Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Mühasibat uçotu — müəssisələr və korporasiyalar kimi haqqında maliyyə və qeyri-maliyyə məlumatlarının ölçülməsi, işlənməsi və ötürülməsi.
"Mühasib" sözü ərəb sözü olub hesabat aparan,hazırlayan şəxs mənasını verir.
Bu gün mühasibat uçotu müəssisənin elə bir sahəsidir ki, bu sahədən müəssisə gəlir də əldə edə bilər, zərər də.
İdarə heyətinin vaxtında və düzgün idarəetmə uçotunun məlumatları ilə təmin etməsindən, onların müəssisənin fəaliyyəti ilə bağlı effektiv qərarların qəbul edilməsi asılıdır.
Maliyyə hesabatlarında təqdim olunan müəssisənin maliyyə vəziyyətindən investorların, kreditorların, müştərilərin qərarları asılıdır.
Beləliklə, idarəetmə, maliyyə və vergi uçotu sistemlərinin effektiv qurulması son dərəcə vacibdir.
Mühasibat uçotuna biznesin və iqtisadiyyatın dili deyirlər. Bu dil ilə müəssisələrin hazırkı vəziyyətini, onların gələcəyi haqqında proqnozları öyrənmək olar.
Mühasibat uçotu məlumatları ilə maraqlanan tərəflər mühasibat uçotu məlumatlarının istifadəçiləri adlanır.Mühasibat uçotu məlumatlarının istifadəçiləri 2 qrupa bölünür:
- daxili istifadəçilər (insiders);
- kənar istifadəçilər (outsiders).
Daxili İstifadəçilər
Müəssisə daxilində biznes qərarlarını qəbul etmə səlahiyyətinə malik olan rəhbər,menecer,yaxud sadə işçilər ola bilər.
Kənar istidafəçilər
Kənardan həmin şirkətin maliyyə uçotu məlumatları ilə maraqlanan tərəflər ola bilər.Bu istifadəçilərə investorlar və səhmdarlar,kreditorlar,dövlət vergi orqanları,yaxud istehlakçılara aiddir.
Göstərilən istifadəçilər maliyyə uçotundan aşağıdakı informasiyaları almaqda maraqlıdırlar:
- İnvestorlar və səhmdarlar,onların nümayəndələri — həyata keçirilən və ya nəzərdə tutulan investisiyaların riskliyi,gəlirliyi və müəssisənin dividend ödəmək qabiliyyəti haqda informasiya;
- Müəssisənin işçiləri və onların nümayəndələri (həmkarlar ittifaqı və s.) — işverənlərin gəlirliliyi,stabilliyi,iş yerlərini saxlamaq və əmək haqqı ödəyə bilmə imkanı barədə informasiya;
- Borcverənlər — müəssisənin verilmiş borcları qaytara bilməsi və faizləri ödəyə bilməsi haqqında informasiya;
- Malsatan və podratçılar,malalan və sifarişçilər — müəssisənin fəaliyyətinin fasiləsizliyi haqqında informasiya;
- Dövlət orqanları — öz funksiyalarını (resursların yerləşdirilməsi,iqtisadiyyatın tənzimlənməsi,dövlət siyasətinin hazırlanması və reallaşdırılması,statistik nəzarətin aparılması və s. funksiyalar) həyata keçirmək üçün onlara lazım olan informasiya;
- Bütövlükdə ictimaiyyət — yerli,regional və dövlət səviyyəsində müəssisənin ictimai rifahını yüksəldilməsində rolu haqqında informasiya.
İdarəetmə uçotunun informasiyası
Daxili istifadəçilər tərəfindən firmanın idarə olunması zamanı istifadə olunur.İdarəetmə uçotunun aparılmasında əsas məqsəd daxili istifadəçiləri istehsal xərcləri və maya dəyəri haqqında informasiya ilə təmin etmək,həmçinin maliyyə hesabatının təhlilinin nəticələrinə dair göstəricilərlə təmin etməkdən ibarətdir…
Əgər kənar istifadəçilər üçün maliyyə uçotunun məlumatları əsasən investisiyalar haqqında qərar vermək üçün lazım idisə,daxili istifadəçilər üçün uçot məlumatları aşağıdakı məqsədlər üçün lazımdır:
- Strategiyanın hazırlanması;
- İşin planlaşdırılması;
- Qərarların qəbulu;
- Resurslardan istifadənin optimallaşdırılması.
Qeyd olunanları nəzərə alaraq idarəetmə uçotunu bəzən daxili yaxud da istehsal(maya dəyəri) uçotu (Cost Accounting) adlandırırlar.Maliyyə uçotu ilə idarəetmə uçotu arasındakı fərqər şəkildə göstərilmişdir.
Hər bir peşənin (elmin) müəyyən bir məhsulu olduğu kimi Maliyyə uçotunun da məhsulları maliyyə hesabatıdır.
Aktivlər
Aktivlər müəssisənin keçmiş hadisələr nəticəsində yaranmış onun nəzarətində və istifadəsində olan elə resurslardır ki, gələcəkdə həmin müəssisəyə iqtisadi fayda gətirəcək.
Öhdəliklər
Öhdəliklər müəssisənin keçmiş hadisələr nəticəsində yaranmış və gələcəkdə ona iqtisadi fayda gətirəcək resursların həmin müəssisədən axıb getməsinə səbəb olan borclardır.
Xüsusi kapital
Xüsusi kapital müəssisənin aktivlərindən onun öhdəliklərini çıxdıqdan sonra qalan xalis aktivlərdir.
Gəlir
Gəlir hesabat dövründə müəssisənin iqtisadi faydasının elə artmasıdır ki,bu öz əksini aktivlərin artmasında,yaxud ohdəliklərin azalmasında tapır.Bunun nəticəsində kapitalın mülkiyyətçilərin payları hesabına olmayan artımı baş verir.
Xərclər
Xərclər hesabat dövründə müəssisənin iqtisadi faydasının elə azalmasıdır ki, bu öz əksini aktivlərin dəyərinin azalmasında və ya itirilməsində yaxud öhdəliklərin artmasında tapır,bunun da nəticəsində kapitalın mülkiyyətçiləri tərəfindən geri çıxarılması hesabına olmayan azalması baş verir.
İstinadlar
- Needles, Belverd E.; Powers, Marian. . Financial Accounting Series (12). Cengage Learning. 2013.
- (Hesabat). Committee on Accounting Procedure, American Institute of Accountants. November 1940. 7 January 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 December 2013.
- Beynəlxalq Uçot və Hesabata Giriş (GAAP və İFRS əsasında) İqtisadi Araşdırmalar və tədris mərkəzi.2-ci nəşr.Bakı-2012.s-21
- "Arxivlənmiş surət". 2022-03-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-08-02.
- Beynəlxalq Uçot və Hesabata Giriş (GAAP və İFRS əsasında) İqtisadi Araşdırmalar və tədris mərkəzi.2-ci nəşr.Bakı-2012.s-22
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Muhasibat ucotu muessiseler ve korporasiyalar kimi haqqinda maliyye ve qeyri maliyye melumatlarinin olculmesi islenmesi ve oturulmesi Muhasib sozu ereb sozu olub hesabat aparan hazirlayan sexs menasini verir Bu gun muhasibat ucotu muessisenin ele bir sahesidir ki bu saheden muessise gelir de elde ede biler zerer de Idare heyetinin vaxtinda ve duzgun idareetme ucotunun melumatlari ile temin etmesinden onlarin muessisenin fealiyyeti ile bagli effektiv qerarlarin qebul edilmesi asilidir Maliyye hesabatlarinda teqdim olunan muessisenin maliyye veziyyetinden investorlarin kreditorlarin musterilerin qerarlari asilidir Belelikle idareetme maliyye ve vergi ucotu sistemlerinin effektiv qurulmasi son derece vacibdir Muhasibat ucotuna biznesin ve iqtisadiyyatin dili deyirler Bu dil ile muessiselerin hazirki veziyyetini onlarin geleceyi haqqinda proqnozlari oyrenmek olar Muhasibat ucotu melumatlari ile maraqlanan terefler muhasibat ucotu melumatlarinin istifadecileri adlanir Muhasibat ucotu melumatlarinin istifadecileri 2 qrupa bolunur daxili istifadeciler insiders kenar istifadeciler outsiders Daxili IstifadecilerMuessise daxilinde biznes qerarlarini qebul etme selahiyyetine malik olan rehber menecer yaxud sade isciler ola biler Kenar istidafecilerKenardan hemin sirketin maliyye ucotu melumatlari ile maraqlanan terefler ola biler Bu istifadecilere investorlar ve sehmdarlar kreditorlar dovlet vergi orqanlari yaxud istehlakcilara aiddir Gosterilen istifadeciler maliyye ucotundan asagidaki informasiyalari almaqda maraqlidirlar Investorlar ve sehmdarlar onlarin numayendeleri heyata kecirilen ve ya nezerde tutulan investisiyalarin riskliyi gelirliyi ve muessisenin dividend odemek qabiliyyeti haqda informasiya Muessisenin iscileri ve onlarin numayendeleri hemkarlar ittifaqi ve s isverenlerin gelirliliyi stabilliyi is yerlerini saxlamaq ve emek haqqi odeye bilme imkani barede informasiya Borcverenler muessisenin verilmis borclari qaytara bilmesi ve faizleri odeye bilmesi haqqinda informasiya Malsatan ve podratcilar malalan ve sifarisciler muessisenin fealiyyetinin fasilesizliyi haqqinda informasiya Dovlet orqanlari oz funksiyalarini resurslarin yerlesdirilmesi iqtisadiyyatin tenzimlenmesi dovlet siyasetinin hazirlanmasi ve reallasdirilmasi statistik nezaretin aparilmasi ve s funksiyalar heyata kecirmek ucun onlara lazim olan informasiya Butovlukde ictimaiyyet yerli regional ve dovlet seviyyesinde muessisenin ictimai rifahini yukseldilmesinde rolu haqqinda informasiya Idareetme ucotunun informasiyasiDaxili istifadeciler terefinden firmanin idare olunmasi zamani istifade olunur Idareetme ucotunun aparilmasinda esas meqsed daxili istifadecileri istehsal xercleri ve maya deyeri haqqinda informasiya ile temin etmek hemcinin maliyye hesabatinin tehlilinin neticelerine dair gostericilerle temin etmekden ibaretdir Eger kenar istifadeciler ucun maliyye ucotunun melumatlari esasen investisiyalar haqqinda qerar vermek ucun lazim idise daxili istifadeciler ucun ucot melumatlari asagidaki meqsedler ucun lazimdir Strategiyanin hazirlanmasi Isin planlasdirilmasi Qerarlarin qebulu Resurslardan istifadenin optimallasdirilmasi Qeyd olunanlari nezere alaraq idareetme ucotunu bezen daxili yaxud da istehsal maya deyeri ucotu Cost Accounting adlandirirlar Maliyye ucotu ile idareetme ucotu arasindaki ferqer sekilde gosterilmisdir Her bir pesenin elmin mueyyen bir mehsulu oldugu kimi Maliyye ucotunun da mehsullari maliyye hesabatidir AktivlerAktivler muessisenin kecmis hadiseler neticesinde yaranmis onun nezaretinde ve istifadesinde olan ele resurslardir ki gelecekde hemin muessiseye iqtisadi fayda getirecek OhdeliklerOhdelikler muessisenin kecmis hadiseler neticesinde yaranmis ve gelecekde ona iqtisadi fayda getirecek resurslarin hemin muessiseden axib getmesine sebeb olan borclardir Xususi kapitalXususi kapital muessisenin aktivlerinden onun ohdeliklerini cixdiqdan sonra qalan xalis aktivlerdir GelirGelir hesabat dovrunde muessisenin iqtisadi faydasinin ele artmasidir ki bu oz eksini aktivlerin artmasinda yaxud ohdeliklerin azalmasinda tapir Bunun neticesinde kapitalin mulkiyyetcilerin paylari hesabina olmayan artimi bas verir XerclerXercler hesabat dovrunde muessisenin iqtisadi faydasinin ele azalmasidir ki bu oz eksini aktivlerin deyerinin azalmasinda ve ya itirilmesinde yaxud ohdeliklerin artmasinda tapir bunun da neticesinde kapitalin mulkiyyetcileri terefinden geri cixarilmasi hesabina olmayan azalmasi bas verir IstinadlarNeedles Belverd E Powers Marian Financial Accounting Series 12 Cengage Learning 2013 Hesabat Committee on Accounting Procedure American Institute of Accountants November 1940 7 January 2014 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 31 December 2013 Beynelxalq Ucot ve Hesabata Giris GAAP ve IFRS esasinda Iqtisadi Arasdirmalar ve tedris merkezi 2 ci nesr Baki 2012 s 21 Arxivlenmis suret 2022 03 03 tarixinde Istifade tarixi 2016 08 02 Beynelxalq Ucot ve Hesabata Giris GAAP ve IFRS esasinda Iqtisadi Arasdirmalar ve tedris merkezi 2 ci nesr Baki 2012 s 22Xarici kecidler