Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Osmanlının geriləmə tezisi və ya Osmanlı geriləmə paradiqması — indilərdə istifadə olunmayanOsmanlı tarixi işlərində təsirli rol oynayan tarixi izah.
Haqqında
Geriləmə tezisinə görə, Sultan Süleymanın (1520–1566) hökmdarlığı dövləri uzlaşan Qızıl dövrün ardıyca imperiya zamanla heç vaxt qurtula bilmədiyi və bütün qurumları təsiri altına alan, 1923-də imperiyanın dağılmasına qədər davam edən durğunluq və geriləmə dövrünə girmişdir. Bu tezis XX əsr boyunca Osmanlı tarixini anlamaqda qərbçilik və Respublika Türkiyəsi üçün təməl olaraq istifadə edilmişdir. Ancaq 1978-ci ildə tarixçilər geriləmə tezisinin təməl ehtimallarını yenidən gözdən keçirdilər.
1980, 1990 və 2000-ci illər boyunca bir çox işin yayımlanmasının və daha əvvəl istifadə olunmuş qaynaqların və metodologiyanın əsasında yenidən dəyərləndirilən Osmanlı tarixi araşdırılmasının ardından Osmanlı imperiyasını öyrənən akademik tarixçilər Osmanlı geriləmə tezisinin tamamilə mif olduğu fikrində həmrəy oldular.
Geriləmə tezisi "teleoloji", "geriləməçi", "orientalist", "bəsitə endirilmiş" və "tək yönlü" olduğuna görə tənqid edilmiş və tarixi analizdə yeri olmayan məfhum olaraq təsvir edilmişdir. Akademiklər beləcə "onu müzakirə etməməyin lazım olduğunu" təklif etmirdilər.
Professional tarixçilər arasındakı bu kəskin paradiqma dəyişiminə baxmayaraq, geriləmə tezisi populyar tarixdə və Osmanlı imperiyası barədə ixtisaslaşmamış olan akademiklər tərəfindən yazılan tarixdə varlığını davam etdirir. Bəzi hallarda, bu davamlılığın səbəbi mütəxəsis olmayanların köhnəlmiş və ya tərk edilmiş işlərə əsaslanmağa davam etmələri ikən, digər halalrda isə onların geriləmə üsulunun davamından bəzi siyasi maraqlar əldə etməyi düşünmələrindən qaynaqlanmaqdadır.
Osmanlı tənəzzülünə dair ən görkəmli yazıçı tarixçi Bernard Lewis idi, Osmanlı İmperatorluğunun hökumətə, cəmiyyətə və sivilizasiyaya təsir göstərən hərtərəfli eniş yaşadığını iddia etdi. O, fikirlərini 1958-ci ildə XX əsrin ortalarında şərqşünas alimlərin əsas rəyinə çevrilən "Osmanlı İmperatorluğunun tənəzzülünə dair bəzi fikirlər" məqaləsində vermişdir. Ancaq məqalə indi çox tənqid olunur və müasir tarixçilər tərəfindən dəqiq hesab edilmir. Lewisin fikirləri belə idi:
Osmanlı İmperatorluğunun ilk on sultanı (Osman I dən Möhtəşəm Süleymana qədər) mükəmməl şəxsi keyfiyyətlərə sahib idilər, Süleymandan sonra gələnlər istisnasız olaraq "səriştəsizlər, pisləşənlər və uyğunsuzluqlar" Kafes ardıcıllıq sisteminin nəticəsidir; bununla da sülalə knyazları taxta çıxmazdan əvvəl əyalət hökumətində təcrübə qazana bilmədilər. Yuxarıdakı yanlış rəhbərlik hakimiyyətin bütün qollarında çürüməyə səbəb oldu: bürokratiya səmərəli fəaliyyətini dayandırdı və qeydlərinin keyfiyyəti pisləşdi. Osmanlı ordusu gücünü itirdi və döyüş bölgəsində məğlubiyyətlər yaşamağa başladı. Avropa hərbi elminin irəliləmələri ilə ayaqlaşmağı dayandırdılar və nəticədə ərazi itkiləri verdilər. Osmanlı dövləti və cəmiyyəti daim genişlənməyə tərəf getdikcə, yeni fəthlərə nail ola bilməmələri imperiyanı Avropa ilə yeni münasibətlərinə uyğunlaşa bilmədi.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Osmanlinin gerileme tezisi ve ya Osmanli gerileme paradiqmasi indilerde istifade olunmayanOsmanli tarixi islerinde tesirli rol oynayan tarixi izah HaqqindaGerileme tezisine gore Sultan Suleymanin 1520 1566 hokmdarligi dovleri uzlasan Qizil dovrun ardiyca imperiya zamanla hec vaxt qurtula bilmediyi ve butun qurumlari tesiri altina alan 1923 de imperiyanin dagilmasina qeder davam eden durgunluq ve gerileme dovrune girmisdir Bu tezis XX esr boyunca Osmanli tarixini anlamaqda qerbcilik ve Respublika Turkiyesi ucun temel olaraq istifade edilmisdir Ancaq 1978 ci ilde tarixciler gerileme tezisinin temel ehtimallarini yeniden gozden kecirdiler 1980 1990 ve 2000 ci iller boyunca bir cox isin yayimlanmasinin ve daha evvel istifade olunmus qaynaqlarin ve metodologiyanin esasinda yeniden deyerlendirilen Osmanli tarixi arasdirilmasinin ardindan Osmanli imperiyasini oyrenen akademik tarixciler Osmanli gerileme tezisinin tamamile mif oldugu fikrinde hemrey oldular Gerileme tezisi teleoloji gerilemeci orientalist besite endirilmis ve tek yonlu olduguna gore tenqid edilmis ve tarixi analizde yeri olmayan mefhum olaraq tesvir edilmisdir Akademikler belece onu muzakire etmemeyin lazim oldugunu teklif etmirdiler Professional tarixciler arasindaki bu keskin paradiqma deyisimine baxmayaraq gerileme tezisi populyar tarixde ve Osmanli imperiyasi barede ixtisaslasmamis olan akademikler terefinden yazilan tarixde varligini davam etdirir Bezi hallarda bu davamliligin sebebi mutexesis olmayanlarin kohnelmis ve ya terk edilmis islere esaslanmaga davam etmeleri iken diger halalrda ise onlarin gerileme usulunun davamindan bezi siyasi maraqlar elde etmeyi dusunmelerinden qaynaqlanmaqdadir Osmanli tenezzulune dair en gorkemli yazici tarixci Bernard Lewis idi Osmanli Imperatorlugunun hokumete cemiyyete ve sivilizasiyaya tesir gosteren herterefli enis yasadigini iddia etdi O fikirlerini 1958 ci ilde XX esrin ortalarinda serqsunas alimlerin esas reyine cevrilen Osmanli Imperatorlugunun tenezzulune dair bezi fikirler meqalesinde vermisdir Ancaq meqale indi cox tenqid olunur ve muasir tarixciler terefinden deqiq hesab edilmir Lewisin fikirleri bele idi Osmanli Imperatorlugunun ilk on sultani Osman I den Mohtesem Suleymana qeder mukemmel sexsi keyfiyyetlere sahib idiler Suleymandan sonra gelenler istisnasiz olaraq seristesizler pislesenler ve uygunsuzluqlar Kafes ardicilliq sisteminin neticesidir bununla da sulale knyazlari taxta cixmazdan evvel eyalet hokumetinde tecrube qazana bilmediler Yuxaridaki yanlis rehberlik hakimiyyetin butun qollarinda curumeye sebeb oldu burokratiya semereli fealiyyetini dayandirdi ve qeydlerinin keyfiyyeti pislesdi Osmanli ordusu gucunu itirdi ve doyus bolgesinde meglubiyyetler yasamaga basladi Avropa herbi elminin irelilemeleri ile ayaqlasmagi dayandirdilar ve neticede erazi itkileri verdiler Osmanli dovleti ve cemiyyeti daim genislenmeye teref getdikce yeni fethlere nail ola bilmemeleri imperiyani Avropa ile yeni munasibetlerine uygunlasa bilmedi IstinadlarHathaway Jane The Arab Lands under Ottoman Rule 1516 1800 2008 seh 7 8 ISBN 978 0 582 41899 8 Suleyman Demirci OSMANLI TURKIYE SINDE ESKIYA DEVLET VE SIYASET 2012 seh 184 ISBN 9786054539239 Suleyman Demirci OSMANLI TURKIYE SINDE ESKIYA DEVLET VE SIYASET 2012 seh 73 ISBN 9786054539239