Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Paranoya — həddindən artıq narahatlıq və ya qorxuyla xarakterizə edilən, tez-tez məntiqsiz şiddət bildirən bir narahatlıq, psixoloji nasazlıq. Söz yunan dilində "παράνοια" (paranous) "dəlilik" mənasını verir (para = çöldə; nous = ağıl, ağılını itirmək)
| Paranoya | |
|---|---|
| XBT-10 | F |
| XBT-9 | |
| MeSH | D010259 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Paranoya çox vaxt şizofreniya kimi psixotik xəstəliklərlə yanaşıdır. Bununla birlikdə seyrək olaraq, paranoyak şəxsiyyət pozuqluğu kimi, psixotik olmayan, digər vəziyyətlərdə də müşahidə edilə bilər.
Paranoya, fərdin hər hansı bir hadisə qarşısında hadisənin meydana gəlməsindən fərqli olaraq inkişaf edə biləcəyini öz içərisində canlandırma yolu ilə qarşıya qoyduğu və sərhədsiz sayda çeşitləndirə biləcəyi xəyal məhsullarının bütünüdür.
Xalq arasında, paranoya deyimi, ümumiyyətlə bir şəxsin, ətrafındakılar haqqında həddindən artıq şübhəçiliyini təyin etmək üçün istifadə edilər. Belə bir adama edilən tövsiyələr, yaxşı niyyətli belə olsa, o adam tərəfindən pis niyyətlə edilmiş hesab edilər. Başqalarının onun haqqında təxribat edəbiləcəyi düşüncəsinə qapıla bilər, özlərinə və ya mülklərinə qarşı bir təhdid olduğu narahatlığı içinə düşər. Bu düşüncələr, o şəxsə böyük narahatlıq verər. Ətrafındakılar da, bu vəziyyətdən narahat olar.
Tarixi
Psixiatr Emil Kraepelin, ən əhəmiyyətli və ya yeganə əlamətin təşviş inanclar olduğu ruhi xəstəlikləri təyin etmək üçün, "paranoya" terminini, istifadə etmişdir. Terminin qatı istifadəsi zaman içində dəyişmişdir. Kraepelinin təyin etməsi, indiki vaxtda ümumiyyətlə tərk edilmişdir. Psixiatrlar tərəfindən, günümüzdəki istifadəsiylə, paranoya; adamın özünə istiqamətli hər hansı bir təşvişi işarə etmək üçün istifadə edilər. Daha müəyyən olaraq, əziyyət qorxusuna gətirib çıxaran bir təşvişə işarə etmək üçün istifadə edilir.
Kraeplin bu kökə, təşvişli inanışları da əlavə edərək öz təcrübəsini inkişaf etdirmişdir. Kraeplinin etdiyi paranoya təcrübəsində təşviş inancın nə olduğunun əhəmiyyəti yoxdur, hər hansı bir təşviş inanış paranoya olaraq sinifləndirilə bilər.
Simptomları
- Həddindən artıq şübhə, başqalarına inamsızlıq
- Tənqidlərə qəzəblə reaksiya vermək
- İnsanların sözlərində başqa mənalar axtarmaq
- Dincələ bilməmək
- Müzakirələrdə həmişə haqlı olduğuna inanmaq
- Partnyorunun sadiqliyindən narahat olmaq
- Heç bir təhlükə olmasa belə, özünü daimi təhdit altında hiss etmək
- Fiziki-emosional olaraq incidiləcəyini düşünmək
- Ətrafına qarşı düşmən, aqressiv münasibət bəsləmək
- Sosial münasibtlərdən təcrid olunmaq
- Onların arxasından pis danışıldığını düşünmək
- Münasibət qurmaq, başqaları ilə işləməkk çətinliyi
- Özlərinə qarşı sui-qəsd nəzəriyyələrinə inanmaq
- Öz problemlərini görmək çətinliyi.
Səbəbləri
Paranoya xəstələrinin və ya paranoyakların ortaq xüsusiyyətləri uşaqlıq və gənclik illərində yaşadıqları zədələrdir. Bir çox psixoloji narahatlığın təməli uşaqlıq və gənclik illərində qoyulur ancaq bu mövzuda paranoya narahatlığı çox daha diqqətə çarpandır. Məsələn, uşaqkən çirkin olan və ətrafında və ya ailəsində davamlı lağ mövzusu olan biri irəliləyən yaşlarını "hər kəs mənə baxır" ya da "hər kəs yanındakına gizlicə mənim çirkin olduğumu deyir" şəklində düşüncələrlə keçirə bilməkdədirlər. Xüsusilə, yeniyetməlik dövründə ətrafıyla ciddi problemlər yaşayan, bədənində qüsuru olan kəslərdə daha çox rast gəlinir.
- Bir başqa səbəb isə şəxsin özünü çox üstün görməsi ya da bir əvvəlki hadisənin tam tərsi bir şəkildə yaşanmış olmasıdır. Məsələn, uşaqlığından bəri ərköyün böyüdülən bir adam irəliləyən yaşlarda özünü digər insanlardan üstün görməyə başlayır, hər kəsin onun üçün çalışması lazım olduğunu düşünür. Bir müddət sonra "hər kəs mənim əleyhimədir, hər kəs məni baltalamaq, yox etmək istəyir" düşüncəsi hakim olur və ətrafıyla bu səbəblə ciddi problemlər yaşayır.
- Görülən iş və ya peşə də paranoyaya səbəb ola bilər. Məsələn, dövlətə aid gizli kəşfiyyat işlərində çalışan, ya da təhlükəsizlik işçisi ikən cinayət təşkilatlarının üzərinə gedən kəslərdə də davamlı öldürülmə, təqib edilmə, istirahət kimi qorxular baş qaldıra bilər.
- Adamın, təşvişləri səbəbiylə başqalarına zərər verəcək davranışlarda olması və ya olma təhlükəsinin olması.
Paranoyak təşvişlər arasında; insanın izlənildiyi, elektronik vasitələrlə müşahidə edildiyi, yemək və ya içkilərinin zəhərləndiyi, əhəmiyyətli biri, və ya tanınmış bir şəxsiyyət tərəfindən uzaqdan sevildiyi simptomları olmaqdadır.
İstinadlar
- Medical Acedemi. "Paranoya nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri" (türk). www.medikalakademi.com.tr. 2021. 2020-10-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-02-23.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Paranoya heddinden artiq narahatliq ve ya qorxuyla xarakterize edilen tez tez mentiqsiz siddet bildiren bir narahatliq psixoloji nasazliq Soz yunan dilinde paranoia paranous delilik menasini verir para colde nous agil agilini itirmek ParanoyaXBT 10 F22 01XBT 9 297 1MeSH D010259 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Paranoya cox vaxt sizofreniya kimi psixotik xesteliklerle yanasidir Bununla birlikde seyrek olaraq paranoyak sexsiyyet pozuqlugu kimi psixotik olmayan diger veziyyetlerde de musahide edile biler Paranoya ferdin her hansi bir hadise qarsisinda hadisenin meydana gelmesinden ferqli olaraq inkisaf ede bileceyini oz icerisinde canlandirma yolu ile qarsiya qoydugu ve serhedsiz sayda cesitlendire bileceyi xeyal mehsullarinin butunudur Xalq arasinda paranoya deyimi umumiyyetle bir sexsin etrafindakilar haqqinda heddinden artiq subheciliyini teyin etmek ucun istifade ediler Bele bir adama edilen tovsiyeler yaxsi niyyetli bele olsa o adam terefinden pis niyyetle edilmis hesab ediler Basqalarinin onun haqqinda texribat edebileceyi dusuncesine qapila biler ozlerine ve ya mulklerine qarsi bir tehdid oldugu narahatligi icine duser Bu dusunceler o sexse boyuk narahatliq verer Etrafindakilar da bu veziyyetden narahat olar TarixiPsixiatr Emil Kraepelin en ehemiyyetli ve ya yegane elametin tesvis inanclar oldugu ruhi xestelikleri teyin etmek ucun paranoya terminini istifade etmisdir Terminin qati istifadesi zaman icinde deyismisdir Kraepelinin teyin etmesi indiki vaxtda umumiyyetle terk edilmisdir Psixiatrlar terefinden gunumuzdeki istifadesiyle paranoya adamin ozune istiqametli her hansi bir tesvisi isare etmek ucun istifade ediler Daha mueyyen olaraq eziyyet qorxusuna getirib cixaran bir tesvise isare etmek ucun istifade edilir Kraeplin bu koke tesvisli inanislari da elave ederek oz tecrubesini inkisaf etdirmisdir Kraeplinin etdiyi paranoya tecrubesinde tesvis inancin ne oldugunun ehemiyyeti yoxdur her hansi bir tesvis inanis paranoya olaraq siniflendirile biler SimptomlariHeddinden artiq subhe basqalarina inamsizliq Tenqidlere qezeble reaksiya vermek Insanlarin sozlerinde basqa menalar axtarmaq Dincele bilmemek Muzakirelerde hemise haqli olduguna inanmaq Partnyorunun sadiqliyinden narahat olmaq Hec bir tehluke olmasa bele ozunu daimi tehdit altinda hiss etmek Fiziki emosional olaraq incidileceyini dusunmek Etrafina qarsi dusmen aqressiv munasibet beslemek Sosial munasibtlerden tecrid olunmaq Onlarin arxasindan pis danisildigini dusunmek Munasibet qurmaq basqalari ile islemekk cetinliyi Ozlerine qarsi sui qesd nezeriyyelerine inanmaq Oz problemlerini gormek cetinliyi SebebleriParanoya xestelerinin ve ya paranoyaklarin ortaq xususiyyetleri usaqliq ve genclik illerinde yasadiqlari zedelerdir Bir cox psixoloji narahatligin temeli usaqliq ve genclik illerinde qoyulur ancaq bu movzuda paranoya narahatligi cox daha diqqete carpandir Meselen usaqken cirkin olan ve etrafinda ve ya ailesinde davamli lag movzusu olan biri irelileyen yaslarini her kes mene baxir ya da her kes yanindakina gizlice menim cirkin oldugumu deyir seklinde dusuncelerle kecire bilmekdedirler Xususile yeniyetmelik dovrunde etrafiyla ciddi problemler yasayan bedeninde qusuru olan keslerde daha cox rast gelinir Bir basqa sebeb ise sexsin ozunu cox ustun gormesi ya da bir evvelki hadisenin tam tersi bir sekilde yasanmis olmasidir Meselen usaqligindan beri erkoyun boyudulen bir adam irelileyen yaslarda ozunu diger insanlardan ustun gormeye baslayir her kesin onun ucun calismasi lazim oldugunu dusunur Bir muddet sonra her kes menim eleyhimedir her kes meni baltalamaq yox etmek isteyir dusuncesi hakim olur ve etrafiyla bu sebeble ciddi problemler yasayir Gorulen is ve ya pese de paranoyaya sebeb ola biler Meselen dovlete aid gizli kesfiyyat islerinde calisan ya da tehlukesizlik iscisi iken cinayet teskilatlarinin uzerine geden keslerde de davamli oldurulme teqib edilme istirahet kimi qorxular bas qaldira biler Adamin tesvisleri sebebiyle basqalarina zerer verecek davranislarda olmasi ve ya olma tehlukesinin olmasi Paranoyak tesvisler arasinda insanin izlenildiyi elektronik vasitelerle musahide edildiyi yemek ve ya ickilerinin zeherlendiyi ehemiyyetli biri ve ya taninmis bir sexsiyyet terefinden uzaqdan sevildiyi simptomlari olmaqdadir IstinadlarMedical Acedemi Paranoya nedir Neden olur Belirtileri ve tedavi yontemleri turk www medikalakademi com tr 2021 2020 10 17 tarixinde Istifade tarixi 2021 02 23