Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Təmsili demokratiyalar içərisində Parlamentar rejimin təməl xüsusiyyətlərini bu şəkildə yekunlaşdırmaq mümkündür:
- Parlamentar rejimdə qanunuma və icra etmə orqanları hüquqi cəhətdən bir-birindən müstəqildir, ancaq aralarında bir sıra əməkdaşlıq və qarşılıqlı təsir mexanizmləri vardır.
- Bu rejimdə icra etmə iki-başlıdır. Dövlət başçısı, icra etmənin məsuliyyətsiz başını meydana gətirər. İcra etmənin məsul orqanının başında isə baş nazir ol/tapılar. Baş nazirin parlamentar olması şərti var; buna qarşı nazirlərin parlamentar olması şərti axtarılmamaqdadır.
- Dövlət başçısının siyasi baxımdan məsuliyyəti yoxdur.
- Nazirlər kabinetinin parlamentə qarşı məsuliyyəti var
- Dövlət başçısı hökumət etməz.
- Dövlət başçısının uzlaşdırıcı və xəbərdarlıqçı bir rolu var.
- İcra etmənin digər başını meydana gətirən Nazirlər kabineti, qanunuma orqanına qarşı məsuldur.
- Parlamentar sistemlərdə əksəriyyət qanunu ümumiyyətlə əsasdır. Məclisdə əksəriyyəti təmin edən partiya hökumət edər və bu partiyanın başçısı baş nazir olar.
- Hökumət qanunuma orqanına qarşı məsuldur.
- Parlamentar sistem tək məclisli ya da iki məclisli ola bilər.
- Parlamentar sistemdə qanunuma və icra etmə arasındakı əlaqə, əməkdaşlıq və qarşılıqlı təsir etmə mexanizminə söykən/dözər.
- Qanunuma, icra etməyi müxtəlif yollarla nəzarət edər və qarovul altında saxlayar. Məclisə etibarsızlıq onu verərək hökuməti sala bilər. Məclis etibarsızlıq onu verərək hökuməti sala bilər. Buna qarşılıq, icra etmə də məclisi ləğv etmə imkanına sahib var. Fesih səlahiyyəti, parlamentar sistemdə, sabitliyin təmin edilməsində əhəmiyyətli yeri olan bir təşkilatdır.
Yuxarıda yekunlaşdırdığımız xüsusiyyətlərə sahib parlamentar rejim hələ də müxtəlif ölkələrdə tətbiq imkanı tapmaqdadır. Parlamentar rejimin doğulduğu və hələ də tətbiq olunduğu tipik nümunə İngiltərədir. İngiltərədəki parlamentar rejimə "westminster modeli" adı da verilməkdədir.
İngiltərədə tətbiq olunan bu modeldə qanunuma əryi xalqın nümayəndələrinin meydana gətirdiyi qanunuma orqanında bədən tapar. Bu ərk başqa heç bir təşkilat tərəfindən paylaşılamaz. Üstəlik, sərbəst və haqq tərəfindən seçkilərlə nümayəndəlikləri qeydiyyat olunmuş olan millət vəkilləri xalq adına siyasi qərar alma səlahiyyətinə qanuni olaraq sahib olan tək heyətdir. Çünki, suveren olan iradəni təmsil səlahiyyəti qanuni olaraq qeydiyyat edilmiş olanlar onlardır. Xalq (seçicilər) bu gücü onlara seçildikləri qanuni müddət boyunca istifadə etmək üzrə aşırt və təslim etdiyini seçki əməliyyatıyla qeydiyyat etmişdir. Bu səbəbdən, xalqın (seçicinin) nümayəndəsi mövqeyində olan parlament (tətbiqdə alt-məclis mövqesindəki Avam Kamerası üzvləri) hər cür mövzuda meţru nüfuza söykənən qərar alma səlahiyyətinə sahibdirlər. Onlar, ancaq seçki dövründə xalqa/halqa siyasi qərarları səbəbindən hesab verərlər. Xalq (seçici) bunları təsdiqləmirsə, onlara səs verməmək surətiylə seçimini ifadə edər. Bu qərarların qaldırılması və ya yerinə yeni qərarların alınması bir dövr sonra seçiləcək olan nümayəndələrin vəzifəsidir. Bu tətbiqdə xalqın siyasi sistemin rəhbərliyinə birbaşa bir təsiri yoxdur; xalq qərarları ancaq bilvasitə olaraq təsirlər/təsir edər. İngiltərədəki parlamentar rejim tətbiqində diqqəti çəkən başlıca xüsusiyyətləri də sıralamaqda fayda var:
- Qanunuma orqanı iki məclisli olub alt məclis siyasi suverenliyin istifadəçisi vəziyyətindədir.
- Partiya hökuməti əsasdır; və icra etmə gücünü istifadə edən baş nazir və nazirlər kabineti, eyni zamanda yasamayla qaynaşmışdır və onu təsiri altında məbləğ.
- Bu rejim iki partiyalı bir partiya sisteminə söykənən olaraq işlə/çalışar.
- Sağ-sol ayrımı ictimai sinif əsasına söykənən tək bir ölçüdən ibarət bir sadəlik ehtiva edər.
- Seçki sistemi dar bölgə və əksəriyyət əsasına görə təşkil edilmişdir.
- Mərkəzi və unitar bir rəhbərlik sistemi suverendir. Yazılı olmayan, hətta bəzi mütəfəkkirlərə görə mövcud olmayan, bir konstitusiyaya görə, tamamilə qanunuma suverenliyinə və münhasıran təmsili olan bir demokratiya anlayışına görə rəhbərlik Westminster sisteminin əsaslarını ehtiva edər.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Temsili demokratiyalar icerisinde Parlamentar rejimin temel xususiyyetlerini bu sekilde yekunlasdirmaq mumkundur Parlamentar rejimde qanunuma ve icra etme orqanlari huquqi cehetden bir birinden musteqildir ancaq aralarinda bir sira emekdasliq ve qarsiliqli tesir mexanizmleri vardir Bu rejimde icra etme iki baslidir Dovlet bascisi icra etmenin mesuliyyetsiz basini meydana getirer Icra etmenin mesul orqaninin basinda ise bas nazir ol tapilar Bas nazirin parlamentar olmasi serti var buna qarsi nazirlerin parlamentar olmasi serti axtarilmamaqdadir Dovlet bascisinin siyasi baximdan mesuliyyeti yoxdur Nazirler kabinetinin parlamente qarsi mesuliyyeti var Dovlet bascisi hokumet etmez Dovlet bascisinin uzlasdirici ve xeberdarliqci bir rolu var Icra etmenin diger basini meydana getiren Nazirler kabineti qanunuma orqanina qarsi mesuldur Parlamentar sistemlerde ekseriyyet qanunu umumiyyetle esasdir Meclisde ekseriyyeti temin eden partiya hokumet eder ve bu partiyanin bascisi bas nazir olar Hokumet qanunuma orqanina qarsi mesuldur Parlamentar sistem tek meclisli ya da iki meclisli ola biler Parlamentar sistemde qanunuma ve icra etme arasindaki elaqe emekdasliq ve qarsiliqli tesir etme mexanizmine soyken dozer Qanunuma icra etmeyi muxtelif yollarla nezaret eder ve qarovul altinda saxlayar Meclise etibarsizliq onu vererek hokumeti sala biler Meclis etibarsizliq onu vererek hokumeti sala biler Buna qarsiliq icra etme de meclisi legv etme imkanina sahib var Fesih selahiyyeti parlamentar sistemde sabitliyin temin edilmesinde ehemiyyetli yeri olan bir teskilatdir Prezident rejimli respublikalar Parlamentar prezident respublikasi Yari prezident sistemi Parlament respublikasi Parlamentli konstitusiyali monarxiya monarx sexsi selahiyyetlere malik deyildir Qarisiq konstitusiyali monarxiya monarx sexsi selahiyyetlere malikdir ve esasen parlament ondan asilidir Mutleq monarxiyalar Birpartiyali Sistemler Idarecilik ile elaqedar olan konstitusiya qaydalarinin legv edildiyi olkeler Numune olaraq herbi cevrilisden sonra yaradilmis olan herbi diktaturalar Yuxaridaki sistemlerin hec birine uygun gelmeyen olkeler Yuxarida yekunlasdirdigimiz xususiyyetlere sahib parlamentar rejim hele de muxtelif olkelerde tetbiq imkani tapmaqdadir Parlamentar rejimin doguldugu ve hele de tetbiq olundugu tipik numune Ingilteredir Ingilteredeki parlamentar rejime westminster modeli adi da verilmekdedir Ingilterede tetbiq olunan bu modelde qanunuma eryi xalqin numayendelerinin meydana getirdiyi qanunuma orqaninda beden tapar Bu erk basqa hec bir teskilat terefinden paylasilamaz Ustelik serbest ve haqq terefinden seckilerle numayendelikleri qeydiyyat olunmus olan millet vekilleri xalq adina siyasi qerar alma selahiyyetine qanuni olaraq sahib olan tek heyetdir Cunki suveren olan iradeni temsil selahiyyeti qanuni olaraq qeydiyyat edilmis olanlar onlardir Xalq seciciler bu gucu onlara secildikleri qanuni muddet boyunca istifade etmek uzre asirt ve teslim etdiyini secki emeliyyatiyla qeydiyyat etmisdir Bu sebebden xalqin secicinin numayendesi movqeyinde olan parlament tetbiqde alt meclis movqesindeki Avam Kamerasi uzvleri her cur movzuda meţru nufuza soykenen qerar alma selahiyyetine sahibdirler Onlar ancaq secki dovrunde xalqa halqa siyasi qerarlari sebebinden hesab vererler Xalq secici bunlari tesdiqlemirse onlara ses vermemek suretiyle secimini ifade eder Bu qerarlarin qaldirilmasi ve ya yerine yeni qerarlarin alinmasi bir dovr sonra secilecek olan numayendelerin vezifesidir Bu tetbiqde xalqin siyasi sistemin rehberliyine birbasa bir tesiri yoxdur xalq qerarlari ancaq bilvasite olaraq tesirler tesir eder Ingilteredeki parlamentar rejim tetbiqinde diqqeti ceken baslica xususiyyetleri de siralamaqda fayda var Qanunuma orqani iki meclisli olub alt meclis siyasi suverenliyin istifadecisi veziyyetindedir Partiya hokumeti esasdir ve icra etme gucunu istifade eden bas nazir ve nazirler kabineti eyni zamanda yasamayla qaynasmisdir ve onu tesiri altinda mebleg Bu rejim iki partiyali bir partiya sistemine soykenen olaraq isle calisar Sag sol ayrimi ictimai sinif esasina soykenen tek bir olcuden ibaret bir sadelik ehtiva eder Secki sistemi dar bolge ve ekseriyyet esasina gore teskil edilmisdir Merkezi ve unitar bir rehberlik sistemi suverendir Yazili olmayan hetta bezi mutefekkirlere gore movcud olmayan bir konstitusiyaya gore tamamile qanunuma suverenliyine ve munhasiran temsili olan bir demokratiya anlayisina gore rehberlik Westminster sisteminin esaslarini ehtiva eder