Pyotor Stepanoviç Kotlyarevski (12 (23) iyun 1782, Olxovatka[d], Voronej canişinliyi[d] – 21 oktyabr (2 noyabr) 1851, Feodosiya, Tavriya quberniyası[d]) — İnfanteriya generalı.
Pyotr Kotlyarevski | |
---|---|
Şəxsi məlumatlar | |
Doğum tarixi | 12 (23) iyun 1782 |
Doğum yeri |
|
Vəfat tarixi | 21 oktyabr (2 noyabr) 1851 (69 yaşında) |
Vəfat yeri |
|
Dəfn yeri | |
Vətəndaşlığı | |
Hərbi fəaliyyəti | |
Mənsubiyyəti | Rusiya imperiyası |
Qoşun növü | piyada |
Rütbəsi | infanteriya generalı[d] |
Komandanlıq edib | |
Döyüşlər | |
Təltifləri |
Həyatı
Pyotr Stepaneviç 1782-ci ildə Xarkov quberniyasının Olxovatki kəndində anadan olmuşdu. Atasının yolu ilə getmək istəyirdi. Ona görə də ruhani məktəbə daxil olmuşdu. Bir hadisə onun həyatını dəyişdirdi. Kəndlərinindən keçən polkovnik İ. Lazarev onu özü ilə Mozdoka apardı. P. Kotlyarevski hərbi yolu belə başlandı.
Maraqlıdır ki, xalqımızın başına min cür münasibətlər açan, minlərlə insanı qanına qəltan edən bu qəddar generalın adını küçə və məktəblərimizə də qoymuşuq, necə deyərlər, müvəqqəti də olsa bir növ əbədiləşdirmişik.
P. Kotlyarevski zabit kimi ilk dərsini erməniləpərəst general V. Zubovdan almış, onun başçılıq etdiyi hissədə xidmət etmişdi. Dərbəndin, Gəncənin işğalında fəallığı ilə seçilən zabit V. Zubovun təqdimatı ilə mayor rütbəsi almış, 3-cü dərəcəli Anna Ordeni ilə təltif olunmuşdur. Gəncənin işğalı zamanı o yaralanmışdı. O bu yara ilə fəxr edirdi, onu "çara xidmət" kimi qiymətləndirirdi.
Mayor P. S. Kotlyarevski Azərbaycanda qalmağı çox arzulayırdı. Burada xidmət etmək istəyən P. Kotlyarevski fikrini V. Zubova belə bildirmişdi: "Arzum burada (Azərbaycanda) qalmaq, çara olan böyük sədaqətimi nümayiş etdirməkdir, xahiş edirəm nəzərə alasanız".
Baş komandan V. Zubov mayor Kotlyarevskinin arzusuna biganə qalmadı, Qraf Valerian Zubov mayor P. Kotlyarevskini Qarabağdakı hərbi hissələrin birinə başçı təyin etdi. O, Şuşaya gəlib, orada məskən saldı.
Beləliklə, Qafqazda çirkin niyyətləri üçün imkan tapan P. Kotlyarevski 1805-ci ilin iyun ayının 25-də polkovnik Pavel Karyaginin Şahbulaq və Mehrabda apardığı vuruşmada iştirak etdi və elə ilk döyüşdə yaralandı.
P. S. Kotlyarevski də öz sələflərini kimi soyğunçuluq planlarını həyata keçirmək üçün ermənilərdən məsləhətçilər seçirdi. Bu iş artıq işğalçı generallar üçün vərdiş halına keçmişdi. Məsləhətçilər rus generalları ilə yaxın olduqlarına görə Azərbaycanda istədikləri cinayətləri həyata keçirə bilirdilər.
Hətta iş o yerə çatmışdı ki, P. Kotlyarevski Şahbulaq və Mehrabdakı qələbədən sonra, polkovnik Karyaginə məsləhət verir ki, Azərbaycanda hökmran olmaq üçün ermənilərdən istifadə etmək lazımdır. Polkovnik Karyagin bu təklifi bəyənir, işğal etdiyi yerə Stefanı naib təyin edir.
Mayor P. S. Kotlyarevski qarətçilikdə ad çıxarmışdı. O, çar I Aleksandrın şəxsi imzası ilə təltif olunmuşdu, 1807-ci ildə podpolkovnik, bir il sonra isə polkovnik rütbəsi almışdı.
Tezliklə P. Kotlyarevski Azərbaycanın işğalında xüsusi rolu olan 17-ci Yeger polkuna komandir təyin olundu. O çox vaxt idarə etdiyi ərazilərdən kənarda yerləşən torpaqlara da basqınlar edir, əhalini talayırdı. Belə soyğunçuluq yerli əhalini çətin vəziyyətə salırdı. Bu işğalçılar qarət edilmiş sərvətlərin bir qismini Peterburqa göndərməyi də yaddan çıxarmışdılar.
Pyotr Stepanoviç 1810-cu ilin iyul ayında 450 nəfərlik piyada dəstə ilə Mehriyə hücum etdi. Burada olan qüvvələr nə qədər müqavimət göstərsələr də, ruslar onlara qalib gəldi. Mehri və qala təslim oldu. Qalanın alınmasında insan qanı sel kimi axıdılırdı. Bununla kifayətlənməyən P. S. Kotlyarevski Ahalqanı işğal etdi. Mehri və Ahılqalanın alınmasına görə çar onun fəaliyyətini yüksək qiymətləndirdi və ona general-mayor rütbəsi verdi.
General-mayor P. S. Kotlyarevski Qarabağda, onun tacı olan Şuşada da bir çox cinayətlər törətmişdir. Onun bu özbaşınalığına dözməyən Qarabağ xanı İbrahim xanın nəvəsi Cəfərqulu ağa məcburiyyət qarşısında qalıb İrana qaçmışdı. Amma xanın ailəsi girov tutulub saxlanmışdı. Bu barədə P. Stepanoviç, Qafqaz qoşunları ali baş komandanı N. Ptişşevə 1812-ci il may ayının 26-da məlumat vermişdir.
Bu məlumatda Cəfərqulu xan Nəvanın anası Xeyrənisə bəyim barədə də söhbət gedir. Məlim olur ki, bu qeyrətsiz quldur qadın zinətinə də göz dikmiş və Xeyrənnisə bəyimdən ev əmlakının çox hissəsini, o cümlədən iki yeşikdən ibarət zinət şeylərini alıb Tiflisə göndərmişdir. Bundan başqa Xeyrənisə bəyimdən 20 min manat gümüş pul da almışdır.
1811-ci ilin dekabrında general Qafqaz qoşunları ali baş komandanı N. Ptişşevdən yeni sərəncam aldı. Sərəncamda Qarabağda çarizmin nüfuzunu artırmaq və burada baş verəcək hər hansı təhlükəni aradan qaldırmaq barədə konkret göstərişlər verilirdi. Sərəncamda belə bir məsələyə diqqət yönəldilirdi ki, İrandan təhlükə gözlənilir, sayıq olmaq lazımdır. Həqiqətən bu vaxt İran ordusunun baş komandanı Abbas Mirzə hazırlıq işi gördü. O, Qarabağa, xüsusən Aslandüzə tərəf irəliləyirdi. Abbas Mirzə buraya qarabağlıların arzusu ilə gəlirdi.
1812-ci il oktyabrın 10-da Aslandüz döyüşü oldu. Rus generalı qoşuna döyüşqabağı müraciət etdi. "İlanı başından əzmək Süvorovun məsləhətidir. Başdan endirilən zərbələrdən düşmən dərhal məhv olur. Bilin, irəliyə hücumda güllə ürəyə də alına da dəyər. Geri qaldıqda isə onlarla güllə kürəyə dəyir".
General rus əsgərlərindən qətiyyətlə döyüşdə qələbə çalmağı tələb edirdi. İran əsgərlərinin cəsarətlə vuruşmasına baxmayaraq Abbas Mirzə Aslandüzdə məğlub olur… Beləliklə də rus qoşunları Arazın o tayına keçib, orada da rus komandanlığı yaratdı.
Peterburq Aslandüz döyüşündə rus qoşunlarının qələbəsinə dərhal öz münasibətini bildirdi. P. S. Kotlyarevskinin rütbəsi artırıldı. Ən çətin istiqamətlərə hücum etmək səlahiyyəti ona tapşırıldı.
Ali baş komandan Azərbaycanın Talış xanlığından çox narahat idi. Burada da çarın mənafeyinə zidd qüvvələr baş qaldırmışdı. Talış hakimi həmişə olduğu kimi yenə də ikitərəfli siyasət yeridir, bir çox məsələlərin həllində tərəddüdlə iştirak edirdi.
Mir Mustafa xan Lənkəranı tərk etmişdi. O, nicat yolunu yalnız Rusiyada görürdü. Qafqaz ali baş komandanı general-leytenant P. S. Kotlyarevskiyə həmin istiqamətinə hərəkət etdi. Lakin o, Arazı keçəndən sonra Muğanda şahsevənlərin müqavimətinə rast gəldi, bu müqaviməti aradan qaldırıb Talış xanlığının ərazisinə daxil oldu.
Rus qoşunları 1812-ci il dekabrın 25-də Qamışavana (Lənkəranın girəcəyi) daxil olub, Sarı adasında yerləşən digər rus hərbi qüvvəsi ilə birləşdi. Bu dəstəyə 1-ci dərəcəli kapitan Veselaqo başçılıq edirdi. Beləliklə, rus qoşunları iki istiqamətdə hərəkət etməyə imkan tapdı. Həm quru yolla, həm də dənizdən Lənkərana zərbə endirmək olardı. Kapitan Veselaqo generalın gəlişinə qədər işğal planını hazırlamışdı. O, 1812-ci il noyabrın 11-də kapitan Yakovlevdən rota, Tronskiy piyada polkunda 2 pulemyot almış, Qamışavanda istehkam qurmuşdu. Bu barədı o, general P. Kotlyarevskiyə məlumat da göndərmişdi.
Bu vaxt Lənkəran qalasında İran qoşunu istehkam qururdu. Həmin qoşuna Sadıq xan başçılıq edirdi. Sadıq xan da həddən artıq inadkar şəxs idi. Rus generalı ona dəfələrlə danışıqsız təslim olmaq barədə məktub göndərsə də Sadıq xan bu tələblərə əhəmiyyət vermir, rus generalını "Şimal tülküsü" adlandırırdı.
generala göndərdiyi cavab məktubunda yazırdı: "Şimal tülküsü, heç vaxt qürrələnmə. Qələbənin cahillikdir. Qələbəyə inam Allah işidir. Döyüşmək istəyirsən irəli gəl, halına bax!" Belə sərt cavab Kotlyarevskini hövsələdən çıxarmaya bilməzdi.
İşğalçı general Mir Mustafa xana Lənkəran qalasına daxil olmaq üçün təcili olaraq nərdivanlar hazırlmağı tağşırdı. Mir Mustafa xan rus generslına demişdi: "Allah qoysa qala düşmən qüvvələrindən təmizlənəcəkdir".
General ona bildirmişdi: "Allah qoysa da alacağam, qoymasa da".
1812-ci il dekabrın 31-dən yanvarın 1-nə keçən gecə Lənkəran qalasında qanlı döyüşlər başladı. Bu ağır vuruşmada təxminən 6.000 döyüşcü həlak oldu. Sadıq xan da öldürüldü.
Bu döyüşlə bağlı sənədlərdə bildirilir ki, "Lənkəran qalasında qan su yerinə axırdı".
Lənkəran vuruşunda general-leytenant P. Kotlyarevski üç yerdən yaralandı. Yarasının ağır olmasına baxmayaraq o, qalada qələbə qazanmasına, minlərlə insan qanı axıtmağına sevinirdi. Bu işğalçı Lənkəran qalasında qazandığı qələbəyə görə 2-ci dərəcəli müqəddəs Georgi Ordeni ilə təltif olundu.
Abbas Mirzənin yanında xidmət edən fransız zabiti Q. Druvil bu haqda belə yazıb: "Xüsusən Aslandüz və Lənkəranın alınması onların (İranın) bütün hərbi vəsaitinin sarsıtmışdı. Demək olar ki, onların ingilis zabitinin komandası altında olan bütün topları ilə bərabər hərbi sursat və şahzadənin düşərgəsi rusların əlinə keçdi".
P. Kotlyarevski Lənkəranda çox qalmadı. Orada kapitan Veselaqonu saxladı, özü isə 1813-cü ilin mart ayında Qarabağa gəldi. O burada da çox qalmadı. Aldığı yaralar hələ sağalmamışdı, onu işləməyə qoymurdu. Tezliklə general istefaya çıxdı. Rusiyanın Baxmut qəzasının Aleksandrovka kəndində yaşadı və elə orada da vəfat etdi.
Həmçinin bax
İstinadlar
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Pyotor Stepanovic Kotlyarevski 12 23 iyun 1782 Olxovatka d Voronej canisinliyi d 21 oktyabr 2 noyabr 1851 Feodosiya Tavriya quberniyasi d Infanteriya generali Pyotr KotlyarevskiSexsi melumatlarDogum tarixi 12 23 iyun 1782Dogum yeri Olxovatka d Voronej canisinliyi d Rusiya imperiyasiVefat tarixi 21 oktyabr 2 noyabr 1851 69 yasinda Vefat yeri Feodosiya Feodosiya qezasi d Tavriya quberniyasi d Rusiya imperiyasiDefn yeri FeodosiyaVetendasligi Rusiya imperiyasiHerbi fealiyyetiMensubiyyeti Rusiya imperiyasiQosun novu piyadaRutbesi infanteriya generali d Komandanliq edib 17 ci yeger alayiDoyusler Rusiya Iran muharibesi Rus turk muharibesi Rusiya Iran muharibesiTeltifleriHeyatiPyotr Stepanevic 1782 ci ilde Xarkov quberniyasinin Olxovatki kendinde anadan olmusdu Atasinin yolu ile getmek isteyirdi Ona gore de ruhani mektebe daxil olmusdu Bir hadise onun heyatini deyisdirdi Kendlerininden kecen polkovnik I Lazarev onu ozu ile Mozdoka apardi P Kotlyarevski herbi yolu bele baslandi Maraqlidir ki xalqimizin basina min cur munasibetler acan minlerle insani qanina qeltan eden bu qeddar generalin adini kuce ve mekteblerimize de qoymusuq nece deyerler muveqqeti de olsa bir nov ebedilesdirmisik P Kotlyarevski zabit kimi ilk dersini ermenileperest general V Zubovdan almis onun basciliq etdiyi hissede xidmet etmisdi Derbendin Gencenin isgalinda fealligi ile secilen zabit V Zubovun teqdimati ile mayor rutbesi almis 3 cu dereceli Anna Ordeni ile teltif olunmusdur Gencenin isgali zamani o yaralanmisdi O bu yara ile fexr edirdi onu cara xidmet kimi qiymetlendirirdi Mayor P S Kotlyarevski Azerbaycanda qalmagi cox arzulayirdi Burada xidmet etmek isteyen P Kotlyarevski fikrini V Zubova bele bildirmisdi Arzum burada Azerbaycanda qalmaq cara olan boyuk sedaqetimi numayis etdirmekdir xahis edirem nezere alasaniz Bas komandan V Zubov mayor Kotlyarevskinin arzusuna bigane qalmadi Qraf Valerian Zubov mayor P Kotlyarevskini Qarabagdaki herbi hisselerin birine basci teyin etdi O Susaya gelib orada mesken saldi Belelikle Qafqazda cirkin niyyetleri ucun imkan tapan P Kotlyarevski 1805 ci ilin iyun ayinin 25 de polkovnik Pavel Karyaginin Sahbulaq ve Mehrabda apardigi vurusmada istirak etdi ve ele ilk doyusde yaralandi P S Kotlyarevski de oz seleflerini kimi soygunculuq planlarini heyata kecirmek ucun ermenilerden meslehetciler secirdi Bu is artiq isgalci generallar ucun verdis halina kecmisdi Meslehetciler rus generallari ile yaxin olduqlarina gore Azerbaycanda istedikleri cinayetleri heyata kecire bilirdiler Hetta is o yere catmisdi ki P Kotlyarevski Sahbulaq ve Mehrabdaki qelebeden sonra polkovnik Karyagine meslehet verir ki Azerbaycanda hokmran olmaq ucun ermenilerden istifade etmek lazimdir Polkovnik Karyagin bu teklifi beyenir isgal etdiyi yere Stefani naib teyin edir Mayor P S Kotlyarevski qaretcilikde ad cixarmisdi O car I Aleksandrin sexsi imzasi ile teltif olunmusdu 1807 ci ilde podpolkovnik bir il sonra ise polkovnik rutbesi almisdi Tezlikle P Kotlyarevski Azerbaycanin isgalinda xususi rolu olan 17 ci Yeger polkuna komandir teyin olundu O cox vaxt idare etdiyi erazilerden kenarda yerlesen torpaqlara da basqinlar edir ehalini talayirdi Bele soygunculuq yerli ehalini cetin veziyyete salirdi Bu isgalcilar qaret edilmis servetlerin bir qismini Peterburqa gondermeyi de yaddan cixarmisdilar Pyotr Stepanovic 1810 cu ilin iyul ayinda 450 neferlik piyada deste ile Mehriye hucum etdi Burada olan quvveler ne qeder muqavimet gosterseler de ruslar onlara qalib geldi Mehri ve qala teslim oldu Qalanin alinmasinda insan qani sel kimi axidilirdi Bununla kifayetlenmeyen P S Kotlyarevski Ahalqani isgal etdi Mehri ve Ahilqalanin alinmasina gore car onun fealiyyetini yuksek qiymetlendirdi ve ona general mayor rutbesi verdi General mayor P S Kotlyarevski Qarabagda onun taci olan Susada da bir cox cinayetler toretmisdir Onun bu ozbasinaligina dozmeyen Qarabag xani Ibrahim xanin nevesi Ceferqulu aga mecburiyyet qarsisinda qalib Irana qacmisdi Amma xanin ailesi girov tutulub saxlanmisdi Bu barede P Stepanovic Qafqaz qosunlari ali bas komandani N Ptisseve 1812 ci il may ayinin 26 da melumat vermisdir Bu melumatda Ceferqulu xan Nevanin anasi Xeyrenise beyim barede de sohbet gedir Melim olur ki bu qeyretsiz quldur qadin zinetine de goz dikmis ve Xeyrennise beyimden ev emlakinin cox hissesini o cumleden iki yesikden ibaret zinet seylerini alib Tiflise gondermisdir Bundan basqa Xeyrenise beyimden 20 min manat gumus pul da almisdir 1811 ci ilin dekabrinda general Qafqaz qosunlari ali bas komandani N Ptissevden yeni serencam aldi Serencamda Qarabagda carizmin nufuzunu artirmaq ve burada bas verecek her hansi tehlukeni aradan qaldirmaq barede konkret gosterisler verilirdi Serencamda bele bir meseleye diqqet yoneldilirdi ki Irandan tehluke gozlenilir sayiq olmaq lazimdir Heqiqeten bu vaxt Iran ordusunun bas komandani Abbas Mirze hazirliq isi gordu O Qarabaga xususen Aslanduze teref irelileyirdi Abbas Mirze buraya qarabaglilarin arzusu ile gelirdi 1812 ci il oktyabrin 10 da Aslanduz doyusu oldu Rus generali qosuna doyusqabagi muraciet etdi Ilani basindan ezmek Suvorovun meslehetidir Basdan endirilen zerbelerden dusmen derhal mehv olur Bilin ireliye hucumda gulle ureye de alina da deyer Geri qaldiqda ise onlarla gulle kureye deyir General rus esgerlerinden qetiyyetle doyusde qelebe calmagi teleb edirdi Iran esgerlerinin cesaretle vurusmasina baxmayaraq Abbas Mirze Aslanduzde meglub olur Belelikle de rus qosunlari Arazin o tayina kecib orada da rus komandanligi yaratdi Peterburq Aslanduz doyusunde rus qosunlarinin qelebesine derhal oz munasibetini bildirdi P S Kotlyarevskinin rutbesi artirildi En cetin istiqametlere hucum etmek selahiyyeti ona tapsirildi Ali bas komandan Azerbaycanin Talis xanligindan cox narahat idi Burada da carin menafeyine zidd quvveler bas qaldirmisdi Talis hakimi hemise oldugu kimi yene de ikiterefli siyaset yeridir bir cox meselelerin hellinde tereddudle istirak edirdi Mir Mustafa xan Lenkerani terk etmisdi O nicat yolunu yalniz Rusiyada gorurdu Qafqaz ali bas komandani general leytenant P S Kotlyarevskiye hemin istiqametine hereket etdi Lakin o Arazi kecenden sonra Muganda sahsevenlerin muqavimetine rast geldi bu muqavimeti aradan qaldirib Talis xanliginin erazisine daxil oldu Rus qosunlari 1812 ci il dekabrin 25 de Qamisavana Lenkeranin gireceyi daxil olub Sari adasinda yerlesen diger rus herbi quvvesi ile birlesdi Bu desteye 1 ci dereceli kapitan Veselaqo basciliq edirdi Belelikle rus qosunlari iki istiqametde hereket etmeye imkan tapdi Hem quru yolla hem de denizden Lenkerana zerbe endirmek olardi Kapitan Veselaqo generalin gelisine qeder isgal planini hazirlamisdi O 1812 ci il noyabrin 11 de kapitan Yakovlevden rota Tronskiy piyada polkunda 2 pulemyot almis Qamisavanda istehkam qurmusdu Bu baredi o general P Kotlyarevskiye melumat da gondermisdi Bu vaxt Lenkeran qalasinda Iran qosunu istehkam qururdu Hemin qosuna Sadiq xan basciliq edirdi Sadiq xan da hedden artiq inadkar sexs idi Rus generali ona defelerle danisiqsiz teslim olmaq barede mektub gonderse de Sadiq xan bu teleblere ehemiyyet vermir rus generalini Simal tulkusu adlandirirdi generala gonderdiyi cavab mektubunda yazirdi Simal tulkusu hec vaxt qurrelenme Qelebenin cahillikdir Qelebeye inam Allah isidir Doyusmek isteyirsen ireli gel halina bax Bele sert cavab Kotlyarevskini hovseleden cixarmaya bilmezdi Isgalci general Mir Mustafa xana Lenkeran qalasina daxil olmaq ucun tecili olaraq nerdivanlar hazirlmagi tagsirdi Mir Mustafa xan rus generslina demisdi Allah qoysa qala dusmen quvvelerinden temizlenecekdir General ona bildirmisdi Allah qoysa da alacagam qoymasa da 1812 ci il dekabrin 31 den yanvarin 1 ne kecen gece Lenkeran qalasinda qanli doyusler basladi Bu agir vurusmada texminen 6 000 doyuscu helak oldu Sadiq xan da olduruldu Bu doyusle bagli senedlerde bildirilir ki Lenkeran qalasinda qan su yerine axirdi Lenkeran vurusunda general leytenant P Kotlyarevski uc yerden yaralandi Yarasinin agir olmasina baxmayaraq o qalada qelebe qazanmasina minlerle insan qani axitmagina sevinirdi Bu isgalci Lenkeran qalasinda qazandigi qelebeye gore 2 ci dereceli muqeddes Georgi Ordeni ile teltif olundu Abbas Mirzenin yaninda xidmet eden fransiz zabiti Q Druvil bu haqda bele yazib Xususen Aslanduz ve Lenkeranin alinmasi onlarin Iranin butun herbi vesaitinin sarsitmisdi Demek olar ki onlarin ingilis zabitinin komandasi altinda olan butun toplari ile beraber herbi sursat ve sahzadenin dusergesi ruslarin eline kecdi P Kotlyarevski Lenkeranda cox qalmadi Orada kapitan Veselaqonu saxladi ozu ise 1813 cu ilin mart ayinda Qarabaga geldi O burada da cox qalmadi Aldigi yaralar hele sagalmamisdi onu islemeye qoymurdu Tezlikle general istefaya cixdi Rusiyanin Baxmut qezasinin Aleksandrovka kendinde yasadi ve ele orada da vefat etdi Hemcinin baxAslanduz doyusuIstinadlarXarici kecidler