Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalə . |
Narkomaniya (yun. νάρκη /narkē/ – yuxνία}} /mania/ – cəzb etmə, ağılsızlıq) — narkotik vasitələrdən istifadə etdikdə yaranan xroniki xəstəlik.
Narkotik maddələr
Mərkəzi sinir sisteminə spesifik təsir göstərən və tez bir zamanda asılılıq yaradan maddələrə narkotik maddələr deyilir. Narkomaniya digər vərdişlərə görə daha təhlükəlidir: narkodilerlər (narkotikləri satan insanlar) həmişə yeni alıcı axtarışında olur. Onlar maddi imkanı aşağı olan gəncləri tapdıqları kimi asanlıqla maddi imkanı çox yaxşı olan gəncləri də tora sala bilirlər. Abstinensiya halı çox əziyyətli olduğuna görə narkotikdən istifadə edən gənc yeni doza əldə etmək üçün əlindən gələni edir. Narkotikdən istifadə edənlərin əksəriyyəti gənc ikən ölür – onlar cinsi yolla yoluxan infeksiyalara, o cümlədən HİV-lə və ya hepatit C-yə yoluxur, bəziləri isə uzun müddət müalicə alaraq ailəsi və cəmiyyət üçün bir yükə çevrilir.
Opiatlar (Morfin və Heroin) — Tiryək Laləsindən Alınan Narkotiklər
Morfindən təbabətdə çox güclü ağrıkəsici kimi istifadə edilir. Heroin isə sintetik üsulla morfindən alınır. Heroin təsirinə və asılılıq yaratma qüvvəsinə görə ən güclü narkotik vasitə hesab edilir. Opiatları həm tütünə qarışdırıb çəkmə, həm qoxulama, həm də vena daxilinə yeritməklə qəbul edirlər. Əksər hallarda ilk əvvəl bütün ağrılar yox olur, yuxulu durum başlayır, əfval dəyişir. Sonradan ətraflar ağırlaşır, ağızda quruluq yaranır, bütün orqanizmə sanki istilik yayılır. Daha sonra isə ürəkbulanma və qusma başlayır. Abstinensiya zamanı əzələlərdə ağrılar, gözlərin yaşarması, burundan ifrazat, tərləmə, ishal, arasıkəsilməyən əsnəmə, hərarət və yuxusuzluq və ən əsası, nəyin bahasına olursa olsun, yenidən opiat qəbul etmək istəyi olur. Tiryəkdən istifadə edən şəxslər adətən tənəffüsün dayanmasından dünyasını dəyişirlər.
Amfetaminlər
Amfetaminlər psixiatriyada geniş istifadə edilir. Məsələn, ekstazi — qeyri-rəsmi şəkildə istehsal edilən amfetamindir. Daxilə həblər şəklində qəbul edilir. Qəbuldan sonra insanda ruh yüksəkliyi, oyanıqlıq, fiziki qüvvənin artması müşahidə olunur. Ekstazi həblərini qeyri-qanuni olaraq diskotekalarda satırlar — bir həb ekstazi 6–8 saat müddətində rəqs etməyə imkan verir. Abstinensiya başladıqda isə narahatlıq və həyəcan, əfvalın pozulması, aqressiya, fikirlərin qarışması və sayıqlamalar olur.
Hallusinogenlər
LSD — ən çox tanınan hallüsinogendir. Adından bilindiyi kimi preparat hallüsinasiyalar (qarabasmalar) yaradır. Preparat şəklində LSD ilk dəfə psixiatriyada istifadə etmək üçün işlənilmişdir. LSD və digər hallüsinogenlər müvəqqəti olaraq şüuru dəyişməyə qadir preparatlar olduğuna görə onlardan alkoqolizmi müalicə etmək üçün istifadə edirdilər. Preparatı qəbul etdikdən bir neçə dəqiqə sonra ətraf başqa cür qəbul edilir, təfəkkür prosesləri dəyişir və uyğun olaraq davranış dəyişir. LSD-dən də ekstazidən olduğu kimi rəqs yığıncaqlarında istifadə edirdilər.
Kokain
Cənubi Amerikada yetişən Eritroksilon Koka adlanan kolun yarpaqlarından alınır. İlk əvvəl ondan da yalnız təbabətdə ağrıkəsici və damardaraldıcı kimi istifadə edirdilər. Kokaini burundan, venadaxili və dərialtı inyeksiyalar şəklində daxil edirlər. Orqanizmə daxil olduqdan 1 saat sonra onun təsiri azalır və tükənir, lakin bu müddətdə qəbul edən insanda bir çox hallar baş verir: əfval ruhiyyə çox yüksəlir, özünə inam və özünüqiymətləndirmə artır, əqli və fiziki göstəricilər yüksəlir, cinsi fəallıq yüksəlir. Bir saatdan sonra isə əksinə, əfval korlanır, özünütənqid daha da pozulur, seksual aqressiya halları baş verir. Abstinensiya dövründə qüvvədən düşmə, depressiya, yuxusuzluq və ya əksinə, yuxululuq, davranış dəyişiklikləri baş verir. Kokain digər narkotiklərə nisbətən daha bahalı olur.
Çətənə (Kannabis, Konoplya, Həşiş, Marixuana)
Bu bitkidən alınan preparatların əslində çox yaxşı təsirləri vardır — bəd xassəli şişləri dağıdır, mikrobları məhv edir, göz daxili təzyiqi azaldır, ürəkbulanmanın qarşısını alır, ağrıları kəsir, qıcolmaların qarşısını alır. Eyni zamanda ağciyər xərçəngi riskini xeyli artırır . Çətənədən hazırlanan maddələri həm qida ilə, həm də tütünə qarışdırıb çəkirlər. Xoş əfvaldan başqa çətənə yuxulu vəziyyət də yaradır. Abstinensiya dövründə isə ("lomkalar" zamanı) yuxu pozğunluğu, ətrafların əsməsi və tərləmə qeydə alınır. Hind çətənəsindən hazırlanan narkotik maddələr digər qrupdan olan maddələrə nisbətən daha az asılılıq yaradır, onları qəbul edən insanlar uzun müddət digər narkotik istifadə edənlərdən seçilir — onlarda şüuri və davranış pozğunluqları gec qeydə alınır, lakin uzun müddət çətənədən istifadə edən insanlarda (daima narkotik istifadə edənlərdə) nəyi isə etmək həvəsi ölür (amotivasiya inkişaf edir), onlar oxumur, işləmək istəmir, həyatda heç bir məqsədə xidmət etmirlər. Getdikcə bu insanlarda debilizm inkişaf edir. Çox hallarda gözlərin konyuktivasında qansızmalar olur — bu əlamətə görə onların məhz çətənədən istifadə etməsi bəlli olur.
Fiziki təsirləri
- Beyin və Mərkəzi Sinir sistemində:
Dəlilik, erkən ağlını itirmə , şüur itgisi, yuxusuzluq, iflic, sayıqlama (sayıqlama , lağlağılıq, ağıl xarici davranışlar) hallüsinasya, (qorxu, xəyal görmə, eşitmə vs.) zəka və yaddaş pozğunluqları.
- Həzm sistemində:
Ürəkbulanma, qusma, qarın ağrıları, qəbizlik, ishal, mədə və bağırsaq pozğunluqları, qanama və yaraları, gastrit, xora və s.
- Qaraciyərdə:
Bu zəhərin orqanizmdən atılmasında ən ağır vəzifə bu orqanlara düşməkdə olub, qaraciyər və böyrəklərdə böyük qəza və tıxanmalara, qaraciyərdə çatışmazlıq, yağlanma , sərtləşmə (sirroz) problemini yaradır.
- Böyrəklərdə:
Albumin, qan və sidik çoxalması, tıxanmalar, çox ağır böyrək xəstəlikləri.
- Gözlərdə:
İşıq və məsafədə uyğunlaşmazlıq, çəplik, gecə korluğu, göz bəbəyi böyüməsi və ya kiçilməsi, göz iflici.
- Tənəffüs Sistemində:
Nəfəs darlığı, öskürək, boğulma hissi, tənəffüs iflici
- Qanda:
Qansızlıq, qan zəhərlənmələri, qan hüceyrələrində şəkil və miqdar dəyişiklikləri, qanın laxtalanması və qanqren
Narkomaniyanın fəsadları
Narkomaniyanın yayılması millətin sağlam həyat tərzi üçün təhlükə törədir. Narkotik maddələrin qəbul edilməsi ilə insan fiziki və psixoloji cəhətdən məhv olur. Narkomaniya yaddaş və təfəkkürü pozur, həyata siyasi proseslərə qarşı laqeydlik yaradır. Cəmiyyətin böhranlı dövründə narkomanlıq artır, sosial münasibətlərə mənfi təsir göstərir.
Narkomaniya orqanizmin zəifləməsinə bədənin arıqlamasına və fiziki gücün düşməsinə gətirib çıxarır. Orqanizmin zəhərlənməsi daxili orqanların qaraciyər və böyrəyin zəhərlənməsinə gətirib çıxarır. Narkomanlar içərisində ən geniş yayılmış xəstəlik hepatitdir. Ən qorxulu xəstəliklər orqanizmə qan vasitəsilə daxil olur və vena vasitəsilə qəbul olunan narkotiklərdən istifadə edən narkomanlar qan ilə tez-tez rastlaşırlar. Rəsmi statistikaya görə son beş ildə Azərbaycanda narkomanların sayı 10 dəfə artıb. Son məlumatlara əsasən respublikada narkomanların rəsmi sayı 31 mindən nəfərdən artıqdır. Azərbaycanda daha geniş istifadə olunan narkotiklər tiryək, heroin, çətənə, həşiş, ekstazi, kokain. və LSD-dir.
Dünyada 2 milyon narkoman var ki, onların 40–45% qadın və uşaqlardır.
Azərbaycan Respublikası mühüm tranzit məntəqəsidir, xüsusən Əfqanıstandan Rusiya və Avropaya heroin nəqlində Azərbaycan Respublikasında Narkotilk maddələrin daxili istehlakı artmaqda davam edir. Heroin istifadəçilərinin əksəriyyəti 64,6% iri şəhərlərdə Bakı, Sumqayıt, Gəncə, və Lənkəranda cəmlənib.
Narkomanlıq cəmiyyətin özəyi olan ailəni dağıdır qeyri stabil şəraitin yaranmasına səbəb olur Narkomaniya təhlükəsinə qarşı mübarizəni gücləndirmək məqsədilə Azərbaycan Respublikasının prezidenti 26 avqust 1996-cı ildə "Narkomaniya və narkotika dövriyyəsinə qarşı tədbirlər haqqında" fərman verilmişdir. 1999-cu ildə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi tərəfindən "Narkotik vasitələr psixotron maddələrin qanunsuz dövriyyəsi haqqında" qanun qəbul etmişdir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Arxivlənmiş surət". 2018-04-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-11-10.
- . 2014-09-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-11-10.
- "Arxivlənmiş surət". 2014-08-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-11-10.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Narkomaniya yun narkh narke yuxnia mania cezb etme agilsizliq narkotik vasitelerden istifade etdikde yaranan xroniki xestelik Narkotik maddelerMerkezi sinir sistemine spesifik tesir gosteren ve tez bir zamanda asililiq yaradan maddelere narkotik maddeler deyilir Narkomaniya diger verdislere gore daha tehlukelidir narkodilerler narkotikleri satan insanlar hemise yeni alici axtarisinda olur Onlar maddi imkani asagi olan gencleri tapdiqlari kimi asanliqla maddi imkani cox yaxsi olan gencleri de tora sala bilirler Abstinensiya hali cox eziyyetli olduguna gore narkotikden istifade eden genc yeni doza elde etmek ucun elinden geleni edir Narkotikden istifade edenlerin ekseriyyeti genc iken olur onlar cinsi yolla yoluxan infeksiyalara o cumleden HIV le ve ya hepatit C ye yoluxur bezileri ise uzun muddet mualice alaraq ailesi ve cemiyyet ucun bir yuke cevrilir Opiatlar Morfin ve Heroin Tiryek Lalesinden Alinan Narkotikler Morfinden tebabetde cox guclu agrikesici kimi istifade edilir Heroin ise sintetik usulla morfinden alinir Heroin tesirine ve asililiq yaratma quvvesine gore en guclu narkotik vasite hesab edilir Opiatlari hem tutune qarisdirib cekme hem qoxulama hem de vena daxiline yeritmekle qebul edirler Ekser hallarda ilk evvel butun agrilar yox olur yuxulu durum baslayir efval deyisir Sonradan etraflar agirlasir agizda quruluq yaranir butun orqanizme sanki istilik yayilir Daha sonra ise urekbulanma ve qusma baslayir Abstinensiya zamani ezelelerde agrilar gozlerin yasarmasi burundan ifrazat terleme ishal arasikesilmeyen esneme heraret ve yuxusuzluq ve en esasi neyin bahasina olursa olsun yeniden opiat qebul etmek isteyi olur Tiryekden istifade eden sexsler adeten teneffusun dayanmasindan dunyasini deyisirler Amfetaminler Amfetaminler psixiatriyada genis istifade edilir Meselen ekstazi qeyri resmi sekilde istehsal edilen amfetamindir Daxile hebler seklinde qebul edilir Qebuldan sonra insanda ruh yuksekliyi oyaniqliq fiziki quvvenin artmasi musahide olunur Ekstazi heblerini qeyri qanuni olaraq diskotekalarda satirlar bir heb ekstazi 6 8 saat muddetinde reqs etmeye imkan verir Abstinensiya basladiqda ise narahatliq ve heyecan efvalin pozulmasi aqressiya fikirlerin qarismasi ve sayiqlamalar olur Hallusinogenler LSD en cox taninan hallusinogendir Adindan bilindiyi kimi preparat hallusinasiyalar qarabasmalar yaradir Preparat seklinde LSD ilk defe psixiatriyada istifade etmek ucun islenilmisdir LSD ve diger hallusinogenler muveqqeti olaraq suuru deyismeye qadir preparatlar olduguna gore onlardan alkoqolizmi mualice etmek ucun istifade edirdiler Preparati qebul etdikden bir nece deqiqe sonra etraf basqa cur qebul edilir tefekkur prosesleri deyisir ve uygun olaraq davranis deyisir LSD den de ekstaziden oldugu kimi reqs yigincaqlarinda istifade edirdiler Kokain Cenubi Amerikada yetisen Eritroksilon Koka adlanan kolun yarpaqlarindan alinir Ilk evvel ondan da yalniz tebabetde agrikesici ve damardaraldici kimi istifade edirdiler Kokaini burundan venadaxili ve derialti inyeksiyalar seklinde daxil edirler Orqanizme daxil olduqdan 1 saat sonra onun tesiri azalir ve tukenir lakin bu muddetde qebul eden insanda bir cox hallar bas verir efval ruhiyye cox yukselir ozune inam ve ozunuqiymetlendirme artir eqli ve fiziki gostericiler yukselir cinsi fealliq yukselir Bir saatdan sonra ise eksine efval korlanir ozunutenqid daha da pozulur seksual aqressiya hallari bas verir Abstinensiya dovrunde quvveden dusme depressiya yuxusuzluq ve ya eksine yuxululuq davranis deyisiklikleri bas verir Kokain diger narkotiklere nisbeten daha bahali olur Cetene Kannabis Konoplya Hesis Marixuana Bu bitkiden alinan preparatlarin eslinde cox yaxsi tesirleri vardir bed xasseli sisleri dagidir mikroblari mehv edir goz daxili tezyiqi azaldir urekbulanmanin qarsisini alir agrilari kesir qicolmalarin qarsisini alir Eyni zamanda agciyer xercengi riskini xeyli artirir Ceteneden hazirlanan maddeleri hem qida ile hem de tutune qarisdirib cekirler Xos efvaldan basqa cetene yuxulu veziyyet de yaradir Abstinensiya dovrunde ise lomkalar zamani yuxu pozgunlugu etraflarin esmesi ve terleme qeyde alinir Hind cetenesinden hazirlanan narkotik maddeler diger qrupdan olan maddelere nisbeten daha az asililiq yaradir onlari qebul eden insanlar uzun muddet diger narkotik istifade edenlerden secilir onlarda suuri ve davranis pozgunluqlari gec qeyde alinir lakin uzun muddet ceteneden istifade eden insanlarda daima narkotik istifade edenlerde neyi ise etmek hevesi olur amotivasiya inkisaf edir onlar oxumur islemek istemir heyatda hec bir meqsede xidmet etmirler Getdikce bu insanlarda debilizm inkisaf edir Cox hallarda gozlerin konyuktivasinda qansizmalar olur bu elamete gore onlarin mehz ceteneden istifade etmesi belli olur Fiziki tesirleriBeyin ve Merkezi Sinir sisteminde Delilik erken aglini itirme suur itgisi yuxusuzluq iflic sayiqlama sayiqlama laglagiliq agil xarici davranislar hallusinasya qorxu xeyal gorme esitme vs zeka ve yaddas pozgunluqlari Hezm sisteminde Urekbulanma qusma qarin agrilari qebizlik ishal mede ve bagirsaq pozgunluqlari qanama ve yaralari gastrit xora ve s Qaraciyerde Bu zeherin orqanizmden atilmasinda en agir vezife bu orqanlara dusmekde olub qaraciyer ve boyreklerde boyuk qeza ve tixanmalara qaraciyerde catismazliq yaglanma sertlesme sirroz problemini yaradir Boyreklerde Albumin qan ve sidik coxalmasi tixanmalar cox agir boyrek xestelikleri Gozlerde Isiq ve mesafede uygunlasmazliq ceplik gece korlugu goz bebeyi boyumesi ve ya kicilmesi goz iflici Teneffus Sisteminde Nefes darligi oskurek bogulma hissi teneffus iflici Qanda Qansizliq qan zeherlenmeleri qan huceyrelerinde sekil ve miqdar deyisiklikleri qanin laxtalanmasi ve qanqrenNarkomaniyanin fesadlariNarkomaniyanin yayilmasi milletin saglam heyat terzi ucun tehluke toredir Narkotik maddelerin qebul edilmesi ile insan fiziki ve psixoloji cehetden mehv olur Narkomaniya yaddas ve tefekkuru pozur heyata siyasi proseslere qarsi laqeydlik yaradir Cemiyyetin bohranli dovrunde narkomanliq artir sosial munasibetlere menfi tesir gosterir Narkomaniya orqanizmin zeiflemesine bedenin ariqlamasina ve fiziki gucun dusmesine getirib cixarir Orqanizmin zeherlenmesi daxili orqanlarin qaraciyer ve boyreyin zeherlenmesine getirib cixarir Narkomanlar icerisinde en genis yayilmis xestelik hepatitdir En qorxulu xestelikler orqanizme qan vasitesile daxil olur ve vena vasitesile qebul olunan narkotiklerden istifade eden narkomanlar qan ile tez tez rastlasirlar Resmi statistikaya gore son bes ilde Azerbaycanda narkomanlarin sayi 10 defe artib Son melumatlara esasen respublikada narkomanlarin resmi sayi 31 minden neferden artiqdir Azerbaycanda daha genis istifade olunan narkotikler tiryek heroin cetene hesis ekstazi kokain ve LSD dir Dunyada 2 milyon narkoman var ki onlarin 40 45 qadin ve usaqlardir Azerbaycan Respublikasi muhum tranzit menteqesidir xususen Efqanistandan Rusiya ve Avropaya heroin neqlinde Azerbaycan Respublikasinda Narkotilk maddelerin daxili istehlaki artmaqda davam edir Heroin istifadecilerinin ekseriyyeti 64 6 iri seherlerde Baki Sumqayit Gence ve Lenkeranda cemlenib Narkomanliq cemiyyetin ozeyi olan aileni dagidir qeyri stabil seraitin yaranmasina sebeb olur Narkomaniya tehlukesine qarsi mubarizeni guclendirmek meqsedile Azerbaycan Respublikasinin prezidenti 26 avqust 1996 ci ilde Narkomaniya ve narkotika dovriyyesine qarsi tedbirler haqqinda ferman verilmisdir 1999 cu ilde Azerbaycan Respublikasinin Milli Meclisi terefinden Narkotik vasiteler psixotron maddelerin qanunsuz dovriyyesi haqqinda qanun qebul etmisdir Hemcinin baxAddiksiya SMART RecoveryIstinadlar Arxivlenmis suret 2018 04 06 tarixinde Istifade tarixi 2013 11 10 2014 09 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 11 10 Arxivlenmis suret 2014 08 29 tarixinde Istifade tarixi 2013 11 10