Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Pir Xamuş xanəgahı və ya Pirqamış xanəgahı — Naxçıvan Muxtar Respublikasının Naxçıvan şəhərinin Şahab məhəlləsində ziyarətgah.
| Pir Xamuş xanəgahı | |
|---|---|
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Naxçıvan |
| Yerləşir | Şahab məhəlləsi |
| Üslubu | Naxçıvan memarlıq məktəbi |
| Vəziyyəti | fəaliyyət göstərir |
| Əhəmiyyəti | Yerli əhəmiyyətli |
| | |
Əvvəllər möhrədən tikilmiş kiçik bir binadan ibarət olmuşdur. Bəzi tədqiqatçıların fikirlərinə görə isə, əvvəllər burada məscidin yerinə ətrafı qamışla hörülmüş pir olmuş, bu səbəbdən də sonralar onun yerində inşa olunan məscidə Pirqamış adı verilmişdir.
Azərbaycanın müstəqilliyinin bərpasından sonra bu xanəgah yenidən bərpa olunmuşdur. Ümumi həyətyanı sahəsi 3000 m², iç sahəsi isə 484 m²-dir. Hündürlüyü döşəmədən günbəzədək 13 metr, minarəsinin hündürlüyü 18 metrdir. Bəzi fikirlərə görə əvvəllər məscidin yerində ətrafı qamışla hörülmüş pir olmuş, bu səbəbdən də sonralar onun yerində inşa olunan məscidə Pirqamış adı verilmişdir. Əslində isə məscidin adı orta əsrlər zamanı bütün müsəlman şərqində olduğu kimi Azərbaycanda da geniş yayılan və ölkənin ictimai-siyasi və ideoloji həyatında mühüm rol oynayan sufi təriqətləri ilə əlaqədar yaranmışdır. Keçmişdə məscidin yerində sufi təriqətinin fəaliyyət göstərdiyi xanəgah da olmuşdur.
Məscidin ilkin adı Pirqamış deyil, Pir Xamış olmuşdur. Adın birinci hissəsində qeyd olunan Pir titulu sufilikdə ən yüksək məqam sayılır və orta əsrlər zamanı çox nadir şəxsiyyətlərə verilirdi. Lüğətdə Pir sözü ziyarətgah, ocaq, qoca mənaları ilə yanaşı təriqət başçısı, şeyx, dini rəhbər, mürşid, bir təriqətin banisi və başçısı kimi də mənalan dırılır. Bu titul orta əsrlər zamanı məscidin yerində fəaliyyət göstərən xənəgahın rəhbərinin titulu olmuşdur. Məscidin adının ikincisi hissəsində indi qamış kimi tələffüz olunan xamuş sözü isə fars dilində sakit, dinməz mənasını verir. Təsəvvüf tarixindən məlumdurki, bir sıra məşhur sufi şeyxləri, xüsusilə ariflik mərtəbəsinə yüksəlmiş, pir titulu almış təriqət başçıları danışmaq dan çox susmağa üstünlük vermiş lər. Bunun səbəbi isə onların mənəvi kamilləşmənin həqiqət mərhələsində heç bir şey bilmədiklərini, yaxud da bildikləri nin az və qüsurlu olduqlarını qavramaları olmuşdur. Ona görə də məşhur sufi Cüneyd Bağdadi ariflik mərtəbəsinə yüksəlmiş, pir titulu qazanmış sufi şeyxlərini özü susduğu halda içində haqqın danışdığı kişi kimi xarakterizə etmişdir. Şahab məhəlləsindəki bu xanəgahın da şeyxi çox danışmağı sevməyən gününü sakit, zikr etməklə keçirən bir adam olduğundan xalq arasında susan pir-Pir Xamuş adı ilə tanınmış, onun xanəgahı da belə adlanmışdır. Xanəgahın ziyarətgaha çevrilməsi Pir Xamuş öldükdən sonra onun xanəgahda dəfn olunması ilə əlaqədardır. Belə ki, orta əsrlər zamanı sufi şeyxləri ailələri ilə birlikdə xanəgahlarda yaşayır, öldükdən sonra isə xanəgahda və ya xanəgahın yanında dəfn olunurdular. Pir Xamuş da öz xanəgahında yaşamış, öldük dən sonra orada da dəfn olunmuşdur. Qəbri müridləri və əhali tərəfindən ziyarətgaha çevrilmişdir. İnsanların ziyarət etdiyi bu yer zaman keçdikcə mahiyyətini dəyişmiş və məscidə çevrilmişdir.
İstinadlar
- Azərbaycan folkloru antologiyası 2016-03-04 at the Wayback Machine. II cild. Bakı: 2011, səh.75. (az.)
- Naxçıvan abidələri ensiklopediyası 2019-02-09 at the Wayback Machine. Naxçıvan: 2008, səh.399 (az.)
- Naxçıvan abidələri ensiklopediyası 2019-02-09 at the Wayback Machine. Naxçıvan: 2008, səh.400 (az.)
Ədəbiyyat
- Səfərli H.Y. Naxçıvanda sosial-siyasi və ideoloji mərkəzlər. Bakı: 2003.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Pir Xamus xanegahi ve ya Pirqamis xanegahi Naxcivan Muxtar Respublikasinin Naxcivan seherinin Sahab mehellesinde ziyaretgah Pir Xamus xanegahiOlke AzerbaycanSeher NaxcivanYerlesir Sahab mehellesiUslubu Naxcivan memarliq mektebiVeziyyeti fealiyyet gosterirEhemiyyetiYerli ehemiyyetliPir Xamus xanegahi Evveller mohreden tikilmis kicik bir binadan ibaret olmusdur Bezi tedqiqatcilarin fikirlerine gore ise evveller burada mescidin yerine etrafi qamisla horulmus pir olmus bu sebebden de sonralar onun yerinde insa olunan mescide Pirqamis adi verilmisdir Azerbaycanin musteqilliyinin berpasindan sonra bu xanegah yeniden berpa olunmusdur Umumi heyetyani sahesi 3000 m ic sahesi ise 484 m dir Hundurluyu dosemeden gunbezedek 13 metr minaresinin hundurluyu 18 metrdir Bezi fikirlere gore evveller mescidin yerinde etrafi qamisla horulmus pir olmus bu sebebden de sonralar onun yerinde insa olunan mescide Pirqamis adi verilmisdir Eslinde ise mescidin adi orta esrler zamani butun muselman serqinde oldugu kimi Azerbaycanda da genis yayilan ve olkenin ictimai siyasi ve ideoloji heyatinda muhum rol oynayan sufi teriqetleri ile elaqedar yaranmisdir Kecmisde mescidin yerinde sufi teriqetinin fealiyyet gosterdiyi xanegah da olmusdur Mescidin ilkin adi Pirqamis deyil Pir Xamis olmusdur Adin birinci hissesinde qeyd olunan Pir titulu sufilikde en yuksek meqam sayilir ve orta esrler zamani cox nadir sexsiyyetlere verilirdi Lugetde Pir sozu ziyaretgah ocaq qoca menalari ile yanasi teriqet bascisi seyx dini rehber mursid bir teriqetin banisi ve bascisi kimi de menalan dirilir Bu titul orta esrler zamani mescidin yerinde fealiyyet gosteren xenegahin rehberinin titulu olmusdur Mescidin adinin ikincisi hissesinde indi qamis kimi teleffuz olunan xamus sozu ise fars dilinde sakit dinmez menasini verir Tesevvuf tarixinden melumdurki bir sira meshur sufi seyxleri xususile ariflik mertebesine yukselmis pir titulu almis teriqet bascilari danismaq dan cox susmaga ustunluk vermis ler Bunun sebebi ise onlarin menevi kamillesmenin heqiqet merhelesinde hec bir sey bilmediklerini yaxud da bildikleri nin az ve qusurlu olduqlarini qavramalari olmusdur Ona gore de meshur sufi Cuneyd Bagdadi ariflik mertebesine yukselmis pir titulu qazanmis sufi seyxlerini ozu susdugu halda icinde haqqin danisdigi kisi kimi xarakterize etmisdir Sahab mehellesindeki bu xanegahin da seyxi cox danismagi sevmeyen gununu sakit zikr etmekle keciren bir adam oldugundan xalq arasinda susan pir Pir Xamus adi ile taninmis onun xanegahi da bele adlanmisdir Xanegahin ziyaretgaha cevrilmesi Pir Xamus oldukden sonra onun xanegahda defn olunmasi ile elaqedardir Bele ki orta esrler zamani sufi seyxleri aileleri ile birlikde xanegahlarda yasayir oldukden sonra ise xanegahda ve ya xanegahin yaninda defn olunurdular Pir Xamus da oz xanegahinda yasamis olduk den sonra orada da defn olunmusdur Qebri muridleri ve ehali terefinden ziyaretgaha cevrilmisdir Insanlarin ziyaret etdiyi bu yer zaman kecdikce mahiyyetini deyismis ve mescide cevrilmisdir IstinadlarAzerbaycan folkloru antologiyasi 2016 03 04 at the Wayback Machine II cild Baki 2011 seh 75 az Naxcivan abideleri ensiklopediyasi 2019 02 09 at the Wayback Machine Naxcivan 2008 seh 399 az Naxcivan abideleri ensiklopediyasi 2019 02 09 at the Wayback Machine Naxcivan 2008 seh 400 az EdebiyyatSeferli H Y Naxcivanda sosial siyasi ve ideoloji merkezler Baki 2003