Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Psoriaz xəstəliyi— əsasən dərinin zədələnməsiylə müşahidə olunan mürəkkəb xronik qeyri-infeksion xəstəlikdir.
| (Psoriaz) | |
|---|---|
 Kürəyin və əllərin psoriatik zədələnməsi | |
| XBT-10 | L |
| XBT-9 | |
| OMIM | 177900 |
| DiseasesDB | 10895 |
| MedlinePlus | 000434 |
| eMedicine | emerg/489 Dermatologiya: piləkvari ovuc-ayaqaltı dırnaq pustulyoz (irinli) psoriatik artrit radiologiya təbabət |
| MeSH | D011565 |
Əlamətləri
Hal-hazırda bu xəstəliyin autoimmun təbiətli olması güman edilir. Vizual olaraq dəridə həddən artıq quru, qırmızı və dəri səthindən qabarmış ləkələr müəyyən olunur.
Bu ləkələr psoriatik ləkələr adlanır. Psoriatik ləkə zonasında xroniki iltihabın yaranması, limfosit, makrofaq və keratinositlərin proliferasiyası, həmçinin angiogenez prosesinin başlanması (yeni kiçik kapilyarların inkişaf etməsi, angiogenez nahiyəsində kapilyarların kövrəkliyinin artması /Auşpits əlaməti/) nəticəsində dəridə qabarma yaranır. Qabarmanın rəngi solğun bozumtul və ya gümüşü rəngdə olub, soyuyub donmuş mum və ya parafini xatırladır (parafin gölməçələri). Psoriatik ləkələr əsasən bədənin daha çox sürtünməyə və ya təzyiqə məruz qalan zonalarında – diz, dirsək və sağrı nahiyələrində yaranır (ekzema isə əksinə olaraq bu oynaqların daxili səthlərində olur). Buna baxmayaraq psoriaz əlin içi, ayağın altı və xarici cinsiyyət üzvlərindən başqa istənilən nahiyədə baş verə bilər. Amma onu da qeyd edək ki, bəzi psoriazlı xəstələrdə vizual olaraq heç bir əlamət aşkar olunmur.
Psoriaz xroniki xəstəlik olub dalğavari gedişə malikdir, alkoqol qəbulu, siqaret, stress, bəzi dərman preparatları və interkurrent infeksiyaların təsirindən kəskinləşir, residivləşir, bəzən də spontan sağalma müşahidə edilir. Xəstəliyin ağırlıq dərəcəsi müxtəlif ola bilər, belə ki, psoriatik ləkələr kiçik lokal bir zonadan başlamış bütün bədən səthinə kimi hər yeri tutur. Nəinki dəri səthi hətta dırnaqlar da prosesə cəlb oluna bilər, bu zaman dırnaqların rəngi saralır, ağarır və ya bozarır (psoriatik onixodistrofiya), ya da tamamilə dırnaq sıradan çıxır (onixolizis). Bundan əlavə psoriatik artropatiya, yəni oynaqların psoriaz mənşəli zədələnməsi xəstələrin 10–15%-də rast gəlinir. Psoriatik spondilit zamanı isə prosesə fəqərələr də cəlb olunur.
Psoriazın təsnifatı
- Vulqar və ya sadə psoriaz (psoriasis vulgaris)
- Pustular psoriaz (pustular psoriasis)
- Damcıyabənzər və nöqtəli psoriaz (guttate psoriasis)
- Bükülən səthlərin psoriazı (fleksural psoriasis)
İndiyə kimi xəstəliyin yaranma səbəbi müəyyən olunmayıb. Lakin belə güman edirlər ki, xəstəliyin yaranmasında genetik faktor vardır. Psoriaz xəstəliyinə meyilliliyi müəyyən edən 9 gen lokusu (PSORS1 — PSORS9) aşkar edilmişdir. Bununla belə psoriazın dərinin daha çox qıcıqlanmaya, təzyiqə, sürtünməyə məruz qaldığı zonalarında baş verməsi inkar edilmir. Xüsusilə, sabun, yuyucu toz, spirtli məhlullar, ətirlər, kimyəvi-məişət məhsullarından çox istifadə etdikdə, həmçinin dəridə xroniki piodermiya, göbələk xəstəlikləri olduqda psoriaz baş verir. Xəstəliyin müalicəsi kifayət qədər çətindir. Psoriazın ağırlıq dərəcəsini müəyyən etmək üçün PASI indeksindən istifadə edilir.
Psoriaz xəstəliyi insanların həyat keyfiyyətini aşağı salır, psixoloji və fiziki diskomfort yaradır.
Xəstəliyin xalq təbabəti üsulları ilə müalicəsi
- Yatıqqanqal otu və spirt 1:1 nisbətində qarışdırılır və 3 gün saxlanılır. Daha sonra üzərinə 1 damcı lanolin və 1 damcı vazelin əlavə edilib qarışdırılır. Qarışıqdan gündə 2 dəfə psoriazlı sahələrə çəkilir.
- 6 qr palıd qabığının, 25 qr itburnu budaqlarının külü, 10 qr dəmrovotu, 1 ədəd təzə yumurta ağı və 100 qr solidol məhlulu qarışdırılır. Qarışıq 15 gün otaq temperaturunda qalır. Daha sonra isə alınmış məlhəmdən ağrılı nahiyələrə sürtülür.
- 10 qr kalanxoy şirəsi, 30 qr evkalipt yağı və 10 qr bal qarışdırılır. 3 gün saxlandıqdan sonra zədəli nahiyələrə sürtülür.
- 50 qr tozağacı yarpağının bişirməsi, 20 qr itburnu budaqlarının külü, 20 qr gənəgərçək yağı və 1 ədd təzə yumurtanın ağı qarışdırılır. 3 gün saxlandıqdan sonra ağrılı nahiyələrə sürtülür.
- Dəmrovotu və at turşəngi bərabər miqdarda götürülərək toz halına salınır. Üzərinə tozağacı bişirməsi əlavə edilərək qarışdırılır. Qarışıqla gündə 2 dəfə səhər və axşam psoriazlı nahiyələr sarınır.
Psoriaz xəstəliyinin müalicəsi
Hal-hazirda bir neçə müalicə üsulu movcuddur — UVB fototerapiya (300–320 nm), Eksimer foto-terapiya (308 və ya 310 nm), Eksimer lazer terapiya (308 və ya 310 nm). Müalicə kursundan sonra effekt 12–18 ay ərzində qalır. Bakida həm UVB fototerapiya (Harmony XL, Alma Lasers, İsrael), həm də Eksimer terapiya (Excimer 308, Quantel Derma, Germany) mövcuddur.
PUVA fototerapiya — köhnə bir üsüldur və hal-hazirda geniş istifadə olunmur.
İstinadlar
 | Tibb ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Psoriaz xesteliyi esasen derinin zedelenmesiyle musahide olunan murekkeb xronik qeyri infeksion xestelikdir Psoriaz Kureyin ve ellerin psoriatik zedelenmesiXBT 10 L40 XBT 9 696OMIM 177900DiseasesDB 10895MedlinePlus 000434eMedicine emerg 489 Dermatologiya derm 365 pilekvari derm 361 ovuc ayaqalti derm 363 dirnaq derm 366 pustulyoz irinli psoriatik artrit derm 918 radiologiya radio 578 tebabet pmr 120MeSH D011565ElametleriHal hazirda bu xesteliyin autoimmun tebietli olmasi guman edilir Vizual olaraq deride hedden artiq quru qirmizi ve deri sethinden qabarmis lekeler mueyyen olunur Bu lekeler psoriatik lekeler adlanir Psoriatik leke zonasinda xroniki iltihabin yaranmasi limfosit makrofaq ve keratinositlerin proliferasiyasi hemcinin angiogenez prosesinin baslanmasi yeni kicik kapilyarlarin inkisaf etmesi angiogenez nahiyesinde kapilyarlarin kovrekliyinin artmasi Auspits elameti neticesinde deride qabarma yaranir Qabarmanin rengi solgun bozumtul ve ya gumusu rengde olub soyuyub donmus mum ve ya parafini xatirladir parafin golmeceleri Psoriatik lekeler esasen bedenin daha cox surtunmeye ve ya tezyiqe meruz qalan zonalarinda diz dirsek ve sagri nahiyelerinde yaranir ekzema ise eksine olaraq bu oynaqlarin daxili sethlerinde olur Buna baxmayaraq psoriaz elin ici ayagin alti ve xarici cinsiyyet uzvlerinden basqa istenilen nahiyede bas vere biler Amma onu da qeyd edek ki bezi psoriazli xestelerde vizual olaraq hec bir elamet askar olunmur Psoriaz xroniki xestelik olub dalgavari gedise malikdir alkoqol qebulu siqaret stress bezi derman preparatlari ve interkurrent infeksiyalarin tesirinden keskinlesir residivlesir bezen de spontan sagalma musahide edilir Xesteliyin agirliq derecesi muxtelif ola biler bele ki psoriatik lekeler kicik lokal bir zonadan baslamis butun beden sethine kimi her yeri tutur Neinki deri sethi hetta dirnaqlar da prosese celb oluna biler bu zaman dirnaqlarin rengi saralir agarir ve ya bozarir psoriatik onixodistrofiya ya da tamamile dirnaq siradan cixir onixolizis Bundan elave psoriatik artropatiya yeni oynaqlarin psoriaz menseli zedelenmesi xestelerin 10 15 de rast gelinir Psoriatik spondilit zamani ise prosese feqereler de celb olunur Psoriazin tesnifatiVulqar ve ya sade psoriaz psoriasis vulgaris Pustular psoriaz pustular psoriasis Damciyabenzer ve noqteli psoriaz guttate psoriasis Bukulen sethlerin psoriazi fleksural psoriasis Indiye kimi xesteliyin yaranma sebebi mueyyen olunmayib Lakin bele guman edirler ki xesteliyin yaranmasinda genetik faktor vardir Psoriaz xesteliyine meyilliliyi mueyyen eden 9 gen lokusu PSORS1 PSORS9 askar edilmisdir Bununla bele psoriazin derinin daha cox qiciqlanmaya tezyiqe surtunmeye meruz qaldigi zonalarinda bas vermesi inkar edilmir Xususile sabun yuyucu toz spirtli mehlullar etirler kimyevi meiset mehsullarindan cox istifade etdikde hemcinin deride xroniki piodermiya gobelek xestelikleri olduqda psoriaz bas verir Xesteliyin mualicesi kifayet qeder cetindir Psoriazin agirliq derecesini mueyyen etmek ucun PASI indeksinden istifade edilir Psoriaz xesteliyi insanlarin heyat keyfiyyetini asagi salir psixoloji ve fiziki diskomfort yaradir Xesteliyin xalq tebabeti usullari ile mualicesiYatiqqanqal otu ve spirt 1 1 nisbetinde qarisdirilir ve 3 gun saxlanilir Daha sonra uzerine 1 damci lanolin ve 1 damci vazelin elave edilib qarisdirilir Qarisiqdan gunde 2 defe psoriazli sahelere cekilir 6 qr palid qabiginin 25 qr itburnu budaqlarinin kulu 10 qr demrovotu 1 eded teze yumurta agi ve 100 qr solidol mehlulu qarisdirilir Qarisiq 15 gun otaq temperaturunda qalir Daha sonra ise alinmis melhemden agrili nahiyelere surtulur 10 qr kalanxoy siresi 30 qr evkalipt yagi ve 10 qr bal qarisdirilir 3 gun saxlandiqdan sonra zedeli nahiyelere surtulur 50 qr tozagaci yarpaginin bisirmesi 20 qr itburnu budaqlarinin kulu 20 qr genegercek yagi ve 1 edd teze yumurtanin agi qarisdirilir 3 gun saxlandiqdan sonra agrili nahiyelere surtulur Demrovotu ve at tursengi beraber miqdarda goturulerek toz halina salinir Uzerine tozagaci bisirmesi elave edilerek qarisdirilir Qarisiqla gunde 2 defe seher ve axsam psoriazli nahiyeler sarinir Psoriaz xesteliyinin mualicesiHal hazirda bir nece mualice usulu movcuddur UVB fototerapiya 300 320 nm Eksimer foto terapiya 308 ve ya 310 nm Eksimer lazer terapiya 308 ve ya 310 nm Mualice kursundan sonra effekt 12 18 ay erzinde qalir Bakida hem UVB fototerapiya Harmony XL Alma Lasers Israel hem de Eksimer terapiya Excimer 308 Quantel Derma Germany movcuddur PUVA fototerapiya kohne bir usuldur ve hal hazirda genis istifade olunmur Istinadlar Tibb ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin