Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Orta Asiya memarlığı - Orta Asiya ərazisi qərbdə Xəzər dənizi, cənubdan Kopet-dağ dağları və Hindquş dağ sistemi, şərqdən Pamir və Tyan-Şan massiv dağları, şimaldan isə Cənubi Sibir çölləri ilə əhatələnmişdir. Qədim dövrdə burada yaşamış xalqların taleləri, bir birləri ilə sıx bağlı idi. Buna görə də biz qədim Orta Asiya xalqlarının həyatını bir bütün şəklində öyrənirik. Halbuki onların hər birinin özünəməxsus tarixi və yalnız özlərinə aid olan ərazilərdə yayılmış mədəniyyətləri vardı. Mənbələrdən görünür ki, Orta Asiyada hələ paleolit dövründən yaşayış mövcud olmuşdur. Sinifli cəmiyyətin yarandığı dövrə qədərki mədəniyyətin araşdırılması zamanı bu dövrə aid, hələ yeni yaranmağa başlayan sənət nümunələri tapılmışdır. Özbəkistan ərazisində Neolit və tunc dövrünə məxsus olduğu ehtimal olunan qayaüstü rəsmlər tapılıb. Oxra ilə sxematik fiqurlar işlənib. Burada heyvanlar, ov səhnələri təsvir olunub.
E.ə. VII-IV-cü əsrlərin inşaat xüsusiyyətləri haqqında ən yaxşı mənbələr Xarəzm ərazisində tapılmış nümunələrdir. Bu dövrün memarlıq nümunələri “divar ətəyində yaşayış şəhərciyi” adlanırdı. Onun səciyyəvi örnəkləri Qalalı-gir və Güzeligir idi. Bunlar Amu-Dərya çayının sahilində yerləşirdi. Qalalı-gir şəhərciyinin uzunluğu 900 m, eni 700 m olmuşdur. Divarlar möhkəm idi.İri, çiy kərpicdən hörülmüşdür. Divarın düzbucaqlı qüllələri və dörd darvazası var.İnsanların yaşayış evləri divarların künclərində yerləşirdi. Yaşayış evləri qalereyalar şəklində olurdu. O dövrdə iri buynuzlu heyvanlar əhalinin əsas gəlir mənbəyi olub. Şəhərin mərkəzi də ehtimal ki, heyvanların örüş yerləri kimi istifadə edildiyi üçün boş saxlanırdı. Bizim eranın I-III əsrlərində əvvəlki dövrdəki şəhər forması saxlanılıb. Bu dövrün memarlığı haqda məlumatlar əvvəlki dövrlərə nisbətən daha çoxdur. Nümunələr Xarəzm və Topraqqaladan tapılmışdır. Şəhər planda düzbucaqlı formada olub ölçüləri 500x350-dir. O, çiy kərpicdən hörülmüş möhkəm divarlarla əhatələnib. ətrafında çoxsaylı qüllələr var. Şəhərin şimalında ibadətgah və meydan yerləşirdi. Şimal-qərb hissədə şəhər hökmdarının sarayı olurdu. Saray hündür podium üzərində inşa olunurdu və onun ətrafında qeyri-simmetrik qurulmuş üç qüllə mövcud idi. Möhtəşəm ölçüləri, monumentallığı hesabına saray digər tikintilər üzərində üstünlük əldə etmişdi. Sarayın daxilindəki otaqlar da çiy kərpiclə hörülürdü. Saray paradnı hissəsi ilə bölünürdü. Bu hissədə müxtəlif otaqlar yerləşirdi. Onların hər birinin interiyeri zəngin heykəltəraşlıq və rəngkarlıq nümunələri ilə bəzədilirdi. Sarayın əsas zallarında divarların qarşısında kiçik heykəllər, relyeflər yerləşdirilib. Zallardan birində çarın heykəlləri yerləşdirilib. O, bu kompozisiyada ailə üzvlərinin əhatəsində təsvir olunub. Lakin belə fərziyyə də irəli sürülür ki, ətrafındakı insanlar onun ailə üzvləri yox allahlar olub. Digər zal hərbçilərin zalıdır. Bu zalın rekonstruksiyası memar Orlova aiddir. Sarayın interiyeri rəngarəng təsvir olunub. Divar boyakarlığının bir çox nümunələri olduğu kimi saxlana bilib. Sarayın daxili interiyerinin bədii tərtibatı onun bütün memarlığında olduğu kimi Xarəzm dövlətinin qüdrətini özündə əks etdirmək üçün gec və əzəməti təcəssüm etdirməli idi.Xarəzm memarları möhtəşəm memarlıq obrazı yaratmışlar: bu özündə memarlıq, rəngkarlıq və heykəltəraşlığı birləşdirən obraz adıçəkilən sahələrin sintezində yaranan problemləri aradan qaldırmağa kömək edirdi.
Qədim Nisa şəhərində mürəkkəb quruluşa malik saray kompleksi tapılıb. Burada tikinti işlərinin böyük hissəsi bizim eranın IV əsrində aparılıb. Hələlik binanın tam memarlıq üslubunu və formasını müəyyən etmək çətindir. planda kvadrat formalı zalın ölçüsü təxminən 20 m təşkil edir. Girişdə prespektivalı 3 arka yerləşdirilib. Zalın divarları 2 yarusa bölünüb. Aşağı yarus ağ ştukaturka ilə işlənib. Ehtimal olunur ki bu üsul Orta Asiyada erkən və daha sonrakı dövrlərdə tətbiq olunub.[]
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Orta Asiya memarligi Orta Asiya erazisi qerbde Xezer denizi cenubdan Kopet dag daglari ve Hindqus dag sistemi serqden Pamir ve Tyan San massiv daglari simaldan ise Cenubi Sibir colleri ile ehatelenmisdir Qedim dovrde burada yasamis xalqlarin taleleri bir birleri ile six bagli idi Buna gore de biz qedim Orta Asiya xalqlarinin heyatini bir butun seklinde oyrenirik Halbuki onlarin her birinin ozunemexsus tarixi ve yalniz ozlerine aid olan erazilerde yayilmis medeniyyetleri vardi Menbelerden gorunur ki Orta Asiyada hele paleolit dovrunden yasayis movcud olmusdur Sinifli cemiyyetin yarandigi dovre qederki medeniyyetin arasdirilmasi zamani bu dovre aid hele yeni yaranmaga baslayan senet numuneleri tapilmisdir Ozbekistan erazisinde Neolit ve tunc dovrune mexsus oldugu ehtimal olunan qayaustu resmler tapilib Oxra ile sxematik fiqurlar islenib Burada heyvanlar ov sehneleri tesvir olunub Orta Asiya xeritesi E e VII IV cu esrlerin insaat xususiyyetleri haqqinda en yaxsi menbeler Xarezm erazisinde tapilmis numunelerdir Bu dovrun memarliq numuneleri divar eteyinde yasayis seherciyi adlanirdi Onun seciyyevi ornekleri Qalali gir ve Guzeligir idi Bunlar Amu Derya cayinin sahilinde yerlesirdi Qalali gir seherciyinin uzunlugu 900 m eni 700 m olmusdur Divarlar mohkem idi Iri ciy kerpicden horulmusdur Divarin duzbucaqli qulleleri ve dord darvazasi var Insanlarin yasayis evleri divarlarin kunclerinde yerlesirdi Yasayis evleri qalereyalar seklinde olurdu O dovrde iri buynuzlu heyvanlar ehalinin esas gelir menbeyi olub Seherin merkezi de ehtimal ki heyvanlarin orus yerleri kimi istifade edildiyi ucun bos saxlanirdi Bizim eranin I III esrlerinde evvelki dovrdeki seher formasi saxlanilib Bu dovrun memarligi haqda melumatlar evvelki dovrlere nisbeten daha coxdur Numuneler Xarezm ve Topraqqaladan tapilmisdir Seher planda duzbucaqli formada olub olculeri 500x350 dir O ciy kerpicden horulmus mohkem divarlarla ehatelenib etrafinda coxsayli qulleler var Seherin simalinda ibadetgah ve meydan yerlesirdi Simal qerb hissede seher hokmdarinin sarayi olurdu Saray hundur podium uzerinde insa olunurdu ve onun etrafinda qeyri simmetrik qurulmus uc qulle movcud idi Mohtesem olculeri monumentalligi hesabina saray diger tikintiler uzerinde ustunluk elde etmisdi Sarayin daxilindeki otaqlar da ciy kerpicle horulurdu Saray paradni hissesi ile bolunurdu Bu hissede muxtelif otaqlar yerlesirdi Onlarin her birinin interiyeri zengin heykelterasliq ve rengkarliq numuneleri ile bezedilirdi Sarayin esas zallarinda divarlarin qarsisinda kicik heykeller relyefler yerlesdirilib Zallardan birinde carin heykelleri yerlesdirilib O bu kompozisiyada aile uzvlerinin ehatesinde tesvir olunub Lakin bele ferziyye de ireli surulur ki etrafindaki insanlar onun aile uzvleri yox allahlar olub Diger zal herbcilerin zalidir Bu zalin rekonstruksiyasi memar Orlova aiddir Sarayin interiyeri rengareng tesvir olunub Divar boyakarliginin bir cox numuneleri oldugu kimi saxlana bilib Sarayin daxili interiyerinin bedii tertibati onun butun memarliginda oldugu kimi Xarezm dovletinin qudretini ozunde eks etdirmek ucun gec ve ezemeti tecessum etdirmeli idi Xarezm memarlari mohtesem memarliq obrazi yaratmislar bu ozunde memarliq rengkarliq ve heykelterasligi birlesdiren obraz adicekilen sahelerin sintezinde yaranan problemleri aradan qaldirmaga komek edirdi Qedim Nisa seherinde murekkeb qurulusa malik saray kompleksi tapilib Burada tikinti islerinin boyuk hissesi bizim eranin IV esrinde aparilib Helelik binanin tam memarliq uslubunu ve formasini mueyyen etmek cetindir planda kvadrat formali zalin olcusu texminen 20 m teskil edir Girisde prespektivali 3 arka yerlesdirilib Zalin divarlari 2 yarusa bolunub Asagi yarus ag stukaturka ile islenib Ehtimal olunur ki bu usul Orta Asiyada erken ve daha sonraki dovrlerde tetbiq olunub menbe gosterin