Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Pasterellyoz (Pasteurellosis) — Pasterellyoz infeksion xəstəlik olub, iti gedən zaman septisemiya əlamətləri, digər gedişlərdə isə ən çox ağciyərin iltihabı ilə səciyyələnir.
| Pasterellyoz | |
|---|---|
| XBT-10-KM | A28.0 |
| XBT-9-KM | 027.2 |
| MeSH | D010326 |
Tarixi məlumat
Xəstəliyin infeksion xarakterili olmasını ilk dəfə Bollinger 1878-ci ildə qeyd etmişdir. Sonralar Kitt qaramalda (1885-ci ildə), E. M. Zemmer, Pirronçito və Rivolto isə qoyunlarda pasterellyozun törədicisini müəyyən etmişlər.
1880-ci ildə Paster quşlarda pasterellyozun törədicisini, 1881-ci ildə dovşaların pasterellyozunu Qafki, 1836-cı ildə Lofler donuzların, Qreste 1887-ci ildə camışların, Qalte 1889-cu ildə xırdabuynuzlu heyvanların pasterellyozu haqqında ilk məlumat vermişlər. Paster quşlarda pasterelyozun törədicisinin tam öyrənmiş və bakteriyanın kulturasını zəiflədərək vaksin hazırlamışdır. 1910-cu ildə ayrılmış törədici Pasterin şərəfinə pasterella, xəstəlik isə pasterellyoz adlandırılmışdır.
Xəstəliyin törədicisinin zooloji təsnifatı haqqında elmdə uzun müddət mübahisə olmuşdur. Yalnız 1939-cu ildə Rozenbuş və Merqant tərəfindən xəstəliyin törədicisi bütün növ heyvanlarda Pasterella multocida olduğu sübut olundu.
Azərbaycanda ilk dəfə iribuynuzlu heyvanların pasterellyozuna qarşı effektli vaksin akademik M. Q. Qəniyev tərəfindən hazırlanmışdır.
Pasterllyoz geniş yayılmış xəstəliklərdən olmaqla ən çox quşlarda, donuzlarda, az halda isə iri və xırdabuynuzlu heyvanlarda müşahidə edilir.
İqtisadi zərər: Xəstəlik nəticəsində ölüm baş verir, məcburi kəsim aparılır, daxili orqanlar və cəmdəyin bir hissəsi çıxdaş edilir, cəsəd və dərinin zərərsizləşdirilməsinə xərc çəkilir, sağlamlaşdırıcı və profilaktiki tədbirlər yerinə yetirilir, bu da kifayət qədər iqtisadi zərərə səbəb olur.
Törədicisi
Xəstəliyin törədicisi Pasterella multocida hərəkətsiz, törədici spor yaratmır.
Davamlılığı: Xəstəliyin törədicisi nisbətən davamsız olmaqla yüksək temperatur, günəş şüaları və qurumanın təsirindən bir neçə dəqiqəyə inaktivləşir.
Pasterellalar 70–900 °C istilikdə 5–10 dəqiqəyə, 1000 C-də 1 dəqiqəyə, 1–50 °C вЂ"də isə bir neçə gün müddətində tələf olurlar. Peyində 4 aya, çürümüş cəmdəkdə 1 aya qədər sağ qalır.
Dezinfeksiyaedici maddələrdən karbol turşusu 5%-li məhlul halında 1–3 dəqiqəyə, 5%-li xlorlu əhəng məhlulu 4–5 dəqiqəyə, 3–5%-li soda məhlulunu 50–600 C-də qızdırıldıqda 3–5 dəqiqəyə amilə öldürücü təsir göstərir.
Epidemioloji xüsusiyyətləri: Xəstəliyə əksər kənd təsərrüfatı heyvanları, vəhşi heyvanlar və quşlar həssasdır. Ot və ət yeyən heyvanlarda, pasterellyoz çox vaxt sekundar(iki infeksiyalı) infeksiya formasında müşahidə edilir.
İnsanlar da pasterellyoza xəstələnir. Xəstəlik törədicisinin mənbəyi xəstə və xəstəlikdən sağalmış heyvanlardır. Belə heyvanlar pasterellalar ən çox tənəffüs yollarında gəzdirir və burun axıntısı ilə ətraf mühiti çirkləndirir. Xəstəliyə qeyri-sağlam təsərrüfatlarda rast gəlinir və amil sağlam heyvan orqanizmində olub heyvanın ümumi rezistenliyi müəyyən səbəblərdən aşağı düşdükdə xəstəlik törədir.
İribuynuzlu və xırdabuynuzlu heyvanlar yaşından asılı olmayaraq xəstəliyə həssasdırlar. Camış da xəstəliyə həssasdır, onların arasında ölüm iribuynuzlu qaramala nisbətən iki dəfə çoxdur.
Xəstəlik mövsümi xarakter daşımır. Qoyunlar arasında xəstəliyə ilin bütün fəsillərində rast gəlmək olar. Xəstəliyə qışda və yazın əvvələrində daha çox təsadüf olunur.
Xəstəliyin quşçuluq təsərrüfatlarında yayılmasında gəmiricilər mühüm rol oynayır. Bir növ heyvan orqanizmində adaptasiya olunmuş amil digər növ heyvanlar üçün öz patogenliyini saxlayır.
Pasterellyozda xarakterik epidemioloji xüsusiyyətlərdən biri onun sürətlə yayılma qabiliyyətinə malik olmasıdır. Xüsusilə quşlar arasında sürətlə yayılma daha qabarıq formada nəzərə çarpır. Quşlar arasında pasterellyozun yayılmasında xəstəliyin törədicisi ilə çirklənmiş yumurta və xüsusilə onun inkubatora verilməsi mühüm rol oynayır.
Amilin yayılmasında yem, su, heyvana xidmət əşyaları əsas sayılır. Pasterellyoz amilinin xəstədən sağlamlara keçirilməsi bəzi gənələr vasitəsilə müşahidə edilir.
Təbii şəraitdə heyvanların yoluxması əsasən aerogen yolla baş verir.
Patogenez: Xəstəliyin patogenezi tam öyrənilməyib. Müxtəlif yollarla amil orqanizmə daxil olduqdan sonra, onun sonrakı inkişafı özünün virulentliyindən və orqanizmin rezistentliyindən asılıdır. Patoloji prosesin inkişafında amilin endotoksini mühüm rol oynayır.
Orqanizmə daxil olmuş amil əvvəlcə öz inkişafını düşdüyü mühitdə davam etdirir. Pasterellanın ən çox inkişaf etdiyi orqan tənəffüs sistemi olduğu üçün aerogen yoluxma asan olur. Amilimn ixrac etdiyi toksin selik qişasından qana sorularaq orqan və toxumanın ümumi müqavimətinin zəiflədir. Pasterellalar və onların toksini qan damarlarına, limfa axarlarına düşüb bütün orqan və toxumalara yayılır.
Yüksəkvirulentli pasterellalar orqanizmdə iti formalı gedişə malik olan pasterellyoz, zəifləri isə orqanizmin rezistenliyi kifayət qədər güclü olduğda yüngülgedişli xəstəlik törədir.
Gedişi və kliniki əlamətləri
İnkubasiya dövrü bir neçə saatdan bir neçə günə qədərdir. Xəstəlik çox iti, yarımiti, xroniki gedişə malikdir.
İtigediş zamanı temperaturun yüksəlməsi, ümumi düşkünlük, nəbzin tezləşməsi, gövşəmə aktının pozulması, mədə-bağırsaq sistemində hərəkətin zəifləməsi ilə əlaqədar olaraq defekasiyanın çətinləşməsi müşahidə edilir. Nəcis kütləsində selik və qan nəzərə çarpır. 1–2 gündən sonra ürək fəaliyyətinin zəifliyi ilə əlaqədar olaraq heyvan ölür. Bəzən xəstəliyin inkişafı uzanaraq yarımiti və xroniki gedişli olur. Bu zaman dərialtı toxumada, ağız boşluğunda və udlağın selikli qişası altında şişlərin əmələ gəlməsi ilə özünü göstərir. Bəzən heyvanlarda fibrinozlu pnevmoniya əlamətləri aşkar edilir. Buna görə də xəstəliyin şiş, döş və bağırsaq forması müşahidə edilir.
Xəstəliyin döş formasında heyvanlarda tənəffüsün çətinləşməsi, quru öskürək, burun yolundan köpüklü axıntı nəzərə çarpır. Xəstəliyin sonunda qanlı ishal görünür və əksərən bir neçə günə ölüm baş verir. Xəstəliyin şiş formasında heyvanın baş nahiyəsində, boyunda, köks nahiyəsində, bəzən isə ətrafların dərialtı toxumalarında şiş müşahidə edilir. Xəstəliyin bağırsaq formasında əsasən həzm sisteminin kəskin pozğunluğu baş verir. Heyvanlarda iştahaın normal olmasına baxmayaraq onlarda ümumi zəiflik və anemiya inkişaf edir. Heyvanlarda tənəffüsün çətinləşməsi və ürək fəaliyyətinin zəifləməsi nəticəsində heyvan tələf olur. Xroniki gediş zamanı həzm və tənəffüs sisteminin funksiyası zəif dərəcədə pozulur, güclü ishal nəticəsində heyvanlarda arıqlıq baş verir. Camışlarda da pasterellyozun gedişi qaramalda olduğu kimidir.
Qoyunlarda pasterellyoz zamanı temperaturun 41,50 C-yə qədər yüksəlməsi, bəzən gövdənin ön tərəfində dərialtı toxumalarda şiş, ağciyərdə fibrinozlu plevropnevmoniya müşahidə edilir. Xəstəliyin ikinci və üçüncü günü ishal baş verir. İshaldan sonra bədən temperaturası 40,50 °C qədər aşağı düşür. Görünən selikli qişaları qızarır (hiperemiya). Burun böşluğundan irinli maye axır. Tənəffüs çətinləşir, öskürür, döş boşlüğünü əllədikdə ağrı hiss edir və narahat olur. Xəstəlik 2–3 gün davam edir və ölümlə nəticələnir. Xəstəliyin yarımiti və xroniki gedimşi zamanı qoyunlarda fibrinozlu plevropnevmoniya, rinit, keratit, oynaqların iltihabı və arıqlıq baş verir.
Quzular arasında ölüm 1–2 gün müddətində baş verir. Donuzlarda çox iti və iti forma zamanı ümumi əlamətlərlə yanaşı faringit, çənəaltı sahənin şişi görünür. Şiş çox böyüdükdə asfiksiya (boğulma) nəticəsində 1–2 günə tələfat baş verir. Bəzən heyvanlarda plevropnevmoniya simptomları inkişaf edir. Bu zaman boğulma, burundan selikli-irinli və bəzən isə qanlı axıntı gəlir. Xəstəlik bir həftəyə qədər davam edir və ölümlə nəticələnir. Çox itigediş zamanı quşlarda heç bir kliniki əlamət görünmür, qəflətən ölüm baş verir. İtigediş zamanı quşlarda ümumi zəiflik, yemdən imtina, qanadların aşağı sallanması, temperaturun 440 C-yə qədər yüksəlməsi, tənəffüsün çətinləşməsi görününr. Burun dəliklərindən köpüklü maye axır, pipik və saqqal sianozlu olur. Quşlarda qanlı ishal başlayır və 1–2 gündən sonra ölür.
Diaqnoz
Pasterellyoza diaqnoz qoymaq üçün onun epizootoloji xüsusiyyətləri, klinik əlamətləri, patoloji-anatomik dəyişiklikləri nəzərə alınmalı və bakterioloji müayinə aparılmalıdır.
Təfriqi diaqnoz: İribuynuzlu heyvanlarda pasterellyozu qarayara, emfizematoz karbunkuldan, xırdabuynuzlu heyvanlarda вЂ" qarayara, bradzot, yaman şiş, diplokokkoz və diktiokoulyozdan, quşların nyukasl xəstəliyindən, donuzlarda taun, qarayara və qızılyeldən təfriq etmək lazımdır.
Qarayarada qan laxtalanmır, dalaq böyüyür və bakterioloji müayinə zamanı Bac.anthracis aşkar edilir. Emfizematoz karbunkulda qalın əzələlərdə xışıldayıcı şişlər əmələ gəlir, xəstəliyə iribuynuzlu və xırdabuynuzlu heyvanlar həssasdır. Bakterioloji müayinə zamanı isə Cl.chaüvaci tapılır.
Qoyunların diktiokaulyozunda da öskürmə və çənəarası nahiyədə şişlər görünür. Lakin pasterllyozdan fərqli olaraq burada iştaha normal olur. Laboratoriyada Beprman-Orlov üsulu ilə heyvan nəcisində helment süfrələrinin tapılması diktiokaulyozun olmasını göstərir.
Nyukasl xəstəliyinə yalnız toyuqlar tutulur və bakterioloji müayinə zamanı mikrob (bakteriya) tapılmır. Korbağırsaq çıxıntıları, düzbağırsaq və vəzili mədə ilə əzələli mədə sərhədində qan sağıntıları görünür.
Donuzların taununda yoğun bağırsaqda taun В"qönçələriВ" və dalaqda infarkt sahələri aşkar edilir. Qarayarada isə patoloji proses əsasən angina formasında gedir. Bütün bunlarla yanaşı bakterioloji müayinə ilə diaqnoz dəqiqləşdirilir.
Müalicə
Xəstəlik qeyd edilmiş təsərrüfat və fermada bütün heyvanlar klinik müayinədən keçirilir, bədən temperaturu ölçülür, xəstə heyvanlar sağlamlardan ayrılır . Müalicə məqsədilə serumdan və antibiotiklərdən istifadə edilir.
Pensilinlə streptomisinin birgə işlədilməsi yaxşı nəticə verir. Pensilin ayrılıqda pasterelyoza təsir etmir. Pasterelyoz əleyhinə serum xəstəliyin ilk dövrlərində yaxşı nəticə verir, və serumla antibiotik və sulfanilamid preparatları birlikdə işlədilməsi yaxşı səmərə verir. Pasterelyozla xəstə quşlar müalicə edilmir.
İmmunitet
Təbii şəraitdə xəstələnib sağalmış heyvanlarda immunitet yaranır. Xəstələnib və peyvənddən sonra qeyri-steril immunitet yaranır, ona görə də heyvanlarda xüsusilə quşlarda və xırdabuynuzlu heyvanlarda pasterella daşıyıcısı müşahidə edilir.
1947-ci ildə keçmiş SSRİ məkanında iribuynuzlu malqaranın və camışların pasterelyozuna qarşı akademik M. Q. Qəniyevin pasterelyoza qarşı yarımmaye hidrrookisalüminformol vaksinində istifadə edirdilər. Vaksin iki dəfə vurulmaqla 8 ay immunitet yaradırdı.
Donuzların diplokokk septisemiyasına, paratifinə və pasterelyozuna qarşı polivalent formol vaksin (PPD) istifadə edilir.
Profilaktika və mübarizə tədbirləri
Ferma və təsərrüfatlarda iri və xırda buynuzlu heyvanların, donuzların pasterelyozu müşahidə edildikdə bütün heyvanlar kliniki müayinədən keçirilir. Xəstə və xəstəliyə şübhəli heyvanlarda müalicə aparılır, sağlamlar isə vaksinasiya edilir.
Ətliyə verilən heyvanlardan başqa, qalanlarının təsərrüfatdan kənara çıxmasına, digər həssas heyvanların təsərrüfata gətirilməsinə, başqa xcəstəliklərə qarşı cərahiyyə əməliyyatı və vaksinayasının aparılmasına, məcburi kəsilmiş heyvanların ətindən istifadə edilməsinə, xəstə heyvanların otarılması və suvarılmasına icazə verilir.
Qeyri-sağlam təsərrüfatlarda immunizasiya ilə yanaşı gəmiricilər ləğv edilməlidir, tövlələr daimi dezinfeksiya edilməlidir. Ölmüş heyvanların cəmdəkləri yandırılır.
Quşların pasterelyozu zamanı xəstəlik baş vermiş quş damı təcrid edilir. Xəstələr öldürülür və cəsədlər yandırılır.
Cari dezinfeksiya məqsədilə 5%-li kreolin, 2%-li natrium qələvisi və 20%-i sönmüş əhənk məhlulundan istifadə edilir.
İstinadlar
- Disease Ontology (ing.). 2016.
- Monarch Disease Ontology release 2018-06-29. 2018-06-29 2018.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Pasterellyoz Pasteurellosis Pasterellyoz infeksion xestelik olub iti geden zaman septisemiya elametleri diger gedislerde ise en cox agciyerin iltihabi ile seciyyelenir PasterellyozXBT 10 KM A28 0XBT 9 KM 027 2MeSH D010326Tarixi melumatXesteliyin infeksion xarakterili olmasini ilk defe Bollinger 1878 ci ilde qeyd etmisdir Sonralar Kitt qaramalda 1885 ci ilde E M Zemmer Pirroncito ve Rivolto ise qoyunlarda pasterellyozun toredicisini mueyyen etmisler 1880 ci ilde Paster quslarda pasterellyozun toredicisini 1881 ci ilde dovsalarin pasterellyozunu Qafki 1836 ci ilde Lofler donuzlarin Qreste 1887 ci ilde camislarin Qalte 1889 cu ilde xirdabuynuzlu heyvanlarin pasterellyozu haqqinda ilk melumat vermisler Paster quslarda pasterelyozun toredicisinin tam oyrenmis ve bakteriyanin kulturasini zeiflederek vaksin hazirlamisdir 1910 cu ilde ayrilmis toredici Pasterin serefine pasterella xestelik ise pasterellyoz adlandirilmisdir Xesteliyin toredicisinin zooloji tesnifati haqqinda elmde uzun muddet mubahise olmusdur Yalniz 1939 cu ilde Rozenbus ve Merqant terefinden xesteliyin toredicisi butun nov heyvanlarda Pasterella multocida oldugu subut olundu Azerbaycanda ilk defe iribuynuzlu heyvanlarin pasterellyozuna qarsi effektli vaksin akademik M Q Qeniyev terefinden hazirlanmisdir Pasterllyoz genis yayilmis xesteliklerden olmaqla en cox quslarda donuzlarda az halda ise iri ve xirdabuynuzlu heyvanlarda musahide edilir Iqtisadi zerer Xestelik neticesinde olum bas verir mecburi kesim aparilir daxili orqanlar ve cemdeyin bir hissesi cixdas edilir cesed ve derinin zerersizlesdirilmesine xerc cekilir saglamlasdirici ve profilaktiki tedbirler yerine yetirilir bu da kifayet qeder iqtisadi zerere sebeb olur ToredicisiXesteliyin toredicisi Pasterella multocida hereketsiz toredici spor yaratmir Davamliligi Xesteliyin toredicisi nisbeten davamsiz olmaqla yuksek temperatur gunes sualari ve qurumanin tesirinden bir nece deqiqeye inaktivlesir Pasterellalar 70 900 C istilikde 5 10 deqiqeye 1000 C de 1 deqiqeye 1 50 C vЂ de ise bir nece gun muddetinde telef olurlar Peyinde 4 aya curumus cemdekde 1 aya qeder sag qalir Dezinfeksiyaedici maddelerden karbol tursusu 5 li mehlul halinda 1 3 deqiqeye 5 li xlorlu eheng mehlulu 4 5 deqiqeye 3 5 li soda mehlulunu 50 600 C de qizdirildiqda 3 5 deqiqeye amile oldurucu tesir gosterir Epidemioloji xususiyyetleri Xesteliye ekser kend teserrufati heyvanlari vehsi heyvanlar ve quslar hessasdir Ot ve et yeyen heyvanlarda pasterellyoz cox vaxt sekundar iki infeksiyali infeksiya formasinda musahide edilir Insanlar da pasterellyoza xestelenir Xestelik toredicisinin menbeyi xeste ve xestelikden sagalmis heyvanlardir Bele heyvanlar pasterellalar en cox teneffus yollarinda gezdirir ve burun axintisi ile etraf muhiti cirklendirir Xesteliye qeyri saglam teserrufatlarda rast gelinir ve amil saglam heyvan orqanizminde olub heyvanin umumi rezistenliyi mueyyen sebeblerden asagi dusdukde xestelik toredir Iribuynuzlu ve xirdabuynuzlu heyvanlar yasindan asili olmayaraq xesteliye hessasdirlar Camis da xesteliye hessasdir onlarin arasinda olum iribuynuzlu qaramala nisbeten iki defe coxdur Xestelik movsumi xarakter dasimir Qoyunlar arasinda xesteliye ilin butun fesillerinde rast gelmek olar Xesteliye qisda ve yazin evvelerinde daha cox tesaduf olunur Xesteliyin qusculuq teserrufatlarinda yayilmasinda gemiriciler muhum rol oynayir Bir nov heyvan orqanizminde adaptasiya olunmus amil diger nov heyvanlar ucun oz patogenliyini saxlayir Pasterellyozda xarakterik epidemioloji xususiyyetlerden biri onun suretle yayilma qabiliyyetine malik olmasidir Xususile quslar arasinda suretle yayilma daha qabariq formada nezere carpir Quslar arasinda pasterellyozun yayilmasinda xesteliyin toredicisi ile cirklenmis yumurta ve xususile onun inkubatora verilmesi muhum rol oynayir Amilin yayilmasinda yem su heyvana xidmet esyalari esas sayilir Pasterellyoz amilinin xesteden saglamlara kecirilmesi bezi geneler vasitesile musahide edilir Tebii seraitde heyvanlarin yoluxmasi esasen aerogen yolla bas verir Patogenez Xesteliyin patogenezi tam oyrenilmeyib Muxtelif yollarla amil orqanizme daxil olduqdan sonra onun sonraki inkisafi ozunun virulentliyinden ve orqanizmin rezistentliyinden asilidir Patoloji prosesin inkisafinda amilin endotoksini muhum rol oynayir Orqanizme daxil olmus amil evvelce oz inkisafini dusduyu muhitde davam etdirir Pasterellanin en cox inkisaf etdiyi orqan teneffus sistemi oldugu ucun aerogen yoluxma asan olur Amilimn ixrac etdiyi toksin selik qisasindan qana sorularaq orqan ve toxumanin umumi muqavimetinin zeifledir Pasterellalar ve onlarin toksini qan damarlarina limfa axarlarina dusub butun orqan ve toxumalara yayilir Yuksekvirulentli pasterellalar orqanizmde iti formali gedise malik olan pasterellyoz zeifleri ise orqanizmin rezistenliyi kifayet qeder guclu oldugda yungulgedisli xestelik toredir Gedisi ve kliniki elametleriInkubasiya dovru bir nece saatdan bir nece gune qederdir Xestelik cox iti yarimiti xroniki gedise malikdir Itigedis zamani temperaturun yukselmesi umumi duskunluk nebzin tezlesmesi govseme aktinin pozulmasi mede bagirsaq sisteminde hereketin zeiflemesi ile elaqedar olaraq defekasiyanin cetinlesmesi musahide edilir Necis kutlesinde selik ve qan nezere carpir 1 2 gunden sonra urek fealiyyetinin zeifliyi ile elaqedar olaraq heyvan olur Bezen xesteliyin inkisafi uzanaraq yarimiti ve xroniki gedisli olur Bu zaman derialti toxumada agiz boslugunda ve udlagin selikli qisasi altinda sislerin emele gelmesi ile ozunu gosterir Bezen heyvanlarda fibrinozlu pnevmoniya elametleri askar edilir Buna gore de xesteliyin sis dos ve bagirsaq formasi musahide edilir Xesteliyin dos formasinda heyvanlarda teneffusun cetinlesmesi quru oskurek burun yolundan kopuklu axinti nezere carpir Xesteliyin sonunda qanli ishal gorunur ve ekseren bir nece gune olum bas verir Xesteliyin sis formasinda heyvanin bas nahiyesinde boyunda koks nahiyesinde bezen ise etraflarin derialti toxumalarinda sis musahide edilir Xesteliyin bagirsaq formasinda esasen hezm sisteminin keskin pozgunlugu bas verir Heyvanlarda istahain normal olmasina baxmayaraq onlarda umumi zeiflik ve anemiya inkisaf edir Heyvanlarda teneffusun cetinlesmesi ve urek fealiyyetinin zeiflemesi neticesinde heyvan telef olur Xroniki gedis zamani hezm ve teneffus sisteminin funksiyasi zeif derecede pozulur guclu ishal neticesinde heyvanlarda ariqliq bas verir Camislarda da pasterellyozun gedisi qaramalda oldugu kimidir Qoyunlarda pasterellyoz zamani temperaturun 41 50 C ye qeder yukselmesi bezen govdenin on terefinde derialti toxumalarda sis agciyerde fibrinozlu plevropnevmoniya musahide edilir Xesteliyin ikinci ve ucuncu gunu ishal bas verir Ishaldan sonra beden temperaturasi 40 50 C qeder asagi dusur Gorunen selikli qisalari qizarir hiperemiya Burun boslugundan irinli maye axir Teneffus cetinlesir oskurur dos boslugunu elledikde agri hiss edir ve narahat olur Xestelik 2 3 gun davam edir ve olumle neticelenir Xesteliyin yarimiti ve xroniki gedimsi zamani qoyunlarda fibrinozlu plevropnevmoniya rinit keratit oynaqlarin iltihabi ve ariqliq bas verir Quzular arasinda olum 1 2 gun muddetinde bas verir Donuzlarda cox iti ve iti forma zamani umumi elametlerle yanasi faringit cenealti sahenin sisi gorunur Sis cox boyudukde asfiksiya bogulma neticesinde 1 2 gune telefat bas verir Bezen heyvanlarda plevropnevmoniya simptomlari inkisaf edir Bu zaman bogulma burundan selikli irinli ve bezen ise qanli axinti gelir Xestelik bir hefteye qeder davam edir ve olumle neticelenir Cox itigedis zamani quslarda hec bir kliniki elamet gorunmur qefleten olum bas verir Itigedis zamani quslarda umumi zeiflik yemden imtina qanadlarin asagi sallanmasi temperaturun 440 C ye qeder yukselmesi teneffusun cetinlesmesi gorununr Burun deliklerinden kopuklu maye axir pipik ve saqqal sianozlu olur Quslarda qanli ishal baslayir ve 1 2 gunden sonra olur DiaqnozPasterellyoza diaqnoz qoymaq ucun onun epizootoloji xususiyyetleri klinik elametleri patoloji anatomik deyisiklikleri nezere alinmali ve bakterioloji muayine aparilmalidir Tefriqi diaqnoz Iribuynuzlu heyvanlarda pasterellyozu qarayara emfizematoz karbunkuldan xirdabuynuzlu heyvanlarda vЂ qarayara bradzot yaman sis diplokokkoz ve diktiokoulyozdan quslarin nyukasl xesteliyinden donuzlarda taun qarayara ve qizilyelden tefriq etmek lazimdir Qarayarada qan laxtalanmir dalaq boyuyur ve bakterioloji muayine zamani Bac anthracis askar edilir Emfizematoz karbunkulda qalin ezelelerde xisildayici sisler emele gelir xesteliye iribuynuzlu ve xirdabuynuzlu heyvanlar hessasdir Bakterioloji muayine zamani ise Cl chauvaci tapilir Qoyunlarin diktiokaulyozunda da oskurme ve cenearasi nahiyede sisler gorunur Lakin pasterllyozdan ferqli olaraq burada istaha normal olur Laboratoriyada Beprman Orlov usulu ile heyvan necisinde helment sufrelerinin tapilmasi diktiokaulyozun olmasini gosterir Nyukasl xesteliyine yalniz toyuqlar tutulur ve bakterioloji muayine zamani mikrob bakteriya tapilmir Korbagirsaq cixintilari duzbagirsaq ve vezili mede ile ezeleli mede serhedinde qan sagintilari gorunur Donuzlarin taununda yogun bagirsaqda taun V qonceleriV ve dalaqda infarkt saheleri askar edilir Qarayarada ise patoloji proses esasen angina formasinda gedir Butun bunlarla yanasi bakterioloji muayine ile diaqnoz deqiqlesdirilir MualiceXestelik qeyd edilmis teserrufat ve fermada butun heyvanlar klinik muayineden kecirilir beden temperaturu olculur xeste heyvanlar saglamlardan ayrilir Mualice meqsedile serumdan ve antibiotiklerden istifade edilir Pensilinle streptomisinin birge isledilmesi yaxsi netice verir Pensilin ayriliqda pasterelyoza tesir etmir Pasterelyoz eleyhine serum xesteliyin ilk dovrlerinde yaxsi netice verir ve serumla antibiotik ve sulfanilamid preparatlari birlikde isledilmesi yaxsi semere verir Pasterelyozla xeste quslar mualice edilmir ImmunitetTebii seraitde xestelenib sagalmis heyvanlarda immunitet yaranir Xestelenib ve peyvendden sonra qeyri steril immunitet yaranir ona gore de heyvanlarda xususile quslarda ve xirdabuynuzlu heyvanlarda pasterella dasiyicisi musahide edilir 1947 ci ilde kecmis SSRI mekaninda iribuynuzlu malqaranin ve camislarin pasterelyozuna qarsi akademik M Q Qeniyevin pasterelyoza qarsi yarimmaye hidrrookisaluminformol vaksininde istifade edirdiler Vaksin iki defe vurulmaqla 8 ay immunitet yaradirdi Donuzlarin diplokokk septisemiyasina paratifine ve pasterelyozuna qarsi polivalent formol vaksin PPD istifade edilir Profilaktika ve mubarize tedbirleriFerma ve teserrufatlarda iri ve xirda buynuzlu heyvanlarin donuzlarin pasterelyozu musahide edildikde butun heyvanlar kliniki muayineden kecirilir Xeste ve xesteliye subheli heyvanlarda mualice aparilir saglamlar ise vaksinasiya edilir Etliye verilen heyvanlardan basqa qalanlarinin teserrufatdan kenara cixmasina diger hessas heyvanlarin teserrufata getirilmesine basqa xcesteliklere qarsi cerahiyye emeliyyati ve vaksinayasinin aparilmasina mecburi kesilmis heyvanlarin etinden istifade edilmesine xeste heyvanlarin otarilmasi ve suvarilmasina icaze verilir Qeyri saglam teserrufatlarda immunizasiya ile yanasi gemiriciler legv edilmelidir tovleler daimi dezinfeksiya edilmelidir Olmus heyvanlarin cemdekleri yandirilir Quslarin pasterelyozu zamani xestelik bas vermis qus dami tecrid edilir Xesteler oldurulur ve cesedler yandirilir Cari dezinfeksiya meqsedile 5 li kreolin 2 li natrium qelevisi ve 20 i sonmus ehenk mehlulundan istifade edilir IstinadlarDisease Ontology ing 2016 Monarch Disease Ontology release 2018 06 29 2018 06 29 2018 Hemcinin baxXarici kecidler