Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Nəsrulla Kəngərli (25 noyabr 1913 – 25 fevral 1991) — XX əsr Azərbaycan memarlığının görkəmli nümayəndələrindən biri, Bakının, Gəncənin, Sumqayıtın simasını gözəlləşdirən nadir tikililərin müəllifi, II Dünya müharibəsinin iştirakçısı, ilə təltif edilmiş, Azərbaycan Respublikasının “Əməkdar inşaatçısı” fəxri adına layiq görülmüş, memar, pedaqoq.
| Nəsrulla Kəngərli | |
|---|---|
| Nəsrulla Yaqub oğlu Kəngərli | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Naxçıvan |
| Vəfat tarixi | (77 yaşında) |
| Vəfat yeri | Bakı |
| Vətəndaşlığı | Azərbaycan |
| İşləri və nailiyyətləri | |
| İşlədiyi şəhərlər | Bakı, Gəncə, Sumqayıt |
| Əsas tikililəri | Bakıda Nizami küçəsində, İnşaatçılar prospektində, Nərimanovun heyəlinin ətrafındakı yaşayış binaları; Neftçilər və Azadlıq prospektlərində, şəhərin digər yerlərində tikilmiş məktəb binalar; Bakıda Mərkəzi Univermağın, Tibb Universitetinin korpusunun və idman kompleksinin, Gəncədə Dəmiryol vağzalının, Xankəndində inzibati binanın layihələri. |
| Mükafatları | “Qırmızı Ulduz“ ordeni; Azərbaycan Respublikasının “Əməkdar inşaatçısı” fəxri adı. |
Həyatı və yaradıcılığı
Nəsrulla Yaqub oğlu Kəngərli 1913-cü il noyabr ayının 25-də Naxçıvanda anadan olmuşdur. Babası İsmayıl ağa rus-türk müharibəsində hünər göstərmiş 200 nəfərlik süvari döyüşçüyə rəhbərlik etmiş, şücaətinə görə çar hökuməti ona poruçik rütbəsi və Naxçıvanda mülk vermişdir. Atası Yaqub Paşa cəmi dörd sinif oxusa da, elmlərə bələd, siyasətdən baş çıxaran bir adam kimi tanınmış, ərəb, fars, rus dillərini və osmanlıcanı bilməsi ilə seçilmişdi. İran və Osmanlı ziyalıları ilə əlaqələr saxlayan, zəngin kitabxana yaradan Yaqub Paşa Kəngərli rus şərqşünası Konstantin Smirnova “Naxçıvan elinin tarixi və etnoqrafiyasına dair materiallar” kitabını yazmaqda kömək göstərmişdir. 1918-ci ilin qanlı erməni basqınlarının qarşısının alınmasında ağıl və hünəri ilə fərqlənmişdi. Belə bir mühitdə və huşyar ailədə böyüyən Nəsrulla sovet dovrünün ilk illərində məktəb təhsili almış, 1929-cu ildə Naxçıvan Pedaqoji Texnikumunu və 1939-cu ildə Azərbaycan Sənaye İnstitutunun (indiki Neft Akademiyası) memarlıq-inşaat fakültəsini bitirdikdən sonra muxtar respublikanın kəndlərində dərs demişdi. Yaqub Paşa isə sovet quruculuğunda fəal iştirak etsə də İran vəTürkiyə ilə əlaqə saxlamaqda şərlənib 1939-cu ildə güllələnmişdi. Ailə Qazaxıstana sürgün olunmuş, yalnız 1964-cü ildə vətənə qayıda bilmişdi. Təhsil alması ilə bağlı Naxçıvandan kənarda olması Nəsrullanı bu sürgün və cəzadan xilas etmişdi. O,1932-ci ildə Gəncə Toxuculuq İnstitutuna daxil olmuş, 1 il sonra təhsilini Bakıda Sənaye İnstitutunun memarlıq-inşaat fakültəsində davam etdirmişdi. Gənc memar 1941-ci ildə fəaliyyətini yarımçıq qoyaraq II Dünya müharibəsinə getmiş, 416-cı Azərbaycan diviziyasının tərkibində Qafqazdan Berlinədək yol keçmişdi. Cəbhədən orden-medallarla qayıdan Nəsrulla Kəngərli 46 il “Azərdövlətmemarlayihə”, “Bakışəhərbaşlayihə”, “Azərdövlətlayihə” institutlarında çalışaraq ömrünü sevimli məşğuliyyətinə həsr etmişdir. Bu dövrün istedadlı və aparıcı memarları olan Mikayıl Hüseynovun, Ənvər Qasımzadənin, Davud Axundovun və başqalarının sırasında peşəkarlığı, çalışqanlığı ilə seçilən Nəsrulla Kəngərli tezliklə bir sıra diqqətçəkən layihələrin müəllifi kimi tanınmışdır. 1945-ci ildən “Azərdövlətmemar-layihə”, “Bakışəhərbaşlayihə”, “Azərdövlətlayihə” institutlarında çalışmış, Bakıda bir çox yaşayış evlərinin və ictimai, inzibati binaların layihələrini vermişdir. Bakıda Nizami küçəsində, İnşaatçılar prospektində, Nərimanovun heyəlinin ətrafındakı yaşayış binaları klassik və müasir memarlığın sintezi nümunələri kimi memarı şöhrətləndirmişdir. Neftçilər və Azadlıq prospektlərində, şəhərin digər yerlərində tikilmiş məktəb binaları da milli memarlıq elementlərinin zənginliyi, yaraşıqlığı və möhtəşəmliyi ilə bu gün də baxanları heyran qoyur. Bakıda Mərkəzi Univermağın, Tibb Universitetinin korpusunun və idman kompleksinin, Gəncədə Dəmiryol vağzalının, Xankəndində inzibati binanın layihələri Azərbaycan memarlığının seçilən nümunələri sırasında yer alaraq Nəsrulla Kəngərli adına böyük nüfuz gətirmişdir. Onun layihələndirdiyi binaların tam siyahısı çox uzundur. Təkcə onu demək kifayətdir ki, Sumqayıt şəhərinin ən gözəgəlimli binaları da daxil olmaqla, baş planını Nəsrulla Kəngərli layihələndirmişdir. Bu ağır və orijinal işə görə memar SSRİ Nazirlər Sovetinin mükafatına layiq görülmüşdür. Onun, nədənsə, həyata vəsiqə ala bilməmiş əsərlələrindən Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin binası, Ticarət evi, inzibati korpus və s. parlaq memar təxəyyülünün məhsulu kimi indi də xatırlanır. Ümumiyyətlə, 1968-1985-ci illərdə şəhərin baş planı, yaşayış məhəllələrinin, ictimai və digər təyinatlı binaların layihələri “Azərdövlətlayihə” institutunda onun başçılıq etdiyi emalatxanada işlənib hazırlanmışdır. 1951-ci ildən respublikanın orta ixtisas və ali məktəblərində dərs demiş, 1968-1990-cı illərdə Azərbaycan Politexnik institutunda (indiki Azərbaycan Texniki Universiteti), sonralar isə İnşaat Mühəndisləri İnstitutundakı (indiki Memarlıq və İnşaat Universiteti) Memarlıq konstruksiyaları kafedrasının dosenti olmuşdur. “Qırmızı Ulduz“ ordeni, digər orden və medallarla təltif edilmişdir. 1960-cı ildə Azərbaycan Respublikasının “Əməkdar inşaatçısı” fəxri adına layiq görülmüş, 1972-ci ildə SSRİ Dövlət Mükafatı laureatı olmuşdur. Nəsrulla Kəngərli 1991-ci il fevral ayının 25-də Bakıda vəfat etmişdir. Böyük oğlu Tələt geoloq alim, Aqşin və Aydın isə tanınmış həkimdirlər.
" Atam sənətini həddən artıq çox sevirdi. Bircə faktı deyim ki, müharibədən qayıdanda Berlindən gətirdiyi yeganə “qənimət” memarlıq albomu olmuşdu. Tez-tez bu toplunu vərəqləyir, dağıdılmış gözəl binalara görə təəssüflənirdi. O, öz layihələrinin həyata keçirilməsinə ciddi nəzarət edir, çox vaxt tikintilərdən toz-torpaq içində gəlirdi. Bu insan memarlığa milli varlığımızın əzəmətli görüntüsü, milli kimliyimizin güc və qüdrəti kimi baxırdı. Bir də atam ömrü boyu Azərbaycanın müstəqilliyi ideyasını qəlbində yaşatmışdı. Nə yaxşı ki, o günü görmək ona qismət oldu. Bu sevinc, sanki, nəslimizin başına açılmış oyunların ağrı-acısını ona unutdurdu. Dünyadan ölkəmizin taleyi sarıdan nigaran köçmədi..." Aqşin Kəngərli (Nəsrulla Kəngərlinin oğlu)
İstinadlar
- . 2013-12-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-02-25.
- Kəngərli Nəsrulla Yaqub oğlu [Mətn] //Naxçıvan ensiklopediyası.- Bakı, 2002. s.229.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Nesrulla Kengerli 25 noyabr 1913 25 fevral 1991 XX esr Azerbaycan memarliginin gorkemli numayendelerinden biri Bakinin Gencenin Sumqayitin simasini gozellesdiren nadir tikililerin muellifi II Dunya muharibesinin istirakcisi Qirmizi Ulduz ordeni ile teltif edilmis Azerbaycan Respublikasinin Emekdar insaatcisi fexri adina layiq gorulmus memar pedaqoq Nesrulla KengerliNesrulla Yaqub oglu KengerliSexsi melumatlarDogum tarixi 25 noyabr 1913Dogum yeri NaxcivanVefat tarixi 25 fevral 1991 77 yasinda Vefat yeri BakiVetendasligi AzerbaycanIsleri ve nailiyyetleriIslediyi seherler Baki Gence SumqayitEsas tikilileri Bakida Nizami kucesinde Insaatcilar prospektinde Nerimanovun heyelinin etrafindaki yasayis binalari Neftciler ve Azadliq prospektlerinde seherin diger yerlerinde tikilmis mekteb binalar Bakida Merkezi Univermagin Tibb Universitetinin korpusunun ve idman kompleksinin Gencede Demiryol vagzalinin Xankendinde inzibati binanin layiheleri Mukafatlari Qirmizi Ulduz ordeni Azerbaycan Respublikasinin Emekdar insaatcisi fexri adi Heyati ve yaradiciligiNesrulla Yaqub oglu Kengerli 1913 cu il noyabr ayinin 25 de Naxcivanda anadan olmusdur Babasi Ismayil aga rus turk muharibesinde huner gostermis 200 neferlik suvari doyuscuye rehberlik etmis sucaetine gore car hokumeti ona porucik rutbesi ve Naxcivanda mulk vermisdir Atasi Yaqub Pasa cemi dord sinif oxusa da elmlere beled siyasetden bas cixaran bir adam kimi taninmis ereb fars rus dillerini ve osmanlicani bilmesi ile secilmisdi Iran ve Osmanli ziyalilari ile elaqeler saxlayan zengin kitabxana yaradan Yaqub Pasa Kengerli rus serqsunasi Konstantin Smirnova Naxcivan elinin tarixi ve etnoqrafiyasina dair materiallar kitabini yazmaqda komek gostermisdir 1918 ci ilin qanli ermeni basqinlarinin qarsisinin alinmasinda agil ve huneri ile ferqlenmisdi Bele bir muhitde ve husyar ailede boyuyen Nesrulla sovet dovrunun ilk illerinde mekteb tehsili almis 1929 cu ilde Naxcivan Pedaqoji Texnikumunu ve 1939 cu ilde Azerbaycan Senaye Institutunun indiki Neft Akademiyasi memarliq insaat fakultesini bitirdikden sonra muxtar respublikanin kendlerinde ders demisdi Yaqub Pasa ise sovet quruculugunda feal istirak etse de Iran veTurkiye ile elaqe saxlamaqda serlenib 1939 cu ilde gullelenmisdi Aile Qazaxistana surgun olunmus yalniz 1964 cu ilde vetene qayida bilmisdi Tehsil almasi ile bagli Naxcivandan kenarda olmasi Nesrullani bu surgun ve cezadan xilas etmisdi O 1932 ci ilde Gence Toxuculuq Institutuna daxil olmus 1 il sonra tehsilini Bakida Senaye Institutunun memarliq insaat fakultesinde davam etdirmisdi Genc memar 1941 ci ilde fealiyyetini yarimciq qoyaraq II Dunya muharibesine getmis 416 ci Azerbaycan diviziyasinin terkibinde Qafqazdan Berlinedek yol kecmisdi Cebheden orden medallarla qayidan Nesrulla Kengerli 46 il Azerdovletmemarlayihe Bakiseherbaslayihe Azerdovletlayihe institutlarinda calisaraq omrunu sevimli mesguliyyetine hesr etmisdir Bu dovrun istedadli ve aparici memarlari olan Mikayil Huseynovun Enver Qasimzadenin Davud Axundovun ve basqalarinin sirasinda pesekarligi calisqanligi ile secilen Nesrulla Kengerli tezlikle bir sira diqqetceken layihelerin muellifi kimi taninmisdir 1945 ci ilden Azerdovletmemar layihe Bakiseherbaslayihe Azerdovletlayihe institutlarinda calismis Bakida bir cox yasayis evlerinin ve ictimai inzibati binalarin layihelerini vermisdir Bakida Nizami kucesinde Insaatcilar prospektinde Nerimanovun heyelinin etrafindaki yasayis binalari klassik ve muasir memarligin sintezi numuneleri kimi memari sohretlendirmisdir Neftciler ve Azadliq prospektlerinde seherin diger yerlerinde tikilmis mekteb binalari da milli memarliq elementlerinin zenginliyi yarasiqligi ve mohtesemliyi ile bu gun de baxanlari heyran qoyur Bakida Merkezi Univermagin Tibb Universitetinin korpusunun ve idman kompleksinin Gencede Demiryol vagzalinin Xankendinde inzibati binanin layiheleri Azerbaycan memarliginin secilen numuneleri sirasinda yer alaraq Nesrulla Kengerli adina boyuk nufuz getirmisdir Onun layihelendirdiyi binalarin tam siyahisi cox uzundur Tekce onu demek kifayetdir ki Sumqayit seherinin en gozegelimli binalari da daxil olmaqla bas planini Nesrulla Kengerli layihelendirmisdir Bu agir ve orijinal ise gore memar SSRI Nazirler Sovetinin mukafatina layiq gorulmusdur Onun nedense heyata vesiqe ala bilmemis eserlelerinden Kend Teserrufati Nazirliyinin binasi Ticaret evi inzibati korpus ve s parlaq memar texeyyulunun mehsulu kimi indi de xatirlanir Umumiyyetle 1968 1985 ci illerde seherin bas plani yasayis mehellelerinin ictimai ve diger teyinatli binalarin layiheleri Azerdovletlayihe institutunda onun basciliq etdiyi emalatxanada islenib hazirlanmisdir 1951 ci ilden respublikanin orta ixtisas ve ali mekteblerinde ders demis 1968 1990 ci illerde Azerbaycan Politexnik institutunda indiki Azerbaycan Texniki Universiteti sonralar ise Insaat Muhendisleri Institutundaki indiki Memarliq ve Insaat Universiteti Memarliq konstruksiyalari kafedrasinin dosenti olmusdur Qirmizi Ulduz ordeni diger orden ve medallarla teltif edilmisdir 1960 ci ilde Azerbaycan Respublikasinin Emekdar insaatcisi fexri adina layiq gorulmus 1972 ci ilde SSRI Dovlet Mukafati laureati olmusdur Nesrulla Kengerli 1991 ci il fevral ayinin 25 de Bakida vefat etmisdir Boyuk oglu Telet geoloq alim Aqsin ve Aydin ise taninmis hekimdirler Atam senetini hedden artiq cox sevirdi Birce fakti deyim ki muharibeden qayidanda Berlinden getirdiyi yegane qenimet memarliq albomu olmusdu Tez tez bu toplunu vereqleyir dagidilmis gozel binalara gore teessuflenirdi O oz layihelerinin heyata kecirilmesine ciddi nezaret edir cox vaxt tikintilerden toz torpaq icinde gelirdi Bu insan memarliga milli varligimizin ezemetli goruntusu milli kimliyimizin guc ve qudreti kimi baxirdi Bir de atam omru boyu Azerbaycanin musteqilliyi ideyasini qelbinde yasatmisdi Ne yaxsi ki o gunu gormek ona qismet oldu Bu sevinc sanki neslimizin basina acilmis oyunlarin agri acisini ona unutdurdu Dunyadan olkemizin taleyi saridan nigaran kocmedi Aqsin Kengerli Nesrulla Kengerlinin oglu Istinadlar 2013 12 02 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 02 25 Kengerli Nesrulla Yaqub oglu Metn Naxcivan ensiklopediyasi Baki 2002 s 229