Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Pirallahı (əvvəlki adı: Artyom) — Azərbaycan Respublikasının paytaxtı Bakı şəhərinin Pirallahı rayonunun inzibati ərazi vahidində qəsəbə. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 5 oktyabr 1999-cu il tarixli, 708-IQ saylı Qərarı ilə Bakı şəhərinin Əzizbəyov rayonunun Artyom qəsəbə inzibati-ərazi vahidi tərkibindəki Artyom şəhər tipli qəsəbə Pirallahı şəhər tipli qəsəbə, Artyom qəsəbə inzibati-ərazi vahidi Pirallahı qəsəbə inzibati-ərazi vahidi adlandırılmışdır. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 21 dekabr 2012-ci il tarixli, 519-IVQ saylı Qərarı ilə Bakı şəhəri Xəzər rayonunun Pirallahı qəsəbə inzibati ərazi dairəsi tərkibindəki Pirallahı qəsəbəsi Bakı şəhəri Pirallahı rayonunun inzibati ərazi bölgüsünə daxil edilmiş, Pirallahı qəsəbə inzibati ərazi dairəsi Bakı şəhəri Xəzər rayonunun tabeliyindən çıxarılaraq Bakı şəhəri Pirallahı rayonunun tabeliyinə verilmişdir.
| Pirallahı | |
|---|---|
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Pirallahı Xəzər dənizinin Abşeron körfəzində eyniadlı arxipelaqa aid olan və Bakı şəhərinin Pirallahı rayonu ərazisində yerləşən ən böyük adadır.
Əvvəlcə Pirallahının adı rus dilinə tərcümə olunaraq ("bojya svyatınya") "Svyatoy" formasını almışdır. 1936-cı ildə ada inqilabçı F. A. Sergeyevin gizli partiya ləqəbinin şərəfinə "Artyom adası" adlandırılmışdır.
1990-cı ildə rəsmən köhnə adı bərpa edilmişdir.
Coğrafiyası və iqlimi
Pirallahı adası Abşeron yarımadasından şərqdə Xəzər dənizində ən böyük adalardan biridir. Adanın sahəsi 17,56 (1755,49 ha) km2, uzunluğu 12 km, eni 0.2 km-dən 4 km-ə qədərdir.
Pirallahı adasında yeni neft yataqlarının istismara başlanması, 2-ci dünya müharibəsi illərinə təsadüf edir. Neftə daha çox ehtiyac olduğu nəzərə alınaraq Pirallahı adasına dövlət səviyyəsində maraq daha da artır.
1939-cu ildə Azərneftyağ sənaye Nazirliyi tərəfindən Moskva şəhərində "Damba" körpüsünün tikilməsi üçün layihə təsdiq edilmişdir. Adanı sahillə birləşdirən körpünün tikintisi 1941-ci ildə başlanmış, 1944-cü ildə başa çatmışdır.
1941-ci ilə qədər adanı sahillə birləşdirən heç bir yol olmayıb. Bu vaxta qədər ada ilə sahil arasında gəmi və katerlərdən istifadə olunub.
Adanın zəngin təbii sərvəti, insan yaşayışı üçün lazımi iqlim şəraiti imkan vermişdir ki, adada yeni obyeklərin tikintisi aparılsın, yaşayış evləri salınsın.
Çilov — Xəzər dənizinin Abşeron körfəzində eyni adlı arxipelaqa aid olan adadır. Adanın sahəsi 11,4 (1100,40 ha) km-dir. Çilov adası səsləşməsinə görə "Jiloy" adlandırılıb. Adanın qədim adı Çilov – Şahilandır, daha əvvəl isə o, Ronis (fars adıdır) adlanıb.
Neft Daşları -dünyanda ilk neft platformasıdır. Sahəsi 600,0 ha təşkil edir . Bünövrəsi 1947-ci ildə qoyulmuşdur. Neft Daşları şəhər tipli qəsəbədir və Bakının Pirallahı rayonunun ərazisinə daxildir. Xəzər dənizi səthindən azca görünən "Qara qayaların" ətrafında tikilmişdir. Abşeron yarımadasından 42 km cənub-şərqdə yerləşən bu qəsəbə dənizin dibinə bərkidilmiş metal dirəklərin üstündəki estakadalar üzərində dəniz səthindən bir neçə metr hündürlükdə tikilmişdir.
1949-cu il noyabrın 7-də Azərbaycan neftçiləri dünyada ilk dəfə olaraq, dənizin dibindən sənaye məqsədilə karbohidrogenləri əldə etməklə öz tarixində yeni səhifə açdılar. Həmin gün Neft Daşları yatağının 942 m dərinliyindən Xəzər nefti fəvvarə vurdu. Hələ XIX əsrin əvvələrində (1798–1830-cu illər) Xəzər dənizindən (Bibi-Heybət) ilk neft alınmışdır. Ancaq sənaye istehsalı yalnız 1925-ci ildə başlamışdır. Bakı buxtasında dənizin bir neçə metr dərinliyində və ağac dirəklərin üstündə yerləşən cəmi bir quyu qazılmışdı.
Sonralar Abşeron yarımadasının sahil zonasında neft və qaz ehtiyatları olan Pirallahı-Dəniz, Gürgən-Dəniz, Banka-Darvin yataqları işlənməyə başlamışdır. Bu yataqlar şərti olaraq, dəniz yataqları adlandırıla bilər, çünki onlar öz başlanğıcını qurudan götürürlər. Neft Daşlarının (Bakının 110 km-də) isə quru ilə heç bir əlaqəsi yoxdur.
Əhalisi
Əhalisi 21302 nəfərdir.
Yerli əhali əsasən azərbaycanlılar olsa da, burada ləzgi, tatar, rus, avar, və başqa xalqların nümayəndələri də yaşayır. Ermənistanın işğal etdiyi ərazilərdən qaçqın və məcburi köçkün düşmüş 232 ailə-884 nəfər soydaşımız hazırda rayonun pansionat, sanatoriya və uşaq düşərgələrində, bağ sahələrində məskunlaşmışlar.
İstinadlar
- GEOnet Names Server. 2018.
- .
- "Azərbaycan Respublikasının bəzi rayonlarının inzibati-ərazi bölgüsündə qismən dəyişikliklər edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 5 oktyabr 1999-cu il tarixli, 708-IQ saylı Qərarı". 2022-06-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-08-22.
- "Bakı şəhər inzibati ərazi vahidi tərkibində Pirallahı rayonunun yaradılması haqqında Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 21 dekabr 2012-ci il tarixli, 519-IVQ saylı Qərarı". 2019-04-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-10-10.
Mənbə
- Azərbaycan Milli Ensiklopediyası. Bakı: 2007, səh. 39.
Xarici keçidlər
Həmçinin bax
 | Bakı şəhəri ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Pirallahi deqiqlesdirme Pirallahi evvelki adi Artyom Azerbaycan Respublikasinin paytaxti Baki seherinin Pirallahi rayonunun inzibati erazi vahidinde qesebe Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin 5 oktyabr 1999 cu il tarixli 708 IQ sayli Qerari ile Baki seherinin Ezizbeyov rayonunun Artyom qesebe inzibati erazi vahidi terkibindeki Artyom seher tipli qesebe Pirallahi seher tipli qesebe Artyom qesebe inzibati erazi vahidi Pirallahi qesebe inzibati erazi vahidi adlandirilmisdir Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin 21 dekabr 2012 ci il tarixli 519 IVQ sayli Qerari ile Baki seheri Xezer rayonunun Pirallahi qesebe inzibati erazi dairesi terkibindeki Pirallahi qesebesi Baki seheri Pirallahi rayonunun inzibati erazi bolgusune daxil edilmis Pirallahi qesebe inzibati erazi dairesi Baki seheri Xezer rayonunun tabeliyinden cixarilaraq Baki seheri Pirallahi rayonunun tabeliyine verilmisdir Pirallahi40 28 15 sm e 50 19 18 s u Olke AzerbaycanTarixi ve cografiyasiSaat qursagi UTC 04 00EhalisiEhalisi 13 583 nef 2008 Xeriteni goster gizle Pirallahi Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiPirallahi Xezer denizinin Abseron korfezinde eyniadli arxipelaqa aid olan ve Baki seherinin Pirallahi rayonu erazisinde yerlesen en boyuk adadir Evvelce Pirallahinin adi rus diline tercume olunaraq bojya svyatinya Svyatoy formasini almisdir 1936 ci ilde ada inqilabci F A Sergeyevin gizli partiya leqebinin serefine Artyom adasi adlandirilmisdir 1990 ci ilde resmen kohne adi berpa edilmisdir Cografiyasi ve iqlimiPirallahi adasi Abseron yarimadasindan serqde Xezer denizinde en boyuk adalardan biridir Adanin sahesi 17 56 1755 49 ha km2 uzunlugu 12 km eni 0 2 km den 4 km e qederdir Pirallahi adasinda yeni neft yataqlarinin istismara baslanmasi 2 ci dunya muharibesi illerine tesaduf edir Nefte daha cox ehtiyac oldugu nezere alinaraq Pirallahi adasina dovlet seviyyesinde maraq daha da artir 1939 cu ilde Azerneftyag senaye Nazirliyi terefinden Moskva seherinde Damba korpusunun tikilmesi ucun layihe tesdiq edilmisdir Adani sahille birlesdiren korpunun tikintisi 1941 ci ilde baslanmis 1944 cu ilde basa catmisdir 1941 ci ile qeder adani sahille birlesdiren hec bir yol olmayib Bu vaxta qeder ada ile sahil arasinda gemi ve katerlerden istifade olunub Adanin zengin tebii serveti insan yasayisi ucun lazimi iqlim seraiti imkan vermisdir ki adada yeni obyeklerin tikintisi aparilsin yasayis evleri salinsin Cilov Xezer denizinin Abseron korfezinde eyni adli arxipelaqa aid olan adadir Adanin sahesi 11 4 1100 40 ha km dir Cilov adasi seslesmesine gore Jiloy adlandirilib Adanin qedim adi Cilov Sahilandir daha evvel ise o Ronis fars adidir adlanib Neft Daslari dunyanda ilk neft platformasidir Sahesi 600 0 ha teskil edir Bunovresi 1947 ci ilde qoyulmusdur Neft Daslari seher tipli qesebedir ve Bakinin Pirallahi rayonunun erazisine daxildir Xezer denizi sethinden azca gorunen Qara qayalarin etrafinda tikilmisdir Abseron yarimadasindan 42 km cenub serqde yerlesen bu qesebe denizin dibine berkidilmis metal direklerin ustundeki estakadalar uzerinde deniz sethinden bir nece metr hundurlukde tikilmisdir 1949 cu il noyabrin 7 de Azerbaycan neftcileri dunyada ilk defe olaraq denizin dibinden senaye meqsedile karbohidrogenleri elde etmekle oz tarixinde yeni sehife acdilar Hemin gun Neft Daslari yataginin 942 m derinliyinden Xezer nefti fevvare vurdu Hele XIX esrin evvelerinde 1798 1830 cu iller Xezer denizinden Bibi Heybet ilk neft alinmisdir Ancaq senaye istehsali yalniz 1925 ci ilde baslamisdir Baki buxtasinda denizin bir nece metr derinliyinde ve agac direklerin ustunde yerlesen cemi bir quyu qazilmisdi Sonralar Abseron yarimadasinin sahil zonasinda neft ve qaz ehtiyatlari olan Pirallahi Deniz Gurgen Deniz Banka Darvin yataqlari islenmeye baslamisdir Bu yataqlar serti olaraq deniz yataqlari adlandirila biler cunki onlar oz baslangicini qurudan gotururler Neft Daslarinin Bakinin 110 km de ise quru ile hec bir elaqesi yoxdur Abseron arxipelaqinin adalariEhalisiEhalisi 21302 neferdir Yerli ehali esasen azerbaycanlilar olsa da burada lezgi tatar rus avar ve basqa xalqlarin numayendeleri de yasayir Ermenistanin isgal etdiyi erazilerden qacqin ve mecburi kockun dusmus 232 aile 884 nefer soydasimiz hazirda rayonun pansionat sanatoriya ve usaq dusergelerinde bag sahelerinde meskunlasmislar IstinadlarGEOnet Names Server 2018 Azerbaycan Respublikasinin bezi rayonlarinin inzibati erazi bolgusunde qismen deyisiklikler edilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin 5 oktyabr 1999 cu il tarixli 708 IQ sayli Qerari 2022 06 10 tarixinde Istifade tarixi 2022 08 22 Baki seher inzibati erazi vahidi terkibinde Pirallahi rayonunun yaradilmasi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin 21 dekabr 2012 ci il tarixli 519 IVQ sayli Qerari 2019 04 05 tarixinde Istifade tarixi 2022 10 10 MenbeAzerbaycan Milli Ensiklopediyasi Baki 2007 seh 39 Xarici kecidlerVikianbarda Pirallahi ile elaqeli mediafayllar var Hemcinin bax Baki seheri ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin