Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Müqəddəs Qriqor Kilsəsi (həmçinin Kral Qagikin Kilsəsi və ya Qagikaşen) - Türkiyə Cümhuriyyətinin Qars ilində Ani şəhər xarabalıqlarında olan qədim erməni kilsəsi.
| Müqəddəs Qriqor Kilsəsi Qagikaşen | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ölkə |  Türkiyə |
| Şəhər | Qars |
| Yerləşir | Ani |
| Aidiyyatı | Erməni Qriqoryan Kilsəsi |
| Tikilmə tarixi | X-XI əsrlər |
| Üslubu | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Kilsə 990 - 1020 -ci illər arasında hakimiyyətdə olmuş erməni kralı olmuş Qagikin "minilliyin kilsəsini" inşa etmək sifarişini alan, da memarı olan Memar Trdat tərəfindən tikilmişdir. Mütəxəssislər kilsəsinin 1001 - 1005-ci llər arasında inşa edilə biləcəyini qeyd edirlər. Lakin bəzi mənbələrdə kilsənin 990 - 1000-ci illər arasında inşa edilməsi haqqında da qeydlər var. Bu haqqda XI əsr erməni tarixçisi Taronlu yazır: "Miladın mininci ilinin sonu, İmperator Basilin hakimiyyəti dövründə Ermənistan Kralı Qagik özünü şəhid Müqəddəs Qriqora həsr etmiş və böyük Vağarşapat kilsəsinin böyüklük və memarlıq baxımından eynisini Anidə inşa etməyi tapşırmışdı."
adını çəkdiyi həmin Vağarşapatda olan kilsə, erkən orta əsrlər erməni memarlığının ən qiymətli əsəri hesab edilən, 642 - 662-ci illər arasında inşa edilmiş və X əsrdə dağılmış Zvartnots kafedralıdır.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Zvartnots kafedralının inşasını himayə edən və binanın əsas strukturunun müəyyənləşdirilməsində axından iştirak edən şəxs Erməni Katolikosu III Nerses olmuşdur. Katolikos III Nerses Bizans tərəfdarı olub və məhz bu səbəbdən də kafedral binasının inşasında Bizans memarlıq elementlərindən çox geniş şəkildə istifadə edilib. Ümumilikdə binada erməni və Bizans ənənəsinə xas elementlərin qarışdırılması təzadlı və maraqlı bir memarlıq əsərinin meydana gəlməsinə səbəb olmuşdur.
Memar Trdatın Müqəddəs Qriqor Kilsəsi üçün hazırladığı plan Zvartnots kafedralının ölçülərinə uyğun və zəmin planına bənzər, dairəvi ambulatoryuma girmiş dörd yarımdairənin kəsişib ikinci mərtəbədə xaç əmələ gətirməsindən ibarət imiş. Tikili ilk inşa edildiyi gündən qüsurlarını göstərməyə başlayıb. Belə ki, 1013 - cü ildə hər apisin (yarımdairələr) ortadakı iki sütununda çatlamalar əmələ gəlmiş və binanın çökmə təhlükəsi yaranmışdır. Həmin dövrdə bina təcili olaraq təmir edilmiş və bərkidilmişdir. Sonrakı dövrdə bir neçə dəfə də təkrarən təmir-bərpa işləri aparılsa da bina çox qısa bir zamanda çökərk məhv olmuşdur.
XIII əsrdə isə xarabalığa çevrilmiş kilsənin daşlarından istifadə edilərək evlər inşa edilmişdir. Sonrakı dövrdə isə tədricən kilsədən qalan xarabalıqlar da torpaqla örtülmüşdür və XIX əsrdə kilsədən qalan sadəcə torpaq yığını arasından görünən bir neçə divar qalığı idi. Artıq Kral Qagikin kilsəsinin yeri haqqında olan məlumatlar itirilmiş, bu xarabaların isə Erməni kilsəsinə məxsus hansısa bir məbədin yeri olduğu təxmin edilirdi. Məhz belə bir dövrdə kilsənin xarabalıqlarında tanınmış SSRİ alimi, İmperator Akademiyasının üzvü akademik tərəfindən arxeoloji qazıntılar başlanmışdır. 1906 - cı ildə başlanan bu arxeoloji qazıntılar zaman kilsənin planı ilə yanaşı, bir çox dini mahiyyət daşıyan əşya aşkar edilmişdir.
Təxminən eyni dövrlərdə ərazisində arxeoloji qazıntılara başlanılmış Zvartnots kafedralında olduğu kimi, Müqəddəs Qriqor kilsəsinin də yalnız təməli dövrümüzə çatdğından, binanın görünüşünün necə olması dəqiq məlum deyil. Düzdür, Kral Qagikin əlində kilsənin modelini tutmuş bir heykəli tapılmışdır. Lakin həmin heykəldə də kilsənin yuxarı tərəfi dağılmış vəziyyətdədir.
Anidəki Müqəddəs Qriqor kilsəsi Zvartnots kafedralı da yüksək, üç mərtəbəli binalar olmuşlar. Binanın içərisindəki dörd aşırım hər üç mərtəbə boyunca uzanaraq yuxarıda qübbəylə bitirmiş. Mənbələrdə Kral Qagikin kilsəsindəki yüksək qübbənin göyüzünnü xatırlatdığı qeyd edilir.
Binanın yüksəkliyi haqqında dəqiq fikir söyləmək mümkün deyil, çünki bu haqqda əldə çox az dəlil var. Binanın bir neçə modeli hazırlanmışdır. Dəqiqləşdirilməyən əsas məsələ binanın ikinci mərtəbəsinin tam dairəvi olması, yoxsa dörd yarımdairələrdən ibarət olmasıdır. Binanın modelini hazırlayan Toros Toramanyan ikini mərtəbəni tam dairəvi formada hazırlayıb. Bu forma görünüş baxımından ideal olsa da, etibarlılıq baxımından o qədər də güvənilən deyil.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Muqeddes Qriqor Kilsesi hemcinin Kral Qagikin Kilsesi ve ya Qagikasen Turkiye Cumhuriyyetinin Qars ilinde Ani seher xarabaliqlarinda olan qedim ermeni kilsesi Muqeddes Qriqor Kilsesi Qagikasen40 30 36 sm e 43 34 12 s u Olke TurkiyeSeher QarsYerlesir AniAidiyyati Ermeni Qriqoryan KilsesiTikilme tarixi X XI esrlerUslubuQagikasen Vikianbarda elaqeli mediafayllar Kilse 990 1020 ci iller arasinda hakimiyyetde olmus ermeni krali olmus Qagikin minilliyin kilsesini insa etmek sifarisini alan da memari olan Memar Trdat terefinden tikilmisdir Mutexessisler kilsesinin 1001 1005 ci ller arasinda insa edile bileceyini qeyd edirler Lakin bezi menbelerde kilsenin 990 1000 ci iller arasinda insa edilmesi haqqinda da qeydler var Bu haqqda XI esr ermeni tarixcisi Taronlu yazir Miladin mininci ilinin sonu Imperator Basilin hakimiyyeti dovrunde Ermenistan Krali Qagik ozunu sehid Muqeddes Qriqora hesr etmis ve boyuk Vagarsapat kilsesinin boyukluk ve memarliq baximindan eynisini Anide insa etmeyi tapsirmisdi adini cekdiyi hemin Vagarsapatda olan kilse erken orta esrler ermeni memarliginin en qiymetli eseri hesab edilen 642 662 ci iller arasinda insa edilmis ve X esrde dagilmis Zvartnots kafedralidir Memarliq xususiyyetleriZvartnots kafedralinin insasini himaye eden ve binanin esas strukturunun mueyyenlesdirilmesinde axindan istirak eden sexs Ermeni Katolikosu III Nerses olmusdur Katolikos III Nerses Bizans terefdari olub ve mehz bu sebebden de kafedral binasinin insasinda Bizans memarliq elementlerinden cox genis sekilde istifade edilib Umumilikde binada ermeni ve Bizans enenesine xas elementlerin qarisdirilmasi tezadli ve maraqli bir memarliq eserinin meydana gelmesine sebeb olmusdur Memar Trdatin Muqeddes Qriqor Kilsesi ucun hazirladigi plan Zvartnots kafedralinin olculerine uygun ve zemin planina benzer dairevi ambulatoryuma girmis dord yarimdairenin kesisib ikinci mertebede xac emele getirmesinden ibaret imis Tikili ilk insa edildiyi gunden qusurlarini gostermeye baslayib Bele ki 1013 cu ilde her apisin yarimdaireler ortadaki iki sutununda catlamalar emele gelmis ve binanin cokme tehlukesi yaranmisdir Hemin dovrde bina tecili olaraq temir edilmis ve berkidilmisdir Sonraki dovrde bir nece defe de tekraren temir berpa isleri aparilsa da bina cox qisa bir zamanda cokerk mehv olmusdur XIII esrde ise xarabaliga cevrilmis kilsenin daslarindan istifade edilerek evler insa edilmisdir Sonraki dovrde ise tedricen kilseden qalan xarabaliqlar da torpaqla ortulmusdur ve XIX esrde kilseden qalan sadece torpaq yigini arasindan gorunen bir nece divar qaligi idi Artiq Kral Qagikin kilsesinin yeri haqqinda olan melumatlar itirilmis bu xarabalarin ise Ermeni kilsesine mexsus hansisa bir mebedin yeri oldugu texmin edilirdi Mehz bele bir dovrde kilsenin xarabaliqlarinda taninmis SSRI alimi Imperator Akademiyasinin uzvu akademik terefinden arxeoloji qazintilar baslanmisdir 1906 ci ilde baslanan bu arxeoloji qazintilar zaman kilsenin plani ile yanasi bir cox dini mahiyyet dasiyan esya askar edilmisdir Texminen eyni dovrlerde erazisinde arxeoloji qazintilara baslanilmis Zvartnots kafedralinda oldugu kimi Muqeddes Qriqor kilsesinin de yalniz temeli dovrumuze catdgindan binanin gorunusunun nece olmasi deqiq melum deyil Duzdur Kral Qagikin elinde kilsenin modelini tutmus bir heykeli tapilmisdir Lakin hemin heykelde de kilsenin yuxari terefi dagilmis veziyyetdedir Anideki Muqeddes Qriqor kilsesi Zvartnots kafedrali da yuksek uc mertebeli binalar olmuslar Binanin icerisindeki dord asirim her uc mertebe boyunca uzanaraq yuxarida qubbeyle bitirmis Menbelerde Kral Qagikin kilsesindeki yuksek qubbenin goyuzunnu xatirlatdigi qeyd edilir Binanin yuksekliyi haqqinda deqiq fikir soylemek mumkun deyil cunki bu haqqda elde cox az delil var Binanin bir nece modeli hazirlanmisdir Deqiqlesdirilmeyen esas mesele binanin ikinci mertebesinin tam dairevi olmasi yoxsa dord yarimdairelerden ibaret olmasidir Binanin modelini hazirlayan Toros Toramanyan ikini mertebeni tam dairevi formada hazirlayib Bu forma gorunus baximindan ideal olsa da etibarliliq baximindan o qeder de guvenilen deyil Hemcinin bax