Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nüvə energetikası — nüvə (atom) enerjisindən elektrikləşdirmə və istiləşdirmə məqsədi ilə istifadə olunan enerketika sahəsi. Nüvə enerjisinin çevrilmə üsullarının işlənib hazırlanması müvafiq qurğuların layihələndirilməsi və onlardan praktikada istifadə ilə məşğul olan elm və texnika sahələri da nüvə energetikasına daxildir. Nüvə energetikasının əsasını AES-lər təşkil edir. Nüvə reaktorunda ağır kimyəvi elementlərin, əsasən, 235U və 239Pu izotopları nüvələrinin idarəolunan zəncirvarı reaksiyaları gedir. Uran və plutonium nüvələri bölündükdə ayrılan istilik enerjisi İES-lərdə tətbiq edilən üsulla elektrik enerjisinə çevrilir. AES-lərin əsas qurğusu istilik neytronları ilə və ya sürətli neytronlarla işləyən reaktorlardır. İstilik neytronları ilə işləyən reaktorlar quruluşça daha sadə olduğundan geniş yayılmışdır. İstilik neytronları ilə işləyən müxtəlif yavaşıdıcılı və istilik-daşıyıcılı bir çox reaktor tipləri yaradılmışdır. Lakin bu reaktorlarda təbii uran yanaçağından samərəli istifadə olunmadığından sürətli neytronlarla işləyən reaktorlar daha perspektivlidir. Onlarda ağır elementlərin nüvələri bölündükdə yeni süni nüvə yanaçağı (239Pu) yaranır. Bu yanacaq, ardıcıl gedən bir neçə nüvə reaksiyasında 238U nuvələrinin sürətli neytroilarla bombardman edilməsn nəticəsində əmələ gəlir. 239Pu nüvələri bölündükda 235U nüvələrinin bölünməsindəkindən çox sərbəst neytron yaranır. Nüvə yanacağından mümkün qədər səmərəli istifadə etmək üçün neytronlardan optimal istifadə usullarını dügkün müəyyənləşdirmək və bölünmə reaksiyalarında neytron itkilərini azaltmaq lazımdır. Surətli neytronlarla işləyən reaktorlarda təkrar istehsal əmsalı 1,4—1,7-dir, yəni onlarda yandırılan hər 1 kq plutonium 1 kq yeni nüvə yanaçağı verməklə yanaşı, bölünməmiş 238U izotopları nüvələrinin plutoniuma çevrilməsindən yaranan 0,4—0,7 kq əlavə plutonium yeni nüvə yanacağı olur. Neft və daşkömür bahalaşdığından nüvə energetikasının inkişaf etdirilməsi özünü iqtisadi cəhətdən tamamilə doğruldur. Dünyada ilk AES 1954-cü ildə SSRİ-də (Obninsk ş.) işə salınmışdı. 1978-ci ildə artıq dünyanın müxtəlif ölkələrində ümumi gücü təqr. 100 Qvt-dan çox olan 200-dən artıq AES işləyirdi. Nüvə energetikasının üstün cəhətlarindən biri də, atmosferin kükürd və azot oksidləri ilə zəhərlənməməsidir. Nüvə enerjisindən atom buzqıran gəmiləri və sualtı qayıqların enerketika qurğularında da istifadə edilir. Nüvə energetikasında nüvə enerjisi alıiarkən əmələ gələn radioaktiv tullantıları etibarlı, həm də iqtisadi cəhətdən sərfəli usulla ləğv etməyin böyük əhamiyyəti var. Bu sahədə bir çox ölkədə elmi-tədqiqat aparılır. BMT-nin Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi radioaktiv tullantıları xüsusi konteynerlərdə Atlantik okeanın şm.-ş. hissəsinə tullamağa içazə versə də, bu qərar bir sıra ölkə alimlərinin etirazına səbəb olmuşdur. Nüvə energetikasının qarşısında duran mühüm problemlərdən biri, idarəolunan istilik-nüvə sintezi vasitəsilə enerji almaqdır. Bu reaksiya uçün tələb olunan xammal sudur. Su ehtiyatı isə dünyada tükənməzdir. İndi bu sahədə alimlərin səyi, özü-özünü davam etdirən istilik-nüvə reaksiyalarının həyata keçirilməsinə yönəldilmişdir. Belə reaksiyalarda plazmanın qızdırılmasına sərf ediləcək enerji qədər enerji ayrılacaqdır.
Mənbə
- ASE, VII cild, səh. 307-308
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Nuve energetikasi nuve atom enerjisinden elektriklesdirme ve istilesdirme meqsedi ile istifade olunan enerketika sahesi Nuve enerjisinin cevrilme usullarinin islenib hazirlanmasi muvafiq qurgularin layihelendirilmesi ve onlardan praktikada istifade ile mesgul olan elm ve texnika saheleri da nuve energetikasina daxildir Nuve energetikasinin esasini AES ler teskil edir Nuve reaktorunda agir kimyevi elementlerin esasen 235U ve 239Pu izotoplari nuvelerinin idareolunan zencirvari reaksiyalari gedir Uran ve plutonium nuveleri bolundukde ayrilan istilik enerjisi IES lerde tetbiq edilen usulla elektrik enerjisine cevrilir AES lerin esas qurgusu istilik neytronlari ile ve ya suretli neytronlarla isleyen reaktorlardir Istilik neytronlari ile isleyen reaktorlar qurulusca daha sade oldugundan genis yayilmisdir Istilik neytronlari ile isleyen muxtelif yavasidicili ve istilik dasiyicili bir cox reaktor tipleri yaradilmisdir Lakin bu reaktorlarda tebii uran yanacagindan samereli istifade olunmadigindan suretli neytronlarla isleyen reaktorlar daha perspektivlidir Onlarda agir elementlerin nuveleri bolundukde yeni suni nuve yanacagi 239Pu yaranir Bu yanacaq ardicil geden bir nece nuve reaksiyasinda 238U nuvelerinin suretli neytroilarla bombardman edilmesn neticesinde emele gelir 239Pu nuveleri bolundukda 235U nuvelerinin bolunmesindekinden cox serbest neytron yaranir Nuve yanacagindan mumkun qeder semereli istifade etmek ucun neytronlardan optimal istifade usullarini dugkun mueyyenlesdirmek ve bolunme reaksiyalarinda neytron itkilerini azaltmaq lazimdir Suretli neytronlarla isleyen reaktorlarda tekrar istehsal emsali 1 4 1 7 dir yeni onlarda yandirilan her 1 kq plutonium 1 kq yeni nuve yanacagi vermekle yanasi bolunmemis 238U izotoplari nuvelerinin plutoniuma cevrilmesinden yaranan 0 4 0 7 kq elave plutonium yeni nuve yanacagi olur Neft ve daskomur bahalasdigindan nuve energetikasinin inkisaf etdirilmesi ozunu iqtisadi cehetden tamamile dogruldur Dunyada ilk AES 1954 cu ilde SSRI de Obninsk s ise salinmisdi 1978 ci ilde artiq dunyanin muxtelif olkelerinde umumi gucu teqr 100 Qvt dan cox olan 200 den artiq AES isleyirdi Nuve energetikasinin ustun cehetlarinden biri de atmosferin kukurd ve azot oksidleri ile zeherlenmemesidir Nuve enerjisinden atom buzqiran gemileri ve sualti qayiqlarin enerketika qurgularinda da istifade edilir Nuve energetikasinda nuve enerjisi aliiarken emele gelen radioaktiv tullantilari etibarli hem de iqtisadi cehetden serfeli usulla legv etmeyin boyuk ehamiyyeti var Bu sahede bir cox olkede elmi tedqiqat aparilir BMT nin Beynelxalq Atom Enerjisi Agentliyi radioaktiv tullantilari xususi konteynerlerde Atlantik okeanin sm s hissesine tullamaga icaze verse de bu qerar bir sira olke alimlerinin etirazina sebeb olmusdur Nuve energetikasinin qarsisinda duran muhum problemlerden biri idareolunan istilik nuve sintezi vasitesile enerji almaqdir Bu reaksiya ucun teleb olunan xammal sudur Su ehtiyati ise dunyada tukenmezdir Indi bu sahede alimlerin seyi ozu ozunu davam etdiren istilik nuve reaksiyalarinin heyata kecirilmesine yoneldilmisdir Bele reaksiyalarda plazmanin qizdirilmasina serf edilecek enerji qeder enerji ayrilacaqdir Obninsk AES iMenbeASE VII cild seh 307 308