Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kütburun timsah (lat. Osteolaemus tetraspis) — əsl timsahlar sinfinin nümayəndələrindən biri. Bu sinfin indi mövcud olan ən kiçik növü və hamaralın kaymanlarla birlikdə timsahlar dəstəsinin ən kiçik nümayəndəsidir. Qərbi Afrikanın şirin su hövzələrində geniş yayılmışdır. Ayrı bir Osteolaemus cinsinə daxildir.
| Kütburun timsah | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Kütburun timsah | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
| ||||||||||||
Görünüşü
Yetkin kütburun timsahın ölçüsü ümumiyyətlə 1,5 m-dən çox deyil. Qeydə alınan maksimum uzunluq 1,9 m-dir. Rəngi qara, qarnı isə sarıdır. qarnında qara ləkələri var. Yetkinlik yaşına çatmayanların adətən arxa və yan hissələrində açıq qəhvəyi zolaqlar, başlarında sarı ləkələr olur. Kiçik ölçüsünə görə bu növ yırtıcılardan daha çox risk altındadır. Digər timsahlarla müqayisədə yaxşı zirehli yanlara, boyuna və quyruğa sahibdir.
Kütburun timsah hamaralınlı kaymanın burnuna bənzər qısa küt burunu sayəsində adını almışdır. Bu oxşarlıq görünür, hər iki növün də eyni iqlim şəraitində yaşaması səbəbindən meydana gəlib. Bu canlıların çənəsində 60–64 diş olur.
Həyat tərzi
Kütburun timsah gizli və qorxaq bir heyvandır. Gecə həyat tərzi keçirir. Əsasən onurğalılar və iri onurğasızlar (ilbizlər) ilə qidalanır və leş yeyə bilir. Ümumiyyətlə suda və ya sahildə ov edir, ancaq yağışlı bir mövsümdə sahildən uzaqlaşır. Günün çox hissəsini gizlətdiyi olduqca böyük dəliklərdə keçirir. Oyuqlar adətən su səviyyəsindən aşağı bir girişə sahibdir. Bir çuxur qazmaq üçün uyğun bir şərt yoxdursa, sahil ağaclarının köklərində gizlənə bilər.
Dişiləri yağış fəsli başlayanda may-iyun aylarında yuva qurur və yumurta qoyur. Yuvalar ümumiyyətlə sabit və yüksək bir temperatur saxlayan çürüyən, nəmli bitki materialından hazırlanır. Təxminən 10, nadir hallarda 20-yə qədər yumurta qoyur. İnkubasiya müddəti 85–105 gündür. Yeni çıxan balaların ölçüsü orta hesabla 28 sm-dir, ana yuvanı inkubasiya dövründə və balaları yırtıcılardan (quşlar, balıqlar, məməlilər və sürünənlər, digər timsah növləri də daxil olmaqla) maksimum təhlükəyə məruz qaldıqları dövrdə qoruyur.
Kütburun timsah zəif öyrənilmiş timsah növlərindəndir. İnsanın sayına təsiri də az öyrənilmişdir. Ətinə və dərisinə görə ovlansa da, dəri keyfiyyətsiz sayılır və tələbat çox deyil. Bəzi məlumatlara görə, insanların ətraf mühit təzyiqi səbəbiylə sayı yavaş-yavaş azalır, lakin bu növ üçün təhlükə digər iri heyvanlara nisbətən daha azdır. Bu səbəbdən xüsusi bir qoruma proqramı hazırlanmamışdır.
Yarımnövləri
Kütburun timsah Osteolaemus cinsinin yeganə nümayəndəsidir. İki yarımnövə bölünür:
- Osteolaemus tetraspis tetraspis (Qərbi Afrika kütburun timsahı)
- Osteolaemus tetraspis osborni (Osborne kütburun timsahı)
İkincisi yarımnöv 1961-ci ilə qədər ayrı bir növ hesab edilirdi (Osteoblepharon osborni və ya Osteolaemus osborni), daha sonra kütburun timsahın yarımnövü olaraq tanıdı. Bununla belə son araşdırmalar onu təkrar ayrı bir növ hesab etməyə bir səbəb verir.
Osbrona timsahı Konqo hövzəsində yaşayır və əsasən balıqlarla qidalanır. Quraq mövsümdə xərçəngkimilər və digər onurğasızlar daxil olmaqla bir çox canlı ilə qidalanır. Quraq mövsüm xeyli az yeyir. Rəngi tünddür.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
- The Reptile Database (ing.). / P. Uetz 2015.
- "Diet records for the dwarf crocodile, Osteolaemus tetraspis tetraspis in Rabi Oil Fields and Loango National Park, southwestern Gabon". Olivier Pauwels, Brady Barr, Mei Len Sanchez-Barr, Marius Burger. 2018-10-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2007-01-01. (#first_missing_last)
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kutburun timsah lat Osteolaemus tetraspis esl timsahlar sinfinin numayendelerinden biri Bu sinfin indi movcud olan en kicik novu ve hamaralin kaymanlarla birlikde timsahlar destesinin en kicik numayendesidir Qerbi Afrikanin sirin su hovzelerinde genis yayilmisdir Ayri bir Osteolaemus cinsine daxildir Kutburun timsahElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir Kutburun timsahBeynelxalq elmi adiOsteolaemus tetraspis Edward Drinker Cope 1861 Sekil axtarisiITIS 202204NCBI 184242EOL 1055717FW 190805GorunusuYetkin kutburun timsahin olcusu umumiyyetle 1 5 m den cox deyil Qeyde alinan maksimum uzunluq 1 9 m dir Rengi qara qarni ise saridir qarninda qara lekeleri var Yetkinlik yasina catmayanlarin adeten arxa ve yan hisselerinde aciq qehveyi zolaqlar baslarinda sari lekeler olur Kicik olcusune gore bu nov yirticilardan daha cox risk altindadir Diger timsahlarla muqayisede yaxsi zirehli yanlara boyuna ve quyruga sahibdir Kutburun timsah hamaralinli kaymanin burnuna benzer qisa kut burunu sayesinde adini almisdir Bu oxsarliq gorunur her iki novun de eyni iqlim seraitinde yasamasi sebebinden meydana gelib Bu canlilarin cenesinde 60 64 dis olur Heyat terziKutburun timsah gizli ve qorxaq bir heyvandir Gece heyat terzi kecirir Esasen onurgalilar ve iri onurgasizlar ilbizler ile qidalanir ve les yeye bilir Umumiyyetle suda ve ya sahilde ov edir ancaq yagisli bir movsumde sahilden uzaqlasir Gunun cox hissesini gizletdiyi olduqca boyuk deliklerde kecirir Oyuqlar adeten su seviyyesinden asagi bir girise sahibdir Bir cuxur qazmaq ucun uygun bir sert yoxdursa sahil agaclarinin koklerinde gizlene biler Disileri yagis fesli baslayanda may iyun aylarinda yuva qurur ve yumurta qoyur Yuvalar umumiyyetle sabit ve yuksek bir temperatur saxlayan curuyen nemli bitki materialindan hazirlanir Texminen 10 nadir hallarda 20 ye qeder yumurta qoyur Inkubasiya muddeti 85 105 gundur Yeni cixan balalarin olcusu orta hesabla 28 sm dir ana yuvani inkubasiya dovrunde ve balalari yirticilardan quslar baliqlar memeliler ve surunenler diger timsah novleri de daxil olmaqla maksimum tehlukeye meruz qaldiqlari dovrde qoruyur Kutburun timsah zeif oyrenilmis timsah novlerindendir Insanin sayina tesiri de az oyrenilmisdir Etine ve derisine gore ovlansa da deri keyfiyyetsiz sayilir ve telebat cox deyil Bezi melumatlara gore insanlarin etraf muhit tezyiqi sebebiyle sayi yavas yavas azalir lakin bu nov ucun tehluke diger iri heyvanlara nisbeten daha azdir Bu sebebden xususi bir qoruma proqrami hazirlanmamisdir YarimnovleriKutburun timsah Osteolaemus cinsinin yegane numayendesidir Iki yarimnove bolunur Osteolaemus tetraspis tetraspis Qerbi Afrika kutburun timsahi Osteolaemus tetraspis osborni Osborne kutburun timsahi Ikincisi yarimnov 1961 ci ile qeder ayri bir nov hesab edilirdi Osteoblepharon osborni ve ya Osteolaemus osborni daha sonra kutburun timsahin yarimnovu olaraq tanidi Bununla bele son arasdirmalar onu tekrar ayri bir nov hesab etmeye bir sebeb verir Osbrona timsahi Konqo hovzesinde yasayir ve esasen baliqlarla qidalanir Quraq movsumde xercengkimiler ve diger onurgasizlar daxil olmaqla bir cox canli ile qidalanir Quraq movsum xeyli az yeyir Rengi tunddur IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 1996 The Reptile Database ing P Uetz 2015 Diet records for the dwarf crocodile Osteolaemus tetraspis tetraspis in Rabi Oil Fields and Loango National Park southwestern Gabon Olivier Pauwels Brady Barr Mei Len Sanchez Barr Marius Burger 2018 10 15 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2007 01 01 first missing last Xarici kecidler