Bəzi qoruqlarda və Qusar, Şəki, Uludüz yasaqlıqlarında qorunub saxlanılır.
Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər
Qanunsuz ovçuluğa qarşı mübarizənin gücləndirilməsi, kolluqların və alaq cəngəlliklərinin yandırılmasının aradan qaldırılması, qırqovul yaşayan kolluqların qırılmasına qarşı tədbir görülməsi, yaşadığı əsas yerlərdə çaqqal və tülkü kimi yırtıcı heyvanların sayının azaldılması, Əyricədə qırqovul çoxaltma məntəqəsinin bərpa edilməsi.
İstinadlar
- IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3
- World Bird List (ing.): IOC World Bird List. 6.4 IOU, 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.4
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qafqaz qirqovulu lat Phasianus colchicus colchicus heyvanlar aleminin xordalilar tipinin quslar sinfinin toyuqkimiler destesinin qirqovullar fesilesinin qirqovul cinsinin adi qirqovul novune aid heyvan yarimnovu Qafqaz qirqovuluna adindan da gorunduyu kimi Qafqaz olkelerinde ve Iranda rast gelinir Eslinde Qafqaz qirqovulu dedikde ozunde 4 yarimnovu cemlesdiren colchicus qrupu nezerde tutulur Bu qrupun Qafqaz qirqovulu diger yarimnovlerden baslica ferqi erkeklerinin bogazinda ag halqanin olmamasi ve daha tund renglere sahib olmasidir Qafqaz qirqovuluElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarSinif QuslarInfrasinif YenidamaqlilarKlad Desteustu Klad Deste ToyuqkimilerFesileustu Fesile QirqovullarYarimfesile QirqovullarTriba Cins QirqovulNov Adi qirqovulYarimnov Qafqaz qirqovuluBeynelxalq elmi adiPhasianus colchicus colchicus Seklin VikiAnbarda axtarisiITIS 678052NCBI 9057StatusuNadirdir Kateqoriyasi II EN Tehluke altindadir Genefond ehemiyyetiAzerbaycan faunasinda cinsin 1 novune daxil olan 3 yarimnov yayilmisdir Cenubi Qafqaz qirqovulu lat P c colchicus Simali Qafqaz qirqovulu lat P c septentrionalis ve Talis qirqovulu lat P c talischensis Qisa tesviriEv toyugu boydadir 950 1300 q Xoruzunun rengi cox parlaq ve elvandir qirmizi qizili kuren qara goy yasil qarisigidir Quyrugu uzun ve pazvaridir benovseyi mis rengine calan sari qonurdur Gozlerinin etrafi leleksiz qirmizi deridir Talis qirqovulundan ferqli olaraq qarin terefinin tutqun rengi on hisseden yasil reng ile mehdudlasib Toyugunun rengi solgundur Yasayis yeri ve heyat terziKolluqda kol yaruslu meselerde alaq cengelliyinde ve qargidali tarlasinda yasayir Suya yaxin yerleri xoslayir Oturaqdir Yerde kol bitkilerinin dibinde sade yuva duzeldib 8 12 eded yasil calarli qonur yumurta verir 23 25 gun kurt yatib cuce cixarir toyugu Cuceler 45 50 gun erzinde pervaz olurlar Bitki 58 ve heserat 42 yeyirler Sayi1950 ci illere qeder kutlevi ov qusu olub 400000 qus Sonralar azalib ve yayilma sahesi kicilib 1949 cu ilden 1965 ci ile qeder sayi 2 5 defe azalib Kur Araz ovaliginda Lenkeran duzenliyinde o cumleden Qizilagac Qorugunda Samur Sabran duzenliyinde Naxcivan Arazboyu duzenliyinde nesli kesilib Boyuk ve Kicik Qafqazin dageteyi rayonlarinda da esasen qoruq ve yasaqliqlarda qalib Mehdudlasdirici amillerQedim dovrlerden baslayaraq ov qusu kimi teqib edilmesi yuvasi yerde oldugu ucun tulku caqqal vehsi pisik ilan kimi yirticilar terefinden telef edilmesi bezek qusu kimi dirisinden ve muqevvasindan genis istifade olunmasi kolluq ve cengelliklerin qirilmasi yandirilmasi ve teserrufat sahesine cevrilmesi pestisidlerden genis istifade olunmasi Ehali ucun ehemiyyetiElmi estetik ve dekorativ ehemiyyeti var Qorunmasi ucun qebul edilmis tedbirlerOvlanmasi qadagandir Bezi qoruqlarda ve Qusar Seki Uluduz yasaqliqlarinda qorunub saxlanilir Qorunmasi ucun meslehet gorulmus tedbirlerQanunsuz ovculuga qarsi mubarizenin guclendirilmesi kolluqlarin ve alaq cengelliklerinin yandirilmasinin aradan qaldirilmasi qirqovul yasayan kolluqlarin qirilmasina qarsi tedbir gorulmesi yasadigi esas yerlerde caqqal ve tulku kimi yirtici heyvanlarin sayinin azaldilmasi Eyricede qirqovul coxaltma menteqesinin berpa edilmesi IstinadlarIOC World Bird List Version 6 3 2016 doi 10 14344 IOC ML 6 3 World Bird List ing IOC World Bird List 6 4 IOU 2016 doi 10 14344 IOC ML 6 4Hemcinin bax